Trong bối cảnh năng lượng hạt nhân được xem là một trong những lời giải quan trọng cho mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, yêu cầu chuẩn bị đội ngũ kỹ sư và chuyên gia chất lượng cao trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chính vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng các chính sách, chuẩn hóa chương trình, đầu tư phòng thí nghiệm để chuẩn bị cho công tác đào tạo nguồn nhân lực.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, dự thảo nghị định thay thế Nghị định 124/2013/NĐ-CP về chính sách ưu đãi đối với giảng viên và cán bộ đào tạo điện hạt nhân đã được gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Điểm mới của dự thảo là hỗ trợ sinh hoạt phí theo lương tối thiểu vùng và cấp học bổng do EVN, PVN tài trợ cho người học có cam kết làm việc tại nhà máy sau tốt nghiệp.
Buổi làm việc giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Trường ĐH Bách khoa (ĐHQG TP Hồ Chí Minh).
Ở nhóm nhiệm vụ học thuật, Bộ yêu cầu 11 cơ sở đào tạo liên quan cập nhật chương trình theo tài liệu mới nhất từ EVN, PVN và đối tác quốc tế. Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) được giao chủ trì xây dựng chuẩn chương trình đào tạo ngành điện hạt nhân, làm cơ sở để các trường điều chỉnh chương trình riêng.
Vấn đề đầu tư phòng thí nghiệm cũng được rà soát toàn quốc. Do chi phí lớn, Bộ định hướng phát triển mô hình phòng thí nghiệm dùng chung, phối hợp giữa hai Đại học Quốc gia, Bộ Công Thương và Trường Đại học Điện lực. Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho biết sẵn sàng mở rộng hợp tác và cử chuyên gia tham gia giảng dạy.
TS Vũ Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, dự thảo nghị định mới có hai thay đổi quan trọng, đó là hỗ trợ sinh hoạt phí theo lương tối thiểu vùng và học bổng từ EVN, PVN cho người học cam kết làm việc tại dự án. Ông Bình cũng lưu ý việc chuẩn bị đội ngũ giảng viên là thách thức lớn, bởi đào tạo một tiến sĩ ngành hạt nhân ở nước ngoài thường mất 4 - 5 năm.
Để chủ động nguồn lực, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai chương trình bồi dưỡng giảng viên ngắn hạn ở nước ngoài, sẵn sàng cho các khóa sinh viên năm thứ ba, thứ tư khi các trường tuyển sinh trở lại ngành điện hạt nhân từ năm 2026.
Bà Phan Thị Hồng Hạnh, Phó Trưởng ban Tổ chức nhân sự (EVN) cũng đã chia sẻ kế hoạch đào tạo nhân lực cho Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận 1. Do chưa có kinh nghiệm thực tế, EVN tạm thời sử dụng bộ số liệu do phía Nga cung cấp và sẽ điều chỉnh sau khi ký hợp đồng với nhà thầu.
Kế hoạch đào tạo được chia thành ba nhóm, gồm quản lý - tư vấn; Ban Quản lý dự án; nhóm vận hành - sửa chữa - bảo dưỡng. Trong đó, lực lượng vận hành là đông đảo nhất, dự kiến được đào tạo tiếng Nga từ 3 tháng đến 1 năm và thực hành tại các nhà máy nhiệt điện, cơ sở sửa chữa trong nước.
EVN cũng dự kiến tuyển 320 học sinh, sinh viên đi đào tạo tại Nga theo ba phương án: Đào tạo toàn phần 5 - 6 năm; chương trình liên kết 2 + 2 hoặc 2 + 3 giữa đại học Việt Nam – Nga; hoặc tuyển sinh viên kỹ thuật khá giỏi trong nước để học bổ sung 2 - 3 năm.
Đại diện các cơ sở đào tạo đề xuất Bộ sớm hoàn thiện hướng dẫn chuẩn chương trình, bổ sung thiết bị phòng thí nghiệm và tăng cường kết nối với doanh nghiệp để sinh viên có cơ hội thực hành thực tế. Nhiều trường cũng kiến nghị có chính sách thu hút giảng viên trẻ theo mô hình cử tuyển gắn với cam kết phục vụ lâu dài.
Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết sẽ phối hợp hỗ trợ tài liệu, chuyên gia và đánh giá chương trình theo khung năng lực nhân sự của IAEA. Bộ Công Thương đề nghị xác định rõ nhu cầu nhân lực giai đoạn 2026 - 2035 để các trường xây dựng kế hoạch tuyển sinh phù hợp.
Tại Hội thảo khoa học “Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân” được tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc cũng đã nhấn mạnh việc chuẩn bị nguồn nhân lực cho điện hạt nhân là nhiệm vụ dài hạn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bộ, ngành, cơ sở đào tạo và các tập đoàn năng lượng.
Theo đó, Thứ trưởng yêu cầu các đơn vị khẩn trương xác định nhu cầu nhân lực chi tiết về số lượng, lĩnh vực chuyên môn và lộ trình để Bộ phân công nhiệm vụ sát thực tế.