Một SUV của hải quân Ukraine. Ảnh: Cơ quan An ninh Ukraine (SBU)
Theo Wall Street Journal mới đây, một tàu hộ tống của hải quân Nga vừa rời khỏi nơi an toàn ở Vịnh Sevastopol vào một buổi sáng mùa thu năm ngoái thì một vụ nổ đã làm hư hại thân tàu. Khi tàu kéo kéo tàu hộ tống trên trở lại cảng vào ngày 14/9/2023, các hãng thông tấn nhà nước Nga tuyên bố rằng quân đội nước này đã chống trả cuộc tấn công mới nhất của thiết bị không người lái trên biển (USV) của hải quân Ukraine - một loại tàu nhỏ, mang chất nổ đã đâm vào tàu hải quân Nga ở Biển Đen trong nhiều tháng.
Trong một cuộc phỏng vấn, "kiến trúc sư" chương trình USV mang tính đột phá của Ukraine cho biết, cuộc tấn công này đánh dấu lần đầu tiên trong chiến tranh: Tàu chiến của Nga đã bị vô hiệu hóa bởi một quả mìn do một USV của Ukraine kéo nó đi khoảng 400 km và rải trên biển trước khi trở về cảng.
“Trước đây, USV chủ yếu được sử dụng cho mục đích giám sát hoặc hậu cần. Hiện chúng tôi đang làm nhiều việc mà chưa ai trên thế giới từng làm”, Chuẩn tướng Ivan Lukashevych thuộc Cơ quan An ninh Ukraine, cho biết.
Vào mùa xuân năm 2022, Hạm đội Biển Đen của Nga đã phong tỏa các cảng của Ukraine, tuyến đường xuất khẩu chính của nước này, đe dọa các cuộc đổ bộ và phóng tên lửa hành trình vào các thành phố của Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngay lập tức giao nhiệm vụ cho các chỉ huy an ninh và quốc phòng hàng đầu tìm ra giải pháp. Nhưng Ukraine không có tàu lớn, lực lượng không quân yếu thế và không có tên lửa nào có thể vươn sâu vào Biển Đen hoặc tiếp cận được căn cứ của hạm đội Nga tại Sevastopol ở Crimea.
Trung tướng Vasyl Maliuk, Phó Giám đốc SBU, đã giao nhiệm vụ cho ông Lukashevych, sĩ quan quân đội có trình độ chuyên môn về kỹ thuật và kinh nghiệm trong chiến tranh bí mật.
Vào đầu cuộc chiến, ông Lukashevych phụ trách một đơn vị đặc biệt trong lực lượng phản gián của SBU với một nhiệm vụ đơn giản: tìm ra những cách thức phi truyền thống để làm suy yếu quân đội Nga. Là một sinh viên say mê lịch sử quân sự, ông nhớ lại cách người Ukraine vào thế kỷ 17 đã sử dụng một số lượng lớn thuyền nhỏ, nhanh và cơ động để đánh bại lực lượng hải quân hùng mạnh hơn của Đế chế Ottoman.
Áp dụng bài học đó vào thời hiện đại là một thách thức. Những chiếc tàu này sẽ phải di chuyển hàng trăm km mà không bị phát hiện, qua mặt radar và hệ thống gây nhiễu tín hiệu của Nga trong khi mang theo hàng trăm kilogam thuốc nổ.
Một cải tiến kỹ thuật đã xuất hiện với ông Lukashevych tại một bãi tập quân sự khi ông nhìn thấy một UAV được điều khiển từ mặt đất với sự trợ giúp của Starlink, dịch vụ internet vệ tinh của tỷ phú Elon Musk. Ông Lukashevych tiếp tục giao nhiệm vụ cho nhà sản xuất thiết bị bay không người lái chế tạo một nguyên mẫu trên biển sử dụng Starlink để liên lạc. Ba tuần sau, Tướng Lukashevych nhận được một mẫu USV dài 5 m, có thể mang theo 100 kg thuốc nổ và có thể cơ động thấp dưới nước để tránh bị radar phát hiện.
“Chúng tôi đã chế tạo một USV có thể ẩn mình trong sóng biển”, ông Lukashevych cho biết.
Cho đến nay, Ukraine đã đánh chìm hoặc làm hư hại khoảng hai chục tàu của Nga ở mọi kích cỡ bằng cách sử dụng USV mang theo chất nổ hoặc mìn. USV cũng đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho cây nối từ Nga đến Crimea mà Moskva.
Kết quả là, Nga đã phải phân tán phần lớn Hạm đội Biển Đen của mình ra xa Sevastopol. Từ đó, Ukraine có thể khởi động lại hoạt động xuất khẩu trị giá hàng tỷ USD từ cảng chính Odessa của mình. Các tên lửa được phóng từ tàu của Nga phải di dời sẽ mất nhiều thời gian hơn để đến được các mục tiêu ở Ukraine, tạo thêm thời gian quan trọng cho các đơn vị phòng không Ukraine để đánh chặn chúng.
USV đang cách mạng hóa chiến tranh trên biển cũng giống như UAV. Chúng tương đối rẻ và khó phát hiện cũng như ứng phó trong phòng thủ. Việc sử dụng chúng cho thấy các quốc gia nhỏ hơn, nghèo hơn có thể tiến hành cuộc chiến bất đối xứng với các lực lượng hải quân lớn hơn, mạnh hơn.
Ông Lukashevych, trong cuộc phỏng vấn mới đây đã tiết lộ chi tiết về các hoạt động của Ukraine và kế hoạch phát triển USV. Cơ quan an ninh Ukraine (SBU), đã đi đầu trong các nỗ lực hợp tác với Hải quân Ukraine để phát triển USV. Gần đây hơn, cơ quan tình báo quân sự của Ukraine này cũng đã tham gia vào lĩnh vực này.
Theo ông Lukashevych, do thiếu nguồn lực để xây dựng lực lượng hải quân thông thường của riêng mình, Ukraine đang tìm cách thành lập các đội gồm 10 đến 20 USV có chức năng riêng biệt.
Quân đội Ukraine gần đây tiết lộ rằng họ đã lắp một bệ phóng tên lửa đa nòng vào một USV và sử dụng nó để tấn công mục tiêu trên đất liền.
Việc Ukraine sử dụng USV trên biển phù hợp với cách tiếp cận rộng hơn của họ đối với cuộc chiến trước đối thủ Nga lớn hơn và giàu nguồn lực hơn nhiều. Từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào năm 2022, Kiev đã dựa vào sự nhanh nhạy và lợi thế công nghệ để làm suy yếu sức mạnh của đối phương.
Ngược lại, Nga đã thích nghi để chống một số cải tiến và vũ khí tiên tiến của Ukraine do phương Tây cung cấp. Nga đang sử dụng nhiều biện pháp chống lại USV của hải quân Ukaine, từ triển khai máy bay giám sát để phát hiện chúng đến hệ thống tác chiến điện tử để cắt đứt liên lạc với người điều khiển.
Mỹ, trong nhiều năm qua đã tập trung vào việc phòng thủ chống lại UAV hoặc sử dụng chúng để giám sát, đang chú ý đến USV. Vào tháng 8 năm ngoái, Lầu Năm Góc đã công bố sáng kiến triển khai hàng trăm thiết bị bay không người lái nhỏ, giá rẻ trên không và trên biển để ứng phó với lực lượng quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc.