Cảnh tàn phá sau bão Helene tại Swannanoa, North Carolina, Mỹ, ngày 2/10. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Ông Carl Schreck, nhà nghiên cứu bão tại Đại học North Carolina, cho biết trước khi bão đổ bộ, các tiêu đề tin tức thường nêu bật về cấp độ của bão và tốc độ gió. Nhưng sau khi bão đổ bộ, quan tâm chính chủ yếu về mưa.
Bảng xếp hạng bão năm cấp độ, được các chuyên gia gọi là thang Saffir-Simpson, là kênh chính để công chúng Mỹ hiểu được sức mạnh của một cơn bão. Nhưng xếp hạng cấp độ chỉ dựa trên tốc độ gió. Xếp hạng này bỏ qua tất cả các tác động khác mà bão có thể gây ra thiệt hại, bao gồm cả nước dâng theo bão, lốc xoáy và lũ lụt do mưa lớn. Những yếu tố này có thể gây tử vong nhiều hơn gió.
Theo Trung tâm Bão Quốc gia Mỹ, trong số 455 ca tử vong do bão trực tiếp gây ra trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2023, 12% là do gió và 11% là do nước dâng theo bão. Nhưng 55%, tương đương 252 ca tử vong, liên quan đến lũ lụt do mưa.
Gần đây nhất, đêm 26/9 (giờ địa phương), bão Helene đã đổ bộ vào khu vực thuộc bờ biển phía Tây Bắc bang Florida với cường độ đạt cấp 4 trong thang bão 5 cấp của nước này. Ngày 3/10, các quan chức Mỹ xác nhận trên 210 người đã thiệt mạng do bão Helene, hơn một nửa trong đó là người dân tại North Carolina, nơi dòng nước cao chảy xiết đã phá hủy nhiều cộng đồng. Điều này khiến khiến Helene trở thành cơn bão gây mức thương vong lớn thứ hai tấn công đất liền Mỹ trong hơn nửa thế kỷ.
Các nhà khí tượng đánh giá bão Helene đã gây ra trận lũ lụt nghiêm trọng nhất từng được ghi nhận tại North Carolina. Kích thước lớn bất thường đồng nghĩa với việc cơn bão mất nhiều thời gian hơn để di chuyển qua trên cao, và do đó mưa kéo dài hơn. Khi các sườn núi đẩy độ ẩm của cơn bão lên cao, nó ngưng tụ thành nhiều mưa hơn nữa chảy xuống các thung lũng, dẫn đến lũ lụt kỷ lục.
Dưới đây là video về một căn nhà bị cuốn trôi tại North Carolina ngày 27/9 do lũ lụt trong bão Helene (nguồn: Reuters):
Khi khí hậu ấm lên, người Mỹ có thể phải đối mặt với nhiều cơn bão mạnh, di chuyển chậm hơn, có khả năng xâm nhập sâu hơn vào đất liền. Tuy nhiên, không có thang số đơn giản, được sử dụng rộng rãi để phản ánh khả năng gây ra lũ lụt của một cơn bão. Thang Saffir-Simpson chỉ phản ánh tốc độ gió của bão.
Một số nhà khoa học đã phát triển các số liệu mới để nắm bắt rủi ro mưa của bão. Nhưng ông Schreck cho biết Trung tâm Bão Quốc gia Mỹ không muốn gây nhầm lẫn cho công chúng bằng nhiều thang đánh giá.
Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn hy vọng nâng cao nhận thức của công chúng vượt ra ngoài phạm vi xếp hạng bão. “Chúng ta cần phải suy nghĩ lại về cách chúng ta đặt tên, phân loại và nói về những điều này bởi có quá nhiều người đang tử vong”, bà Kathie Dello, nhà khí hậu học của North Carolina cho biết. Bà Dello bổ sung: “Khi nói đến những cơn bão lớn, tôi không bao giờ nghĩ đến phạm trù”.
Các chuyên gia thời tiết đã thành thạo hơn nhiều trong những năm qua trong việc dự báo các cơn bão lớn. Nhưng họ không thể dễ dàng vượt qua được hệ thống phân loại bão đã ăn sâu vào nhận thức rủi ro của công chúng.
Tuy nhiên, trong thời gian qua, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) đã đưa ra thông cáo báo chí cảnh báo về "lũ lụt thảm khốc, đe dọa tính mạng". Và Trung tâm Bão Quốc gia Mỹ đã bổ sung thang phân loại của mình bằng nhiều thông tin hơn về các mối nguy hiểm khác nhau của bão, bao gồm cả lượng mưa.
Cơ quan thời tiết quốc gia Mỹ (NWS) cũng dự báo về nguy cơ mưa cực lớn ở một địa điểm nhất định với bốn mức độ: rủi ro thấp, nhẹ, trung bình và cao.