Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Thuốc kháng sinh từng được ca ngợi là vị cứu tinh của y học. Nhưng thuốc kháng sinh đang phải đối mặt với “kẻ thù xảo quyệt” là những vi khuẩn đột biến, thích nghi và vượt mặt chính những loại thuốc được thiết kế để đánh bại chúng và chữa khỏi các bệnh nhiễm trùng mà chúng gây ra.
Theo tạp chí y khoa The Lancet, siêu vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh đã trực tiếp gây ra 1,14 triệu ca tử vong trên toàn thế giới vào năm 2021. Thuốc kháng sinh - được coi là tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng - không có tác dụng với hầu hết các trường hợp này.
Ấn Độ là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi vi khuẩn kháng kháng sinh. Chỉ riêng trong năm 2019, nhiễm trùng do vi khuẩn kháng kháng sinh đã gây ra khoảng 300.000 ca tử vong. Mỗi năm, có đến 60.000 trẻ sơ sinh thiệt mạng do vi khuẩn kháng kháng sinh.
Tuy nhiên, hy vọng đang dần ló rạng. Một loạt loại thuốc mới đầy triển vọng do Ấn Độ phát triển đang chứng tỏ tiềm năng trong cuộc chiến chống lại các mầm bệnh kháng kháng sinh.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm của Mỹ (FDA) gân đây đã phê duyệt thuốc khánh sinh Enmetazobactam, do công ty Orchid Pharma tại Chennai phát triển. Loại thuốc tiêm này được sử dụng để điều trị các bệnh nghiêm trọng như nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), viêm phổi và nhiễm trùng máu. Enmetazobactam tấn công vào cơ chế phòng thủ của vi khuẩn thay vì tiêu diệt trực tiếp chúng.
Thông thường, vi khuẩn sản sinh ra các enzym như beta-lactamase để đối phó với kháng sinh. Nhưng Enmetazobactam liên kết chặt chẽ với những enzym này, vô hiệu hóa chúng, từ đó giúp kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn một cách hiệu quả.
Nói một cách đơn giản, Enmetazobactam vô hiệu hóa "vũ khí" của vi khuẩn. Đồng thời, nó cũng giúp bảo toàn hiệu quả của các loại kháng sinh khác, bao gồm cả carbapenem - được xem là “tuyến phòng thủ cuối cùng” đáng tin cậy.
Các thử nghiệm thực hiện tại 19 quốc gia, với hơn 1.000 bệnh nhân tham gia, đã chứng minh hiệu quả của loại thuốc này và được nhiều cơ quan quản lý toàn cầu chấp thuận. Bác sĩ Maneesh Paul, người tham gia sáng chế Enmetazobactam chia sẻ: “Loại thuốc này cho thấy sức mạnh đáng kinh ngạc trong việc chống lại các loại vi khuẩn đã tiến hóa qua nhiều năm. Thuốc được truyền qua tĩnh mạch (IV) tại bệnh viện, dành riêng cho các bệnh nhân nguy kịch”.
Công ty Wockhardt có trụ sở tại Mumbai đang thử nghiệm một loại kháng sinh mới mang tên Zaynich, được kỳ vọng có thể đối phó với bệnh nhiễm vi khuẩn kháng thuốc nghiêm trọng. Sau hơn 25 năm nghiên cứu và phát triển, loại thuốc này hiện đang ở giai đoạn thử nghiệm lâm sàng thứ ba và dự kiến sẽ được ra mắt vào năm tới.
Ông Habib Khorakiwala, người sáng lập Wockhardt, đã gọi Zaynich là "kháng sinh mới mang tính đột phá, độc nhất vô nhị được thiết kế để chống lại tất cả các loại siêu vi khuẩn". Thuốc đã được dùng vì lý do nhân đạo cho 30 bệnh nhân nguy kịch ở Ấn Độ, những người không đáp ứng với bất kỳ loại kháng sinh nào khác. Thật đáng kinh ngạc, tất cả đều sống sót. "Điều này sẽ khiến Ấn Độ tự hào", ông Khorakiwala phấn khởi nói.
Công ty dược phẩm sinh học Bugworks Research với 30 nhân lực tại Bengaluru đã hợp tác với tổ chức phi lợi nhuận GARDP trụ sở tại Thụy Sĩ để phát triển kháng sinh mới, điều trị các bệnh nhiễm vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh nghiêm trọng. Loại thuốc này đang ở giai đoạn thử nghiệm đầu tiên và dự kiến sẽ mất từ 5-8 năm để đưa ra thị trường.
Tuy nhiên, ngoài việc phát triển thuốc chống vi khuẩn kháng khánh sinh, nhiều bác sĩ cho rằng Ấn Độ cần thay đổi tình trạng kê đơn thuốc. Việc sử dụng tràn lan kháng sinh phổ rộng, vốn nhắm vào nhiều loại vi khuẩn nhưng có thể tiêu diệt vi khuẩn có lợi, gây ra tác dụng phụ và tăng khả năng kháng thuốc, thúc đẩy tình trạng vi khuẩn kháng thuốc khánh sinh.
Thay vào đó, các bác sĩ cho biết, nên ưu tiên kháng sinh phổ hẹp. Nhưng các bệnh viện thường thiếu kháng sinh đồ - hướng dẫn sử dụng kháng sinh dựa trên vi sinh học - buộc các bác sĩ phải kê đơn một cách "chung chung và mù quáng".
Thông điệp ở đây rất rõ ràng, nếu không hành động khẩn cấp, chúng ta sẽ có nguy cơ phải đối mặt với tương lai mà ngay cả những bệnh nhiễm trùng tương đối nhỏ cũng có thể trở nên khó chữa khỏi.