Điều chỉnh mô hình quản trị giáo dục thích ứng với chính quyền địa phương hai cấp

Khắc phục tình trạng thiếu giáo viên

Tình trạng thiếu giáo viên là một thách thức lớn nhất sau khi chuyển đổi mô hình quản lý. Một số trường học phải đối mặt với tình trạng thiếu giáo viên trầm trọng, buộc phải áp dụng nhiều giải pháp sáng tạo để đảm bảo đủ tiết học cho học sinh.

Tại Trường Tiểu học Diễn Thành, xã Diễn Châu mặc dù thiếu 7 giáo viên để đạt tỷ lệ tối thiểu 1,4 giáo viên/lớp, nhà trường vẫn đảm bảo mỗi giáo viên thực dạy đủ 23 tiết/tuần. Các tiết kiêm nhiệm chỉ được tính khi giáo viên dạy vượt quá số tiết quy định. Trường cũng hợp đồng thêm giáo viên là những người mới nghỉ hưu hoặc sinh viên mới ra trường để đảm bảo đủ 25 - 30 tiết/tuần cho học sinh tùy theo khối lớp.

Tại Trường Tiểu học Quỳnh Phương A, phường Quỳnh Mai, Ban giám hiệu thậm chí đã tình nguyện dạy tăng tiết hoặc kiêm nhiệm thêm vai trò chủ nhiệm để bù đắp sự thiếu hụt. Hiệu trưởng nhà trường, thầy giáo Hồ Đức Vinh cho biết, dù biết điều này sẽ khiến giáo viên vất vả và thiệt thòi, nhưng tất cả đều đồng lòng để đảm bảo quyền lợi cho học sinh.

Tại xã Văn Kiều, đối mặt với tình trạng thiếu đến 90 giáo viên ở các cấp học, xã đã gửi văn bản đề nghị tỉnh và Sở Giáo dục bổ sung biên chế. Xã cũng xin ý kiến để hợp đồng thêm giáo viên nếu việc bổ sung biên chế bị chậm trễ. Các dự án xây dựng trường học tại đây cũng được triển khai liên tục, đảm bảo tiến độ. Phó Chủ tịch UBND xã Nguyễn Đình Thọ, người từng làm Phó phòng Giáo dục và Đào tạo huyện cũ đã tận dụng kinh nghiệm để hỗ trợ các cán bộ chuyên môn.

Để hỗ trợ chuyên môn, tại phường Trường Vinh, bà Hoàng Thị Phương Thảo, Phó trưởng phòng Văn hóa - Xã hội đã có sáng kiến lập nhóm chung để cán bộ phụ trách giáo dục từ các phường cũ trao đổi kinh nghiệm.

Tại xã Nga My, một địa bàn khó khăn, xã đã tính đến việc điều động giáo viên từ các trường lên hỗ trợ công việc hành chính và chuyên môn. Đồng thời, chính quyền cũng đốc thúc bổ sung vốn để hoàn thành các công trình xây dựng trường học.

Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đã có những điều chỉnh kịp thời: Kết nối với hơn 1.400 trường học và lập nhóm Zalo của hiệu trưởng và bộ môn để trao đổi thông tin, văn bản và giải quyết vướng mắc. Cuối tháng 8 vừa qua, Sở đã tổ chức hội nghị hiệu trưởng của tất cả các trường học với sự tham gia của Phó Chủ tịch UBND và trưởng phòng văn hóa - xã hội của 130 xã, phường để triển khai nhiệm vụ chuyên môn và lắng nghe ý kiến từ cơ sở.

Dù có những nỗ lực đáng kể, nhưng ở Nghệ An vẫn gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt là trong việc quản lý các dự án xây dựng trường học và thiếu nhân sự có chuyên môn.

Trường Tiểu học Quang Trung và Trường Trung học Cơ sở Quang Trung, phường Thành Vinh là ví dụ điển hình, cả hai trường đều phải đi thuê cơ sở tạm. Dự án Trường Tiểu học Quang Trung đã được tháo dỡ nhưng chưa khởi công, khiến trường phải đối mặt với việc gia hạn hợp đồng thuê nhà với chi phí 160 triệu đồng/tháng. Tại phường Thành Vinh, có 19 dự án xây dựng trường học đang gặp khó khăn vì chưa có định hướng chuyển giao cho cấp phường quản lý. Nhiều dự án phải tạm dừng thực hiện vì vướng mắc về thủ tục đầu tư và thiếu vốn thanh toán cho nhà thầu.

Một thách thức lớn khác là thiếu chuyên viên giáo dục có chuyên môn và kinh nghiệm. Hơn một nửa số xã, phường ở tỉnh không có công chức có chuyên môn về giáo dục. Một số cán bộ phụ trách giáo dục mới như anh Hoàng Đình Tâm ở xã Văn Kiều hay chị Nguyễn Thị Tâm ở xã Diễn Châu phải "vừa học, vừa làm". Tình trạng này là phổ biến bởi trên tổng số 130 xã, có 91 trưởng phòng và 106 phó trưởng phòng Văn hóa - Xã hội không có chuyên môn hoặc kinh nghiệm trong ngành giáo dục. Tổng cộng, có 69/130 xã mà tất cả các vị trí quan trọng về giáo dục đều không có chuyên môn liên quan. Điều này gây khó khăn trong công tác quản lý giáo dục ở cấp cơ sở.

Điều chỉnh mô hình quản trị giáo dục

Hiện Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã chủ động điều chỉnh về mô hình quản trị giáo dục. Sở sẽ chỉ đạo trực tiếp các hiệu trưởng nhà trường từ mầm non đến trung học phổ thông và có văn bản thông báo để các xã, phường biết nếu có nội dung liên quan, không còn khâu trung gian. Do địa bàn tỉnh Nghệ An rộng, địa hình phức tạp nên Sở sẽ chia thành 5 cụm giáo dục, trong đó các chuyên viên, lãnh đạo các Phòng trực thuộc Sở sẽ kiêm nhiệm để phụ trách trực tiếp.

Cụ thể, Sở sẽ chia cụm theo các huyện cũ như cụm 1 gồm huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông; cụm 2 gồm Đô Lương, Thanh Chương Tân Kỳ; cụm 3 Nghĩa Đàn, Thái Hòa, Quỳ Châu, Quế Phong; cụm 4 gồm Hoàng Mai, Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Yên Thành và cụm 5 là Vinh, Nam Đàn, Hưng Nguyên, Nghi Lộc… 5 cụm giáo dục này có nhiệm vụ hỗ trợ trực tiếp chính quyền địa phương hoặc khi có sự cố như an ninh trường học, bạo lực học đường… sẽ tư vấn với địa phương cách thức xử lý và báo cáo trực tiếp về Sở. Các cụm được xem như cánh tay nối dài của Sở, văn phòng của cụm đặt ở các trung tâm Giáo dục thường xuyên nên sẽ không phát sinh về cơ sở vật chất, bố trí thêm đội ngũ…

Sở cũng đã đề nghị các phòng chuyên môn xây dựng lực lượng nòng cốt, cốt cán là các hiệu trưởng, đại diện cho các khu vực ( mỗi địa bàn từ 5 - 10 trường). Những trường được chọn sẽ dẫn dắt các phong trào, đầu tàu thực hiện chủ trương đổi mới giáo dục, hỗ trợ dẫn dắt cho các trường trong vùng.

Ông Thái Văn Thành, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An cho biết: “Theo phân cấp hiện nay, Chủ tịch xã, phường có quyền điều động giáo viên, hiệu trưởng, hiệu phó lên hỗ trợ trong thời gian không quá 3 tháng trong các thời điểm như tổ chức các kỳ thi, thi học sinh giỏi. Chúng tôi cũng đã giao từng phòng chuyên môn sẽ tổng hợp lại những nhiệm vụ cơ bản của năm học từ nội dung công việc, quy trình hồ sơ, thủ tục.  Việc “cầm tay chỉ việc” sẽ tạo thuận lợi cho chính quyền trong quá trình triển khai nhiệm vụ”.

Cuối tháng 8 vừa qua, UBND tỉnh đã có văn bản giao trách nhiệm cho Sở trong việc thực hiện thuyên chuyển, biệt phái giáo viên và tuyển dụng giáo viên cho năm học 2025 - 2026. Để đảm bảo công bằng, khách quan và giải quyết được bài toán thiếu giáo viên, trước thời điểm khai giảng năm học mới, Sở đã trả nguyên trạng giáo viên cho các nhà trường như trước thời điểm sáp nhập huyện. Qua rà soát cho thấy, việc bố trí sắp xếp đội ngũ giáo viên ở cơ sở có những bất cập và có xáo trộn, dẫn đến trường thừa, trường thiếu giáo viên. Ngoài ra có không ít giáo viên đã công tác vùng khó nhiều năm có nguyện vọng muốn được về gần nhà, nhiều giáo viên hợp đồng lâu năm nhưng chưa được tuyển dụng vào biên chế….

Ngay trong tháng 9/2025, Sở sẽ yêu cầu các nhà trường rà soát đội ngũ giáo viên để điều hòa lại trong toàn tỉnh, ưu tiên giáo viên đã công tác lâu năm ở vùng khó khăn (điều chuyển theo nguyện vọng). Những trường hợp chưa đi biệt phái, sẽ điều chuyển theo quy định. Sở yêu cầu hiệu trường phải thực hiện nghiêm túc, khách quan theo đúng các tiêu chí và Sở sẽ thực hiện giám sát. Ngay sau khi hoàn thành việc điều động, biệt phái giáo viên, Sở  Giáo dục và Đào tạo sẽ đề nghị UBND tỉnh giao lại đúng biên chế cho các nhà trường, tránh tình trạng thừa biên chế và sau đó lại điều giáo viên đi biệt phái…

Ông Thái Văn Thành - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh: “Về việc tuyển dụng giáo viên cho thời gian tới, việc tuyển dụng sẽ đúng theo vị trí việc làm, ưu tiên trước cho vùng khó khăn. Trước khi tuyển dụng, chúng tôi sẽ rà soát lại, ưu tiên tuyển dụng giáo viên trước đội ngũ nhân viên, hành chính, y tế. Sở sẽ xem xét những trường hợp đã hợp đồng lâu năm, sau đó mới tính toàn đến hoàn cảnh và các yếu tố đặc thù khác, phấn đấu hoàn thành việc tuyển dụng trong tháng 10/2025”.