Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev. Ảnh: Điện Kremlin (en.kremlin.ru)
Theo báo Vedomosti (Nga) ngày 10/10, sau một thời gian quan hệ song phương trở nên căng thẳng, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã có cuộc gặp gỡ thực chất đầu tiên tại Dushanbe, Tajikistan. Cuộc gặp diễn ra trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước của ông Putin sau hội đàm với Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon, ngay trước thềm hội nghị thượng đỉnh Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (CIS) mà cả hai nhà lãnh đạo đều tham dự.
Cuộc hội đàm này được giới chuyên gia đánh giá là một bước quan trọng hướng tới việc giảm bớt căng thẳng giữa Moskva và Baku, vốn leo thang sau vụ tai nạn máy bay thảm khốc của hãng hàng không Azerbaijan Airlines vào tháng 12/2024. Tuy nhiên, tương lai của mối quan hệ này vẫn sẽ phụ thuộc vào phản ứng của Azerbaijan đối với các cam kết bồi thường và trách nhiệm giải trình từ phía Nga.
Tiết lộ về "chủ đề nhạy cảm nhất"
Phần mở đầu cuộc họp được Tổng thống Putin dành để nói chi tiết về điều mà ông gọi là "chủ đề nhạy cảm nhất", đó là thảm kịch liên quan đến máy bay Embraer 190 của Azerbaijan Airlines bị rơi trên đường từ Baku đến Grozny hồi tháng 12/2024.
Ông Putin cho biết cuộc điều tra về vụ tai nạn đang sắp kết thúc và nguyên nhân của thảm kịch giờ đây có thể được thảo luận một cách công khai. Theo lời giải thích của nhà lãnh đạo Nga, có hai yếu tố chính góp phần gây ra tai nạn:
Thứ nhất là sự xuất hiện của các thiết bị bay không người lái (UAV) Ukraine trên không phận Nga vào ngày xảy ra sự cố. Nga đã theo dõi tổng cộng ba chiếc UAV như vậy.
Thứ hai là sự cố kỹ thuật trong hệ thống phòng không của Nga.
Ông Putin lưu ý rằng hai tên lửa được phóng đã không bắn trúng trực tiếp máy bay (vốn có thể gây ra tai nạn ngay lập tức) mà phát nổ cách đó khoảng 10 mét. Moskva cũng bày tỏ sự thừa nhận về việc bồi thường và trách nhiệm đối với những người liên quan đến vụ việc.
Quan hệ song phương và thách thức
Bên cạnh thảm kịch hàng không, các nhà lãnh đạo cũng thảo luận về quan hệ song phương rộng lớn hơn. Tổng thống Putin nhận xét rằng lợi ích của Nga và Azerbaijan "trùng khớp và rất gần gũi trong nhiều lĩnh vực". Trong khi đó, Tổng thống Aliyev nhấn mạnh rằng "không chỉ hợp tác thương mại và kinh tế, mà quan hệ trên tất cả các lĩnh vực khác đều đã phát triển thành công trong năm nay".
Phát biểu với Vedomosti, ông Stanislav Pritchin, Trưởng bộ phận Trung Á tại Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga (RAS), nhận định rằng việc cuộc gặp diễn ra và việc Tổng thống Putin đưa ra một lập trường không gây ra sự phản đối của công chúng đánh dấu "một bước tiến quan trọng hướng tới ổn định quan hệ".
Tuy nhiên, ông Nikolay Silayev, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Quốc tế thuộc Đại học MGIMO trực thuộc Bộ Ngoại giao Nga, cho rằng câu hỏi then chốt hiện nay là liệu Baku có hài lòng với tuyên bố của Moskva về cam kết bồi thường và trách nhiệm hay không.
Ông Silayev chỉ ra một vấn đề cần cân nhắc: nếu Azerbaijan thực sự không hài lòng chủ yếu với phản ứng của Nga trước vụ tai nạn, thì những phát biểu của Tổng thống Putin sẽ giúp xoa dịu căng thẳng. Tuy nhiên, nếu Azerbaijan chỉ coi thảm kịch này như một cái cớ để nhấn mạnh vai trò quốc tế ngày càng gia tăng của mình, gây bất lợi cho Nga, thì những lời đảm bảo của Moskva sẽ khó có thể xoa dịu được Baku.
Theo chuyên gia Silayev, chỉ báo thực sự về hướng đi của mối quan hệ sẽ là diễn biến tình hình xung quanh các vấn đề nhạy cảm khác, bao gồm các công dân Nga bị giam giữ, kênh tin tức Sputnik Azerbaijan, và Ngôi nhà Nga vừa bị đóng cửa ở Baku.