'Chuồng cọp' chung cư cũ - lợi bất cập hại

Video "Ám ảnh" "chuồng cọp" lơ lửng tại các chung cư cũ:

Ghi nhận của phóng viên, những chiếc "chuồng cọp" gia cố thêm ở phần ban công của các căn hộ tập thể cũ của Hà Nội như: Khu tập thể Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy), Giảng Võ (quận Ba Đình), Kim Liên (quận Đống Đa), Thanh Xuân Bắc (quận Thanh Xuân)... được làm khá kiên cố, chắc chắn. Tuy nhiên, do những khu tập thể cũ này đã được xây dựng cách đây khoảng 40 năm, bề mặt thành tường đều đã mục nát, xuống cấp, lại đang phải "oằn mình" gồng gánh những chiếc lồng sắt chồng chéo, ken đặc lên nhau, khiến nhiều người đi qua đều cảm thấy rùng mình vì lo sợ các khu nhà này có thể sập xuống bất cứ lúc nào.

Nguy hiểm như vậy, ai cũng biết, nhưng các hộ dân sinh sống tại các khu tập thể này vẫn cơi nới, xuất phát từ nhiều nguyên nhân, chủ yếu là vì phải mở rộng không gian diện tích sinh hoạt ở những căn hộ vốn đã quá chật hẹp, sau đó phải hàn những rào sắt kiên cố để làm nơi phơi quần áo, nhà bếp, thậm chí nhà vệ sinh... tại các phần diện tích cơi nới thêm. Thực tế này càng làm nghiêm trọng thêm tình trạng chật chội, chồng chéo không lối thoát ở các khu tập thể cũ. Nếu xảy ra hỏa hoạn, người dân khó  để thoát ra, lực lượng chức năng cũng mất "thời gian vàng" để triển khai công tác cứu hộ, vì các lối thoát như ban công, cửa sổ... đều bị bịt kín bởi những song sắt kiên cố, tốn nhiều thời gian phá dỡ.

Bài học từ các vụ hỏa hoạn tại các khu tập thể cũ thời gian gần đây tiếp tục báo động đối với người dân về tình trạng mất an toàn phòng cháy chữa cháy bởi hệ thống “chuồng cọp” chằng chịt, càng kiên cố bao nhiêu thì càng rủi ro cho các hộ dân bấy nhiêu, vì khi có sự cố, nạn nhân không thể thoát ra ngoài. Chưa kể, cả một khối nhà tập thể, nhà nào cũng cơi nới và nguy cơ “nhà đè bẹp người” có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Nhiều người dân sinh sống tại các khu tập thể cũ chia sẻ, thực tế trên đã trở thành nỗi ám ảnh, nỗi lo thường trực, nhưng trước những nguy hiểm luôn "rình rập", vì cuộc sống mưu sinh, họ vẫn phải bám trụ. Các cấp chính quyền cơ sở mặc dù thường xuyên tuyên truyền, kiểm tra an toàn công tác phòng cháy chữa cháy, nhưng để thay đổi được ý thức của người dân, cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp hoặc đẩy mạnh các dự án cải tạo chung cư cũ theo hướng đảm bảo ổn định chỗ ở cho người dân mới tạo được sự đồng thuận.

Qua tìm hiểu, cách đây gần 10 năm, các dự án cải tạo khu tập thể cũ Thanh Xuân Bắc (quận Thanh Xuân); Nguyễn Công Trứ (quận Hai Bà Trưng), Trung Tự (quận Đống Đa)... được UBND TP Hà Nội phê duyệt chủ trương với mục đích cải thiện chỗ ở cho hàng nghìn hộ dân, dự kiến phá dỡ nhiều nhà tập thể cũ, để xây mới các tòa nhà cao tầng tối đa 26 tầng, mật độ xây dựng 65%. Nhưng đến nay, dù đã được điều tra xã hội học, lấy ý kiến người dân, nhưng những dự án này vẫn “nằm trên giấy”.

Các dự án này vướng mắc nhất là khâu giải phóng mặt bằng. Nhiều hộ dân tầng một muốn được đền bù cả diện tích lấn chiếm vốn là đất lưu không, lối đi hoặc nhiều hộ có nhà lấn chiếm đất lưu không đã bán cho 2 - 3 hộ khác, khó xác định nguồn gốc đất để cưỡng chế... Cùng với đó, không ít căn hộ có nhiều thế hệ gia đình cùng sinh sống, mật độ dân cư lớn, khiến chi phí đền bù, giải tỏa phát sinh lớn nếu xây dựng mới.

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, đến năm 2022, thành phố có khoảng 1.579 chung cư cũ (bao gồm khoảng 1.273 nhà thuộc 76 khu chung cư và khoảng 306 chung cư cũ độc lập, đơn lẻ) chủ yếu được xây dựng từ những năm 1960 đến 1994 (một số ít nhà xây dựng trước năm 1954) tập trung chủ yếu tại các quận nội thành. Hiện trạng quản lý, sử dụng phức tạp, đan xen trách nhiệm, quyền sử dụng giữa tư nhân, tổ chức, Nhà nước; diện tích căn hộ chung cư cũ nhỏ; quá tải số người, không đảm bảo tiêu chuẩn sử dụng; nhiều hộ dân tự sửa chữa, cơi nới, lấn chiếm không gian chung và do không được duy tu bảo trì thường xuyên, công trình và hệ thống hạ tầng xuống cấp nghiêm trọng. 

Mới đây, UBND TP Hà Nội đã ban hành Kế hoạch 329/KH-UBND nghiên cứu lập quy hoạch chi tiết cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn thành phố. Việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch được phân theo 4 giai đoạn thực hiện từ năm 2022 - 2025. Giai đoạn 1 hoàn thành trong quý IV/2022 gồm các nhóm chung cư: Tập thể C86 Kim Mã Thượng, tập thể Bộ Tư pháp (quận Ba Đình); tập thể 60 Thổ Quan (quận Đống Đa); tập thể Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn P16 Thụy Khuê; tập thể 254A+B Thụy Khuê; chung cư CT1A, CT1B thuộc khu nhà ở tại phường Xuân La (quận Tây Hồ); Tập thể May 10, phường Sài Đồng (quận Long Biên)... Đối với chung cư độc lập, riêng lẻ gồm đề án quy gom tái định cư các chung cư đơn lẻ trên địa bàn quận Hoàn Kiếm và tập thể Công ty Cơ khí xây dựng và lắp máy điện nước Gia Lâm, phường Ngọc Lâm (quận Long Biên).

Ở giai đoạn 2 dự kiến trong quý II/2023, gồm 8 nhóm chung cư cũ A12+A13+A14+A15 tập thể Đại học Kinh tế quốc dân, phường Đồng Tâm (quận Hai Bà Trưng); tập thể Tân Mai (quận Hoàng Mai); tập thể cơ khí xây dựng Đại Mỗ - phường Tây Mỗ; tập thể A1, A2 - Tổ dân phố số 3 - phường Cầu Diễn (quận Nam Từ Liêm); khu tập thể T262, khu tập thể Viện Hóa, phường Phúc Diễn (quận Bắc Từ Liêm); tập thể Khách sạn Thắng Lợi, tập thể Khách sạn Công đoàn, tập thể đá hoa An Dương, tập thể Du lịch (quận Tây Hồ); nhà tập thể tổ 2, phường Thạch Bàn (quận Long Biên).

Giai đoạn 3 dự kiến hoàn thành trong quý III/2023, gồm các khu chung cư: Nhóm chung cư cũ phường Đồng Nhân (quận Hai Bà Trưng), tập thể Trương Định (quận Hoàng Mai). Giai đoạn 4 hoàn thành vào quý IV/2023, gồm các khu, nhóm, chung cư cũ độc lập, riêng lẻ còn lại.

Việc cải tạo, xây dựng lại các khu tập thể, chung cư cũ là một trong những nhiệm vụ định hướng dài hạn phát triển Thủ đô, cải thiện chất lượng về nhu cầu nhà ở cho người dân và chỉnh trang, tái thiết đô thị gắn với phát triển kinh tế. Mặc dù TP Hà Nội đã thành lập Tổ công tác, giao nhiệm vụ cho các quận, huyện xây dựng, trình UBND TP tiêu chí lựa chọn chủ đầu tư và các cơ chế chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bố trí chỗ ở tạm thời cho các chủ sở hữu, người sử dụng nhà chung theo quy định tại Nghị định số 69/2021/NĐ-CP ngày 15/7/2021 về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư, song, việc hiện thực hóa các dự án cải tạo, xây dựng lại các khu tập thể, chung cư cũ tại Hà Nội vẫn còn bỏ ngỏ...