Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. Ảnh: TTXVN |
Bất kỳ khung khổ hội nhập nào cũng đều hàm chứa tất cả mọi điều tích cực và cũng sẽ còn những tác động ở những thị trường ngược lại.
Tuy nhiên, trước hết khi đánh giá về Hiệp định CPTPP, tôi xin được trích dẫn một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) phối hợp với Viện nghiên cứu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về tổng thể thực hiện và so sánh giữa Hiệp định TPP 12 với CPTPP có 11 quốc gia tham dự.
Theo đánh giá sơ bộ với tác động tăng trưởng của GDP tới các hoạt động xuất nhập khẩu, tác động đến các lĩnh vực kinh tế ngành, kinh tế - xã hội và rất nhiều các tiêu chí khác. Điều này cho thấy nếu như Hiệp định TPP 12 có Mỹ tham dự thì Việt Nam sẽ là nước được hưởng lợi nhiều nhất.
Đánh giá về khía cạnh thu hút đầu tư và hiệu quả của tăng trưởng xuất khẩu, nhập khẩu cũng như một số đóng góp ở một số khía cạnh khác về kinh tế dẫn đến giá trị gia tăng về tăng trưởng GDP ở Việt Nam được hưởng lợi vào năm 2030 sẽ tăng khoảng 3,3%.
Còn đối với CPTPP chỉ có 11 nước cũng dựa trên các đánh giá đó thì vào năm 2030 Việt Nam sẽ được hưởng giá trị tăng thêm từ GDP là 1,1%. Điều này được hiểu là chưa có thay đổi về năng suất lao động cũng như yếu tố tổng hợp trong tăng trưởng xuất khẩu. Việc này cho thấy Việt Nam được hưởng lợi đến đâu còn phụ thuộc rất nhiều vào những điều kiện và công việc trong khi thực thi cam kết hội nhập.
Cùng đó, là những cải cách của Việt Nam hướng tới tăng trưởng bền vững và hướng tới nhân tố tổng hợp tạo ra giá trị gia tăng của kinh tế. Điều này có nghĩa rằng cũng như các quốc gia khác, khi tham dự vào CPTPP Việt Nam đã có cam kết không chỉ là mở của thị trường về các hàng rào quan thuế cũng như tiếp tục thuận lợi hóa và tự do hóa thương mại theo hướng tháo gỡ, xóa bỏ các rào cản phi quan thuế.
Không những thế, Việt Nam cũng tiếp tục công khai minh bạch hóa về quản lý nhà nước đối với phát triển thị trường, tự do hóa thương mại và hàng loạt các lĩnh vực khác về truyền thống cũng như phi truyền thống đều có các cam kết.
Đáng lưu ý, khi thực thi những cam kết hội nhập này với những cải cách theo hướng tiến bộ và toàn diện thì chắc chắn rằng năng lực cạnh tranh thông qua một môi trường đầu tư kinh doanh sẽ ngày càng được hoàn thiện theo hướng công khai, minh bạch thuận lợi hóa.
Điều này cũng đồng nghĩa với việc thể chế của Việt Nam sẽ tiếp tục được hoàn thiện trong thời gian tới. Hơn nữa, qua Hiệp định CPTPP, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và doanh nghiệp chắc chắn sẽ được cải thiện và nâng cao hơn nữa.
Thống kê cho thấy, riêng năm 2017 thu hút đầu tư của Việt Nam đã đạt con số kỷ lục là 36 tỷ USD. Qua tính toán sẽ có những tăng trưởng đột biến nếu như Hiệp định được thông qua cũng như các khung khổ hội nhập khác; trong đó có Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu. Nếu Hiệp định này được ký kết thì chắc chắn có thể sẽ có những phát triển rất đột biến trong hoạt động đầu tư tại Việt Nam.
Đây chính là điều kiện để tiếp tục tăng cường nguồn lực phục vụ cho đầu tư phát triển, tiếp tục tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và đặc biệt trong việc tái cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng cải cách hiệu quả gắn với chuỗi cung ứng.
Qua đây, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có thêm nguồn lực cho phát triển và điều kiện tiếp cận với những dòng chảy công nghệ, dòng chảy của lao động có chất lượng để hoàn thiện hơn trong quản trị doanh nghiệp, trình độ công nghệ và trình độ nguồn nhân lực.
Thực tế cho thấy, sau hơn 20 năm hội nhập mở cửa, Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ, năng lực của cộng đồng doanh nghiệp tăng nhanh trong việc tiếp cận với thị trường thế giới và củng cố vị thế của Việt Nam là nền kinh tế mở tới 190% như hiện nay.
Mặt khác, hàng loạt các sản phẩm đã khẳng định được vị thế nhưng với qui mô phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa (97%), chắc chắn rằng câu chuyện để khai thác về những cơ hội của khung khổ hội nhập và Hiệp định CPTPP hoàn toàn không đơn giản nếu như doanh nghiệp tiếp tục giữ thái độ và cách tiếp cận thụ động hoặc thiếu tích cực.
Quay trở lại tiếp về lĩnh vực có hiệu quả, qua phân tích chúng ta thấy rằng khu vực doanh nghiệp trong lĩnh vực về công nghiệp dệt may da giày, chế biến thực phẩm, đồ uống cũng như bánh kẹo, thuốc lá rượu bia và các ngành chế biến thực phẩm sẽ là các ngành hưởng lợi nhiều nhất và trực tiếp từ hiệp định CPTPP.
Nói như vậy không phải các ngành khác không có lợi nhưng sẽ phải phụ thuộc rất nhiều vào sự chuẩn bị trong việc tái cơ cấu lại nền kinh tế để đảm bảo được hiệu quả cao hơn trong việc lĩnh hội Hiệp định này.
Tuy nhiên, như tôi đã nói, sự chủ động mới là yếu tố then chốt của sự thành công trong hội nhập dưới góc độ và nhãn quan của doanh nghiệp.Vì vậy, nếu như Việt Nam thành công trong việc ký kết thì Hiệp định CPTPP sẽ là Hiệp định sống còn trong việc khai thác thương mại tự do cũng như đảm bảo phát triển bền vững hiệu quả.
Bên cạnh cơ hội thì thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam là gì, thưa Bộ trưởng? Nếu đánh giá về khía cạnh những thách thức và khó khăn thậm chí cả những nguy cơ thì không chỉ riêng với các doanh nghiệp mà còn cả đối với người dân
Từ thực tiễn hội nhập những năm trước đây, khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), hay khi ký Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ (BTA) cho thấy, nếu tận dụng tốt cơ hội khai thác thị trường, thực thi cam kết hội nhập gắn với nền kinh tế một cách chủ động, tác động tiêu cực sẽ bị hạn chế. Nhưng ngược lại, nếu chúng ta thụ động, thậm chí còn lơ là không quan tâm đến các cơ cấu thực thi cam kết hội nhập thì sẽ phải trả giá.
Chẳng hạn như trong cam kết các ngành dịch vụ tăng trưởng rất nhanh chóng đột biến như ngành viễn thông, thương mại điện tử. Chúng ta đã chứng kiến sự phát triển rất nhanh chóng và đột biến của các ngành dệt may và da giày. Tuy nhiên, trong một số lĩnh vực của nông nghiệp như khai thác mía và ngành công nghiệp mía đường Việt Nam đã rất chậm trong tái cơ cấu ngành.
Điều này cho thấy những tác động rất nhiều chiều và có cả tác động tiêu cực, nguy cơ đe dọa đối với một số ngành kinh tế cũng như tác động đến lợi ích của người nông dân, người tiêu dùng và bộ phận dễ bị tổn thương, yếu thế trong xã hội. Đây sẽ tiếp tục là bài học và là những câu chuyện tiếp tục nóng hổi trong quá trình hội nhập sắp tới.
Sau khi Hiệp định CPTPP được ký kết, Bộ Công Thương sẽ có kế hoạch tuyên truyền ra sao để cộng đồng doanh nghiệp, người dân và toàn xã hội có thể nắm bắt được cơ hội từ Hiệp định mang lại?
Khi thực thi kế hoạch hội nhập và những đề án hội nhập cụ thể, Bộ Công Thương dưới sự chỉ đạo của Chính phủ đã xây dựng các đề án tuyên truyền cụ thể.
Hầu hết những đề án này đều có tham vấn và lấy ý kiến của cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội, người dân ngay từ tiến trình đàm phán, ký kết một hiệp định cụ thể nhằm đảm bảo phù hợp với chiến lược phát triển bền vững.
Đối với Hiệp định CPTPP cũng vậy, yếu tố quan trọng là phải có một chương trình hành động mang tính tổng thể của đất nước, của nền kinh tế để chuẩn bị cho việc thực thi cam kết hội nhập.
Tới đây, Bộ Công Thương sẽ trình kế hoạch hành động này lên Chính phủ để sau khi Hiệp định có hiệu lực, chương trình hành động tổng thể và toàn diện này có sự tham gia của Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp, địa phương, hiệp hội và người dân.
Kế đó, yếu tố then chốt và quan trọng trong việc rà soát khung khổ pháp lý, “nội luật hóa” cam kết hội nhập trong khuôn khổ Hiệp định cần làm liên tục ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực.
Ngoài ra, cũng tích cực tuyên truyền, phổ biến, cung cấp thông tin về Hiệp định cũng như chương trình hành động, xác định rõ nhiệm vụ của từng bộ phận để có sự tham gia, mang tính chủ động. Vì thế, yếu tố tham gia mang tính chủ động là then chốt cho sự thành công của cộng đồng doanh nghiệp và cả nền kinh tế khi hội nhập.
Dự kiến Hiệp định sẽ sớm được ký kết và thông qua vào dịp giữa năm hoặc cuối năm. Như vậy, Hiệp định sẽ phát huy được ý nghĩa, vai trò, tạo động lực cho phát triển, phát triển bền vững và thực hiện được mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế 5 năm (2016-2021).
Với nỗ lực chung của Chính phủ và các bộ, ngành; trong đó có Bộ Công Thương, chắc chắn sẽ tạo ra những tiền đề để người dân và doanh nghiệp thụ hưởng thành quả cũng như có biện pháp ngăn chặn và giảm thiểu tác động tiêu cực từ Hiệp định CPTPP mang lại.
Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!