Máy bay chiến đấu F-35. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo tờ Politico ngày 13/8, Tây Ban Nha vừa từ bỏ kế hoạch mua F-35 sau khi tranh cãi với Mỹ về mục tiêu chi tiêu quốc phòng mới của NATO, nâng lên mức 5% GDP. Quyết định này có thể hướng dòng ngân sách sang mua máy bay Eurofighter Typhoon và tham gia dự án máy bay thế hệ mới FCAS do châu Âu phát triển. Thụy Sĩ, nơi đơn hàng 36 chiếc F-35 từng chỉ được thông qua với hơn 50% phiếu ủng hộ trong trưng cầu dân ý năm 2021, cũng đang chịu sức ép chính trị mạnh mẽ đòi hủy hợp đồng khi thuế nhập khẩu của Mỹ tăng lên 39%. Ấn Độ được cho là đã tạm dừng các thương vụ vũ khí với Mỹ, bao gồm xe chiến đấu Stryker và tên lửa chống tăng Javelin, sau khi Washington tăng gấp đôi thuế đối với hàng hóa Ấn Độ lên 50% vì lý do mua dầu từ Nga.
Những động thái này, diễn ra trong vòng hai tuần, được coi là phản ứng mạnh mẽ nhất từ trước đến nay của đồng minh đối với chính sách thương mại của ông Trump, buộc các chính phủ phải xem xét lại mối quan hệ quốc phòng với Mỹ. Giới phân tích cảnh báo xu hướng này có thể làm giảm thị phần xuất khẩu vũ khí của Mỹ và đẩy giá thành F-35 tăng, do các đơn hàng lớn từ nước ngoài hiện là yếu tố giúp duy trì giá ở mức hợp lý.
Theo các chuyên gia, việc hủy hoặc trì hoãn mua F-35 không chỉ mang yếu tố kinh tế mà còn phục vụ mục tiêu chính trị trong nước. Tây Ban Nha nhấn mạnh lý do “tự chủ công nghiệp quốc phòng” và củng cố chuỗi cung ứng châu Âu, trong khi Thụy Sĩ viện dẫn sự thiếu chắc chắn về giá cuối cùng, với nguy cơ đội thêm tới 1,6 tỷ USD do chi phí nguyên liệu, lạm phát và thuế quan.
Chính quyền Tổng thống Trump bảo vệ chính sách thuế, cho rằng biện pháp này thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng trong nước và mang lại lợi ích kinh tế lớn, đồng thời khẳng định việc NATO tăng chi tiêu quốc phòng sẽ đem lại đơn hàng lớn hơn cho các nhà sản xuất vũ khí Mỹ. Tuy nhiên, nhiều nước châu Âu đang thúc đẩy kế hoạch “sản xuất tại châu Âu” nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ Mỹ, dù thừa nhận quá trình này cần thời gian dài để đạt được sự thay thế toàn diện.
Tác động của chính sách thuế không chỉ giới hạn ở châu Âu. Căng thẳng thương mại Mỹ - Ấn Độ được cho là đang ảnh hưởng tới các hợp đồng quốc phòng song phương trị giá hàng tỷ USD. Giới phân tích cảnh báo, niềm tin là yếu tố quan trọng trong hợp tác quốc phòng và một khi bị tổn hại, sẽ rất khó để khôi phục.