Từ kiểm soát tập trung đến hiện đại hóa thị trường vàng
Giao dịch vàng tại Trung Quốc. Ảnh: TTXVN
Trước khi SGE ra đời, hoạt động giao dịch vàng tại Trung Quốc được quản lý chặt chẽ bởi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC). Cơ chế này phù hợp với giai đoạn kinh tế kế hoạch hóa tập trung, nhưng dần trở nên lỗi thời khi đất nước chuyển mình sang kinh tế thị trường và hội nhập toàn cầu.
Theo Hội đồng Vàng Thế giới (2023), trong thập niên 1990, nhu cầu vàng trong dân và doanh nghiệp Trung Quốc tăng trung bình 20% mỗi năm, nhưng thị trường trong nước thiếu minh bạch, giá vàng bị bóp méo và chênh lệch lớn so với thế giới. Trước yêu cầu đổi mới, ngày 30/10/2002, Sàn giao dịch vàng Thượng Hải được chính phủ phê chuẩn thành lập, đặt dưới sự giám sát của PBoC.
SGE là sàn vàng vật chất duy nhất tại Trung Quốc, cho phép các ngân hàng, doanh nghiệp và cá nhân giao dịch trực tuyến, lưu ký và thanh toán vàng thông qua hệ thống tập trung. Theo PBoC, mô hình này giúp nhà nước quản lý minh bạch dòng chảy vàng, ngăn ngừa đầu cơ, rửa tiền và ổn định chính sách tiền tệ.
Việc đưa SGE vào vận hành cũng thể hiện bước đi lớn trong chiến lược thị trường hóa các tài sản kim loại quý, đặt nền tảng cho một thị trường vàng có trật tự, minh bạch và phản ánh đúng cung cầu thực tế.
Công cụ điều hành tài chính và ổn định kinh tế
Không chỉ là nơi giao dịch, SGE nhanh chóng trở thành công cụ điều hành chính sách tài chính của Trung Quốc. Dữ liệu từ sàn giúp PBoC kiểm soát nguồn cung vàng, cân đối nhập khẩu và quản lý dự trữ ngoại hối.
Theo China Daily, trong giai đoạn biến động mạnh của đồng USD, khối lượng giao dịch tại SGE tăng hơn 25%, cho thấy vàng tiếp tục là “nơi trú ẩn an toàn” của giới đầu tư nội địa, giúp nhà nước giảm áp lực rút vốn ra nước ngoài.
Đặc biệt, năm 2016, Trung Quốc công bố “Giá vàng tham chiếu Thượng Hải” - mức giá vàng tham chiếu toàn cầu đầu tiên được định bằng nhân dân tệ. Theo Hiệp hội thị trường vàng London, đây là bước đi mang tính chiến lược nhằm giúp Trung Quốc tự chủ trong định giá vàng, giảm phụ thuộc vào các trung tâm tài chính phương Tây như London và New York.
Nhờ đó, Thượng Hải dần trở thành trung tâm giao dịch vàng lớn nhất châu Á, chiếm khoảng 25% lượng giao dịch vàng vật chất toàn cầu. Điều này không chỉ khẳng định năng lực tài chính của Trung Quốc mà còn giúp Bắc Kinh có thêm công cụ ổn định giá vàng trong nước, kiểm soát lạm phát và bảo vệ sức mua của đồng nhân dân tệ.
Bước đệm cho quốc tế hóa đồng nhân dân tệ
Tham vọng của Trung Quốc không dừng lại ở việc quản lý vàng nội địa. Năm 2014, Sàn giao dịch vàng quốc tế Thượng Hải (SGEI) được thành lập trong khu thương mại tự do Thượng Hải, cho phép nhà đầu tư nước ngoài giao dịch vàng bằng nhân dân tệ.
Đây là bước tiến chiến lược trong nỗ lực quốc tế hóa đồng nhân dân tệ, giúp Trung Quốc đưa nhân dân tệ trở thành đồng tiền thanh toán khu vực cho giao dịch vàng và hàng hóa. Khi các quốc gia trong sáng kiến “Vành đai và Con đường” dần chấp nhận thanh toán bằng nhân dân tệ hoặc vàng, SGE đóng vai trò then chốt trong việc hình thành hệ thống tài chính đa cực, giảm phụ thuộc vào đồng USD.
Ngoài ra, theo South China Morning Post, Bắc Kinh coi vàng là “lá chắn bảo vệ sức mua” của nhân dân tệ trước biến động tỷ giá và là công cụ củng cố niềm tin vào hệ thống tài chính nội địa.
Dù vẫn còn thách thức về tính minh bạch và tự do hóa vốn ngoại, SGE đang áp dụng công nghệ chuỗi khối và truy xuất nguồn gốc kỹ thuật số, hướng tới một thị trường vàng minh bạch và đáng tin cậy. Điều này cho thấy Trung Quốc không chỉ muốn kiểm soát vàng, mà còn muốn định hình lại chuẩn mực toàn cầu về giao dịch và lưu thông kim loại quý.
Như nhận định của Giáo sư Từ Chí Quân - Đại học Phúc Đán - trên People’s Daily: “Sàn giao dịch vàng Thượng Hải là biểu tượng của khát vọng tự chủ tài chính - một trụ cột trong nỗ lực xây dựng trật tự tiền tệ mới mang bản sắc châu Á”.
Từ vị thế người tiêu thụ vàng lớn nhất thế giới, Trung Quốc nay đang tiến gần đến vai trò người định giá vàng toàn cầu. Đây là minh chứng rõ rệt cho tầm nhìn chiến lược trong việc sử dụng vàng làm “nền tảng mềm” củng cố quyền lực tài chính quốc gia.