Động lực để Ấn Độ và Philippines tăng cường hợp tác

Ngày 5/8, Ấn Độ và Philippines đã ký kết một loạt thỏa thuận nhằm tăng cường quan hệ chiến lược. Thỏa thuận được ký nhân chuyến thăm kéo dài 5 ngày của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr tới Ấn Độ. Tại cuộc gặp diễn ra ở thủ đô New Delhi, Thủ tướng nước chủ nhà Narendra Modi và Tổng thống Marcos đã cùng nhất trí một loạt vấn đề, trong đó có việc củng cố quan hệ giữa các lực lượng vũ trang hai bên, gồm lục quân, không quân và hải quân.

Tại cuộc họp báo chung ở New Delhi ngày 5/8, nhà lãnh đạo Philippines nhấn mạnh: “Hôm nay, mối quan hệ của chúng ta bước vào kỷ nguyên mới. Ấn Độ trở thành đối tác chiến lược thứ năm của Philippines”.

Thông báo này được đưa ra trong bối cảnh chiến hạm của Hải quân Ấn Độ và Philippines tập trận hàng hải chung đầu tiên vào ngày 3 - 4/8.

Về phần Thủ tướng Modi, ông phát biểu bằng tiếng Anh: “Ấn Độ và Philippines là những người bạn do lựa chọn và đối tác theo định mệnh. Từ Ấn Độ Dương đến Thái Bình Dương, chúng ta gắn kết bởi những giá trị chung. Mối quan hệ giữa hai nước không chỉ là tình hữu nghị của quá khứ, mà còn là cam kết cho tương lai.”

Theo tờ Straits Times (Singapore), các nhà phân tích quốc phòng nhận định rằng việc mở rộng quan hệ an ninh phản ánh điều chỉnh sâu rộng trong chính sách đối ngoại của Manila dưới thời Tổng thống Marcos. Theo đó, ông Marcos đang chú trọng hợp tác với các cường quốc tầm trung có cùng mối quan ngại về an ninh khu vực.

Ông Aries Arugay tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á - Yusof Ishak (ISEAS) đánh giá: “Ấn Độ cũng đang khẳng định mình là một cường quốc không chỉ ở châu Á mà còn trên toàn cầu”.

Thỏa thuận lần này đặt dấu mốc chính thức cho mối liên kết được âm thầm vun đắp trong thời gian qua. Năm 2022, Philippines trở thành khách hàng nước ngoài đầu tiên mua tên lửa hành trình siêu thanh BrahMos của Ấn Độ với hợp đồng 375 triệu USD - thương vụ xuất khẩu vũ khí lớn đầu tiên của Ấn Độ. Lô hàng đầu tiên được giao vào năm 2024.

Ấn Độ cũng công khai ủng hộ lập trường pháp lý của Philippines ở Biển Đông. Năm 2023, Ấn Độ đã kêu gọi Trung Quốc tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye (Hà Lan) năm 2016. Tháng 7/2016, Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye (Hà Lan) đã ra phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc về yêu sách “đường 9 đoạn”. Theo phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực, Trung Quốc không có căn cứ lịch sử nào về vùng biển ở Biển Đông và Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để đưa ra những tuyên bố về "các quyền lịch sử" đối với những nguồn tài nguyên trong cái mà Bắc Kinh gọi là "đường 9 đoạn".

Nhà phân tích địa chính trị Don McLain Gill thuộc Đại học De La Salle (Philippines) nhận định: “Ấn Độ trở nên nhạy cảm hơn với lợi ích an ninh của các đối tác ở Đông Nam Á, đặc biệt là Philippines”.

Ông C. Uday Bhaskar, giám đốc của Hiệp hội Nghiên cứu Chính sách tại New Delhi, cho biết theo góc nhìn của Ấn Độ, Philippines rất quan trọng bởi nước này có vị thế hàng hải đặc biệt trong khu vực và mang lập trường kiên định với Trung Quốc. Hơn nữa, việc Philippines mua tên lửa BrahMos "đã củng cố uy tín" cho tham vọng trở thành nhà cung cấp vũ khí của Ấn Độ.

Quan hệ đối tác này dự kiến sẽ mở rộng ra ngoài phạm vi mua sắm. Các quan chức Philippines đã bày tỏ quan tâm đến hệ thống tên lửa đất đối không Akash của Ấn Độ. Các cuộc đàm phán đang được tiến hành để Ấn Độ nhập khẩu niken từ Philippines, một loại khoáng sản quan trọng được sử dụng trong sản xuất thép và quốc phòng.

Ông Gill bổ sung: “Ấn Độ cũng đang theo đuổi nỗ lực tự lực cánh sinh của riêng nước này, tìm cách thể hiện New Delhi không chỉ dừng lại ở đối tác bán vũ khí mà còn là một đối tác xây dựng năng lực”.

Thứ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Periasamy Kumaran cho biết cả hai nước đang tìm hiểu hợp tác về cơ sở hạ tầng tàu ngầm, thiết kế tàu và hiện đại hóa hải quân. Điều này phù hợp với nỗ lực của cả hai nước trong việc thúc đẩy tư thế phòng thủ tự lực.

Trong khi quốc phòng là trọng tâm chuyến thăm của ông Marcos, đa dạng hóa kinh tế cũng là một vấn đề được ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Cả hai nước đều bị ảnh hưởng bởi chính sách thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Hàng hóa Philippines phải đối mặt với mức thuế 19%, trong khi ông Trump đe dọa sẽ tăng thuế đối với hàng hóa Ấn Độ do nước này giao dịch dầu mỏ với Nga.

New Delhi và Manila đang nỗ lực hướng tới hiệp định thương mại ưu đãi song phương. Kim ngạch thương mại giữa Philippines và Ấn Độ đã vượt 3,3 tỷ USD trong năm 2024 nhưng vẫn còn khiêm tốn. Thứ trưởng Kumaran đã đề cập đến tiềm năng hợp tác trong lĩnh vực nuôi trồng rong biển, nghiên cứu lúa gạo, nhiên liệu sinh học và năng lượng tái tạo. Ông cũng cho biết Ấn Độ đã đề nghị hỗ trợ tư vấn về dầu khí.

Ngoài quốc phòng và thương mại, hai nhà lãnh đạo đã ký các thỏa thuận bao gồm khoa học và công nghệ, hỗ trợ pháp lý song phương, công nghệ số, không gian vũ trụ, và trao đổi văn hóa và du lịch. Cả hai bên đã nhất trí miễn thị thực cho khách du lịch, với các chuyến bay thẳng giữa Manila và New Delhi dự kiến được nối lại vào cuối năm nay.

Ông Arugay nhận định: “Các hoạt động giao lưu nhân dân và trao đổi văn hóa – xã hội luôn có giá trị trong việc bổ trợ cho thỏa thuận về quốc phòng và kinh tế”.

Hai nước cũng cam kết sẽ tổ chức đối thoại thường kỳ về an ninh hàng hải, luân phiên giữa New Delhi và Manila – tương tự như các cơ chế mà cả hai bên đã áp dụng với Australia và Nhật Bản.

Bên cạnh đó, ông Arugay đánh giá: “Cuối cùng, chính quyền Tổng thống Marcos đã rút ra bài học rằng họ không thể phụ thuộc quá mức vào Mỹ cho toàn bộ nhu cầu an ninh và quốc phòng. Việc thiết lập liên kết với Ấn Độ không hề dễ dàng. Do vậy, đây là bước tiến lớn”.