Khu lều trại dành cho người tị nạn Palestine tại thành phố Gaza. Ảnh: THX/TTXVN
Đây là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Israel nhằm thúc đẩy làn sóng di cư khỏi vùng lãnh thổ bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau chiến dịch quân sự kéo dài 22 tháng nhằm vào Phong trào Hồi giáo Hamas.
Sáu nguồn tin am hiểu vấn đề đã xác nhận với hãng tin AP về các cuộc đàm phán này. Hiện chưa rõ mức độ tiến triển, song nếu được thực hiện, kế hoạch sẽ đồng nghĩa với việc di chuyển người dân từ một vùng đất chiến tranh sang một nơi đang đứng trước nguy cơ nạn đói, làm dấy lên nhiều lo ngại về nhân quyền.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết ông mong muốn hiện thực hóa tầm nhìn của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc di dời phần lớn dân số Gaza thông qua “di cư tự nguyện”. Israel cũng đã đưa ra các đề xuất tương tự với một số quốc gia châu Phi khác.
“Tôi nghĩ điều đúng đắn cần làm, ngay cả theo luật chiến tranh mà tôi biết, là cho phép người dân rời đi, và sau đó dùng toàn bộ sức mạnh để chống lại kẻ thù còn ở lại”, ông Netanyahu phát biểu trong cuộc phỏng vấn với i24 và Đài Truyền hình Israel ngày 12/8. Tuy nhiên, ông không đề cập cụ thể đến Nam Sudan.
Người Palestine, các nhóm nhân quyền và phần lớn cộng đồng quốc tế đều bác bỏ kế hoạch, coi đây là hình thức trục xuất cưỡng bức và vi phạm luật pháp quốc tế.
Với Nam Sudan, một thỏa thuận như vậy có thể giúp quốc gia này thắt chặt quan hệ với Israel - một cường quốc quân sự ở Trung Đông - và mở rộng ảnh hưởng với chính quyền Trump. Tổng thống Trump từng đề cập đến ý tưởng tái định cư người Palestine hồi tháng 2, nhưng dường như đã rút lại trong những tháng gần đây. Nam Sudan cũng đang tìm cách kêu gọi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm nhập cảnh và gỡ bỏ các lệnh trừng phạt áp đặt với một số nhân vật trong giới tinh hoa nước này.
Văn phòng Thứ trưởng Ngoại giao Israel, bà Sharren Haskel, xác nhận kế hoạch thăm Nam Sudan - chuyến đi đầu tiên của một quan chức cấp cao Israel tới quốc gia này. Tuy nhiên, bà cho biết không có kế hoạch nêu vấn đề di dời người Palestine trong chuyến đi.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Nam Sudan đã phủ nhận các báo cáo cho rằng họ đang đàm phán với Israel về kế hoạch tái định cư người Palestine, gọi thông tin này là “vô căn cứ”.
Người dân tại trại tị nạn ở ngoại ô Juba, Nam Sudan. Ảnh: THX/TTXVN
Joe Szlavik, người sáng lập một công ty vận động hành lang của Mỹ đang hợp tác với Nam Sudan, cho biết ông đã được các quan chức nước này tóm tắt về các cuộc đàm phán. Theo đó, một phái đoàn Israel dự kiến sẽ đến thăm Nam Sudan để khảo sát khả năng thành lập các trại tị nạn cho người Palestine. Thời gian cụ thể của chuyến thăm chưa được xác định. Ông Szlavik nói thêm rằng Israel có thể sẽ tài trợ cho các trại tạm cư này.
Edmund Yakani, người đứng đầu một tổ chức xã hội dân sự tại Nam Sudan, cũng xác nhận đã thảo luận với các quan chức về vấn đề này. Bốn quan chức khác, yêu cầu giấu tên vì không được phép phát ngôn công khai, cũng xác nhận các cuộc đàm phán đang diễn ra. Hai trong số này là quan chức Ai Cập cho biết họ đã biết về các nỗ lực của Israel trong nhiều tháng qua nhằm tìm kiếm quốc gia sẵn sàng tiếp nhận người Palestine, trong đó có cả Nam Sudan. Họ cho biết đã vận động hành lang để ngăn cản Nam Sudan tham gia kế hoạch.
Ai Cập - quốc gia có chung biên giới với Gaza - phản đối mạnh mẽ bất kỳ kế hoạch nào liên quan đến việc tái định cư người Palestine ra khỏi vùng đất đang bị phong tỏa, do lo ngại dòng người tị nạn sẽ tràn vào lãnh thổ của mình.
Ông Szlavik cho biết Mỹ đã biết về các cuộc thảo luận giữa Israel và Nam Sudan, song không tham gia trực tiếp.
“Nam Sudan đang cần bất kỳ đồng minh, hỗ trợ tài chính hoặc lợi ích ngoại giao nào có thể”, nhà báo Peter Martell – tác giả cuốn sách First Raise a Flag (Trước tiên hãy giương cao ngọn cờ) – nhận định. Cuốn sách nêu rõ cơ quan tình báo Mossad của Israel từng viện trợ cho Nam Sudan trong cuộc nội chiến kéo dài nhiều thập kỷ với chính phủ do người Arab kiểm soát ở Khartoum, trước khi giành được độc lập vào năm 2011.
Khủng hoảng nối tiếp khủng hoảng
Nhiều người Palestine có thể mong muốn rời khỏi Gaza, ít nhất là tạm thời, để tránh chiến tranh và nạn đói đang lan rộng. Tuy nhiên, họ phản đối mạnh mẽ bất kỳ kế hoạch tái định cư lâu dài nào khỏi quê hương, lo ngại rằng Israel sẽ không cho phép họ quay trở lại. Họ cho rằng một cuộc di cư hàng loạt có thể tạo điều kiện để Israel sáp nhập Gaza và khôi phục các khu định cư Do Thái - như mong muốn của một bộ phận lãnh đạo Israel hiện nay.
Tuy vậy, ngay cả những người Palestine muốn rời đi cũng khó có thể chọn Nam Sudan khi đây là một trong những quốc gia bất ổn và xung đột nhất thế giới.
Nam Sudan vẫn đang chật vật phục hồi sau cuộc nội chiến bùng phát sau khi giành độc lập, khiến gần 400.000 người thiệt mạng và nhiều khu vực rơi vào nạn đói. Dù là quốc gia giàu tài nguyên dầu mỏ, Nam Sudan đang bị tàn phá bởi nạn tham nhũng, phụ thuộc lớn vào viện trợ quốc tế để nuôi sống 11 triệu dân - một thách thức càng lớn hơn sau khi chính quyền Trump cắt giảm viện trợ. Thỏa thuận hòa bình đạt được cách đây 7 năm vẫn mong manh, chưa được thực thi đầy đủ. Mối đe dọa chiến tranh tái bùng phát khi thủ lĩnh phe đối lập bị quản thúc tại gia hồi đầu năm nay.
Người Palestine cũng có thể không được chào đón tại quốc gia này. Lịch sử chiến tranh giành độc lập của Nam Sudan - nơi đa phần dân số theo Thiên chúa giáo và các tín ngưỡng bản địa - khiến người dân nơi đây từng có xung đột sâu sắc với miền Bắc Sudan, chủ yếu theo đạo Hồi và gốc Arab.
Ông Yakani cho rằng người dân Nam Sudan cần biết rõ ai sẽ đến, họ ở lại bao lâu và với mục đích gì. Nếu không, căng thẳng sắc tộc và tôn giáo trong nước có thể bùng phát thành xung đột mới, đặc biệt do những vết thương lịch sử với người Hồi giáo và người Arab.