Nỗ lực biến tàu sân bay USS Kitty Hawk thành một bảo tàng đã không thành, con tàu đang trên đường tới cơ sở tháo dỡ làm phế liệu. Ảnh: CNN
Nhưng những ngày vinh quang của USS Kitty Hawk đã qua, và con tàu sân bay đã nghỉ hưu này đang trong hành trình cuối cùng, dài 25.000km từ bang Washington ở tây bắc Mỹ đến Texas, nơi nó sẽ bị tháo dỡ làm phế liệu.
Tàu sân bay giá chưa đầy 1 USD
Công ty phá dỡ tàu International Shipbreaking ở Brownsville, Texas, đã mua tàu USS Kitty Hawk vào năm ngoái với giá chưa đến 1 USD từ Bộ Tư lệnh Hệ thống Biển Hải quân Mỹ, cơ quan giám sát việc thanh lý các tàu chiến đã nghỉ hưu.
Con tàu sân bay dài 319m, rộng 77m, không thể đi qua Kênh đào Panama vì quá lớn. Vì vậy trong những tháng tới, Kitty Hawk sẽ men dọc theo đường bờ biển Nam Mỹ và đi qua Vịnh Mexico để tới điểm đến cuối cùng, bãi phế thải ở Texas.
Hạ thủy vào năm 1960 và được đặt tên theo một vùng đất ở Bắc Carolina, nơi anh em nhà Wright lần đầu tiên lái một chiếc máy bay chạy động cơ, tàu Kitty Hawk đã phục vụ Hải quân Mỹ trong gần 50 năm trước khi nó "nghỉ hưu" vào năm 2009.
Các tàu kéo của Hải quân đã hỗ trợ tàu USS Kitty Hawk trong hành trình cuối cùng từ Căn cứ Hải quân Kitsap-Bremerton, bang Washington đến một cơ sở phá dỡ tàu ở Texas. Ảnh: CNN
USS Kitty Hawk là tàu sân bay cuối cùng của Mỹ chạy bằng dầu, trước khi có sự xuất hiện của các tàu lớp Nimitz chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Trên tàu Kitty Hawk từng xảy ra bạo loạn và căng thẳng chủng tộc trong thập niên 1970, phản ánh sự bất bình đẳng chủng tộc rõ rệt trong xã hội Mỹ vào thời điểm đó. Cuộc ẩu đả vào đêm 12-13/10/1972 đã khiến 47 thuỷ thủ tàu bị thương.
Sự cố này cùng với nhiều sự vụ khác trên các tàu hải quân đã khiến các nhà lãnh đạo Hải quân Mỹ thúc đẩy một chương trình mới nhằm cải thiện mối quan hệ chủng tộc trong hạm đội Mỹ. Theo thống kê, tính đến ngày 31/12/2020, thủy thủ da đen chiếm 17,6% lực lượng tại ngũ của Hải quân.
Đại úy về hưu James Fanell cho biết vào thời điểm ông lên tàu Kitty Hawk với tư cách là sĩ quan tình báo không quân vào những năm 90, cuộc bạo động đã bị lãng quên từ lâu. Nhưng trong những năm 90, một vấn đề xã hội khác được đặt lên hàng đầu, đó là sự hòa nhập của phụ nữ vào thuỷ thủ đoàn. Ngày nay phụ nữ chiếm hơn 20% lực lượng tại ngũ của Hải quân Mỹ.
Vụ va chạm tàu ngầm Liên Xô
Trong những năm giữa thời kỳ bạo loạn chủng tộc và hội nhập của phụ nữ, tàu Kitty Hawk đã tham gia vào một cuộc đụng độ căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh với một tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Liên Xô. Kết quả là tàu sân bay Mỹ đã rời khỏi hiện trường với một mảnh vỡ của tàu ngầm Liên Xô mắc kẹt trong thân nó.
Vào tháng 3/1984, Nhóm Chiến đấu Bravo do Kitty Hawk dẫn đầu là tâm điểm của mảng hải quân trong cuộc tập trận chung Team Spirit hàng năm với Hàn Quốc.
Hoạt động ở vùng biển rộng giữa Nhật Bản và Hàn Quốc, USS Kitty Hawk và các tàu hộ tống của nó bị một tàu ngầm Liên Xô bám sát. Sau này con tàu được xác định là K- 314, một tàu lớp Victor nặng 5.000 tấn, chở theo thủy thủ đoàn khoảng 90 người.
Một máy bay ném bom giám sát Tupolev TU-16 Badger-A do Nga sản xuất bay cùng các máy bay chiến đấu hộ tống của Hải quân Mỹ phía trên tàu sân bay USS Kitty Hawk trong một hoạt động thời Chiến tranh Lạnh ở Bắc Thái Bình Dương vào tháng 1/1963. Ảnh: CNN
Lực lượng Mỹ cũng đã theo dõi và thực hiện mô phỏng đánh chìm tàu ngầm Liên Xô cả thảy 15 lần trong những ngày trước vụ va chạm, theo một báo cáo từ Bộ Tư lệnh Di sản và Lịch sử Hải quân Mỹ.
Nhóm tác chiến tàu sân bay sau đó bắt đầu thực hành "kỹ thuật đánh lừa" để làm lạc hướng thiết bị theo dõi của Liên Xô, theo một báo cáo năm 1989 về các vụ tai nạn hải quân có tiêu đề The Neptune Papers từ Viện Nghiên cứu Chính sách ở Washington. Tuy nhiên kỹ thuật này chỉ có tác dụng ở một mức độ nào đó.
Sau 10 giờ tối ngày 21/3/1984, khi tìm cách xác định vị trí tàu sân bay Mỹ, tàu ngầm K-314 đã nổi lên đúng vào đường đi của tàu đối phương.
Trang web quân sự của Nga, Top War đã kể về những gì xảy ra tiếp theo: "Chỉ huy K-314 ra lệnh bắt đầu lặn khẩn cấp để tránh va chạm. Nhưng ngay sau khi bắt đầu cú lặn, con tàu ngầm cảm thấy một cú va mạnh. Sau một vài giây, lại cú hích mạnh thứ hai. Rõ ràng là con tàu ngầm chưa kịp xuống độ sâu an toàn thì bị tàu Mỹ đâm phải. Sau này chúng tôi được biết, đó là hàng không mẫu hạm Kitty Hawk”.
Carl Schuster, một cựu sĩ quan tình báo Hải quân Mỹ, người đã xem báo cáo của Hải quân về vụ va chạm cho biết, tàu sân bay 5.000 tấn của Liên Xô không thể sánh được với tàu sân bay 80.000 tấn của Mỹ trong vụ va chạm này.
"Mọi người trên tàu Kitty Hawk đều nghĩ chiếc tàu ngầm sẽ lặn sâu và hy vọng sẽ phát hiện ra nó ở phía bên kia", Schuster nói và lưu ý rằng tàu sân bay không thể phát hiện một chiếc tàu ngầm ở gần vì tiếng ồn của cánh quạt cũng như sóng áp suất dưới nước mà nó tạo ra.
"Thay vào đó, chỉ huy tàu ngầm dường như đã đánh giá quá cao khoảng cách với tàu sân bay và không tăng độ sâu cho đến khi quá muộn. Vì vậy, ông ta đã để lại một phần của những ốc vít cánh quạt tàu ngầm trong thân tàu sân bay", Schuster cho biết.
Tàu ngầm K-314 bị mất điện và sau đó được kéo đến cảng Vladivostok của Liên Xô.
Tàu Kitty Hawk thì tiếp tục hoạt động nhờ sức mạnh của chính mình và với một chiến tích của Chiến tranh Lạnh - một mảnh đinh vít của tàu ngầm Liên Xô - gắn trên thân của nó. Chưa hết, dính vào thân con tàu sân bay còn là nhưng mảnh từ lớp phủ chống phản xạ của tàu ngầm Liên Xô, một loại polyme giúp nó hoạt động êm hơn trong nước.
Máy bay chiến đấu hạ cánh trên tàu USS Kitty Hawk trong cuộc không kích của liên quân do Mỹ dẫn đầu vào Iraq, ngày 19/1/1993. Ảnh: CNN
Những năm sau Chiến tranh Lạnh
Kitty Hawk tiếp tục là một phần quan trọng của Hạm đội Thái Bình Dương Mỹ trong hơn hai thập kỷ sau vụ va chạm với tàu ngầm Liên Xô.
Vào đầu những năm 1990, nó đã hỗ trợ các hoạt động quân sự của Mỹ ở Somalia và đóng vai trò là cơ sở xuất kích cho các cuộc không kích vào Iraq, thời chính quyền cựu Tổng thống Saddam Hussein.
Vào mùa hè năm 1998, tàu Kitty Hawk chuyển đến Nhật Bản, đóng căn cứ tại Yokosuka, cũng là đại bản doanh của Hạm đội 7 Hải quân Mỹ. Nó trải qua 10 năm là tàu sân bay duy nhất của Hải quân Mỹ có căn cứ nhà bên ngoài đại lục Mỹ. Nhưng khi kết thúc sự nghiệp thì con tàu đã không được gìn giữ như một dấu tích lịch sử.
Sau khi rời cảng Yokosuka, USS Kitty Hawk đi qua một nhóm nhỏ tàu cá Nhật Bản hướng về phía Vịnh Sagami vào ngày 17/5/2005. Ảnh: CNN
James Melka, một nhân viên trên tàu sân bay Kitty Hawk vào những năm 1960, đã dẫn đầu nỗ lực của Hiệp hội Cựu chiến binh Kitty Hawk để biến con tàu thành bảo tàng, giống như các tàu sân bay khác bao gồm Intrepid ở New York, Midway và Hornet ở California, Yorktown ở Nam Carolina và Hornet ở Texas.
Nhưng Hải quân Mỹ đã bác bỏ ý tưởng này vào năm 2018. "Sẽ không ai biết tàu sân bay lớp Kitty Hawk là gì", Melka nói với trang tin của Viện Hải quân Mỹ. "Họ sẽ chỉ nhìn thấy hình ảnh. Họ sẽ không thể nhìn thấy con tàu thực tế và không thể đi trên nó”.
Khi kết cục của tàu Kitty Hawk là bãi phế liệu, ông Fanell đã gửi thư cho những người bạn cũ cùng tàu, nhắc nhở họ về quãng thời gian bên nhau và những gì sắp mất. Ông viết: "Thật sự là buồn khi nghĩ đến việc mất đi thứ đã gắn kết tất cả chúng ta với nhau… tàu USS Kitty Hawk. Cuộc sống vẫn tiếp diễn và ký ức của chúng ta dần phai nhạt, chỉ nhanh hơn một chút khi con tàu của chúng ta bị cắt rời bởi những lưỡi dao."