Cơ hội kiếm tiền
Các binh sĩ Ukraine sử dụng súng cối trên tiền tuyến Donbass ngày 19/1. Ảnh: Getty Images
Theo tờ Kyiv Independent, một quan chức cấp cao Ukraine tham gia tìm vũ khí trong những tuần đầu tiên của cuộc xung đột nói rằng Ukraine sẵn sàng mua vũ khí bằng bất cứ giá nào.
Các đại lý môi giới vũ khí tư nhân ở châu Âu đã nhìn thấy cơ hội và đẩy giá dịch vụ lên cao. Trong một trường hợp cụ thể, Kyiv Independent và các đối tác phát hiện ra rằng một công ty môi giới tính phí gấp ba đến sáu lần mức trung bình thị trường để làm trung gian.
Tùy viên quân sự Ukraine tại đại sứ quán nước này ở Bỉ cho biết giá tăng ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của các đồng minh của Ukraine. Giá càng cao, Ukraine càng nhận được ít vũ khí hơn để tự vệ.
Vào giữa tháng 3/2022, giá của một lô đạn dược đã tăng gần 1/3 sau khi một chuỗi trung gian phức tạp được thiết lập để chuyển vũ khí đến Ukraine.
Đầu tiên là một công ty Hà Lan, sau đó là một công ty Estonia và cuối cùng là một công ty của Séc đã tham gia cung cấp đạn dược cần thiết cho Ukraine.
Nhà cung cấp cuối cùng trong chuỗi là một công ty của Séc tên Excalibur International, rất nổi tiếng trong ngành công nghiệp quân sự Ukraine. Công ty vũ khí nhà nước Ukraine Ukroboronprom đã làm việc với công ty này trong nhiều năm. Tuy nhiên, trong trường hợp này, nguồn cung cấp của Excalibur International cho Ukraine đã diễn ra thông qua một chuỗi trung gian.
Theo thỏa thuận, ít nhất một nhà môi giới đã nhận được 2 triệu euro tiền hoa hồng, tương đương 30% giá trị hợp đồng và là một khoản hoa hồng cao bất thường.
Ông Fedir Venyslavsky, thành viên Ủy ban Quốc hội Ukraine về an ninh quốc gia, cho biết: “Nhiều công ty trên khắp thế giới đã kiếm được quá nhiều lợi nhuận từ cuộc xung đột ở Ukraine”.
Các bên trung gian thường đảm bảo rằng giao dịch diễn ra suôn sẻ thông qua đảm bảo thanh toán. Sử dụng trung gian có thể giúp che giấu được bên thực sự cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Nhưng bên trung gian cũng có thể là vỏ bọc để biển thủ tiền. Giữa tình trạng thiết quân luật, việc đấu thầu không còn diễn ra công khai, khiến cho quá trình truy tìm nguồn tiền đã đi đâu gần như là điều không thể.
Thị trường vũ khí châu Âu cũng bí mật và đảm bảo ẩn danh hoàn toàn cho các thương nhân muốn tính thêm phí.
Chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine đã tạo động lực mới cho thị trường vũ khí toàn cầu, thách thức các nhà môi giới tìm kiếm vũ khí và đạn dược thời Liên Xô cho Ukraine một cách khẩn cấp, nhưng cũng mang lại cho họ dòng tiền đáng kể.
Đơn hàng khẩn cấp
Một binh sĩ Ukraine khai hỏa súng phóng lựu tự động MK-19 tại tiền tuyến gần Toretsk ở Donetsk vào ngày 12/10/2022. Ảnh: Getty Images
Một thỏa thuận cụ thể đã diễn ra vào ngày 16/3/2022, ba tuần sau cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine bùng lên.
Công ty môi giới Hà Lan là Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Ứng dụng châu Âu (ARLE) đã lập hóa đơn cho công ty Bristol Trust OÜ của Estonia.
ARLE đã đặt súng phóng lựu RPG-7 và đạn dược sẽ được sử dụng ở Ukraine. Số vũ khí này sẽ được chuyển đến Ba Lan, nơi chúng được giao cho đại diện Ukraine.
Vào thời điểm đó, giữa tháng 3 năm ngoái, giá vũ khí đã tăng lên. Thiếu vũ khí là một trong những lý do. Dự trữ đạn dược ở châu Âu thường được cố tình giữ ở mức thấp trong thời bình do vũ khí lỗi thời và chi phí bảo trì cao.
Các chính phủ, công ty tư nhân và các tổ chức phi lợi nhuận đều theo đuổi cùng một mặt hàng, bắt đầu trả giá cao hơn người khác.
Ông Venyslavsky nói: “Tất cả chúng ta đều vô tình tạo ra cơn sốt làm nóng thị trường vũ khí và những người đã tham gia thị trường này lâu năm đều hiểu điều này một cách hoàn hảo và tận dụng thời điểm để kiếm thêm lợi nhuận”.
Một đại lý giấu tên cho biết: “Thị trường vũ khí hiện tại là một mớ hỗn độn. Bạn phải đi khắp nơi và hỏi mọi người: Bạn có bao nhiêu vũ khí trong kho? Đó là một cơn ác mộng về hậu cần”.
Vũ khí cho Ukraine được tìm kiếm trên khắp thế giới từ Kuwait đến Kenya và từ Philippines đến Sudan.
Nhu cầu của Ukraine cũng khá cụ thể: súng cối, súng phóng lựu và đạn dược do Liên Xô sản xuất, những thứ được quân đội Ukraine sử dụng nhiều nhất nhưng lại thiếu ở phương Tây.
Chỉ một số ít các quốc gia Đông Âu có những gì Ukraine cần vào thời điểm đó. Một số không muốn bán vì sợ phản ứng của Nga.
Theo tờ Politico, Bulgaria, quốc gia phụ thuộc vào khí đốt của Nga, đã cấm bán vũ khí trực tiếp cho Ukraine vào năm 2016. Nhưng sau khi Nga tiếp tục đưa quân vào Ukraine, Bulgaria đã bí mật gửi vũ khí qua trung gian.
Tại Bulgaria, giá vũ khí và đạn dược do Liên Xô sản xuất đã tăng gấp ba đến bốn lần sau khi bùng lên cuộc xung đột. Một thương nhân Bulgaria cho biết: “Mức giá này do các đại lý trả. Giá mà người mua cuối cùng trả có thể còn cao hơn”.
Săn lùng lựu đạn
Binh sĩ Ukraine tại khu vực giao tranh với lực lượng Nga ở thủ đô Kiev ngày 26/2/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
ARLE là một công ty nhỏ do hai cựu quân nhân Hà Lan điều hành. Ban đầu, họ nhận được đơn hàng và bắt đầu tìm kiếm súng phóng lựu RPG cho Ukraine vào đầu tháng 3/2022.
Trong quá trình tìm kiếm, ARLE đã tìm đến nhà môi giới Bristol Trust của Estonia.
Bristol là một trung gian như ARLE. Cả hai đều đại diện cho nhà sản xuất vũ khí Mỹ SIG Sauer Inc. Cả hai đều không có sẵn vũ khí và cả hai đều hoạt động trên cơ sở sản xuất theo đơn đặt hàng.
Không có RPG trong kho, Bristol Trust đã đến với công ty Excalibur International của Séc. Một phần công việc kinh doanh của công ty này chính là khí tài quân sự cũ của Liên Xô, thứ mà Ukraine đang tìm kiếm. Excalibur, một đơn vị của Tập đoàn sản xuất vũ khí Tiệp Khắc, đã đồng ý cung cấp lựu đạn cho Bristol.
Đến ngày 27/3, thỏa thuận giữa ARLE và Bristol đã được chốt nhưng theo một hình thức khác. Đơn hàng ban đầu cho 100 ống phóng RPG-7 và 5.000 viên đạn đã được thay thế bằng một đơn đặt hàng khác: Bristol đồng ý bán ARLE 12.500 quả lựu đạn RPG với giá 6,8 triệu euro.
Theo các tài liệu, Bristol đã kiếm được 2 triệu euro tiền môi giới. Không biết ARLE đã tính phí bao nhiêu cho các dịch vụ của mình.
Do đó, mỗi quả lựu đạn đắt hơn ít nhất gấp đôi so với trước xung đột. Hồi đó, chúng được bán với giá 200 - 250 euro mỗi khẩu.
Một số chuyên gia và đại lý vũ khí châu Âu cho biết mức hoa hồng trung bình trong lĩnh vực kinh doanh này là từ 5 đến 10% giá trị thương vụ. Một nhà môi giới cho biết con số gần 30% mà Bristol nhận là không tương xứng.
Số tiền mà Bristol đã kiếm được trong thỏa thuận gần như đủ để mua 12.500 quả lựu đạn trước cuộc xung đột ở Nga.
Nếu nhà môi giới Hà Lan mua lựu đạn trực tiếp từ công ty Séc, họ đã tiết kiệm được 2 triệu euro. Số tiền này lẽ ra có thể mua thêm 3.750 quả lựu đạn RPG cho Ukraine. Nếu Excalibur được bán trực tiếp cho Ukraine, giá có thể còn thấp hơn nữa.
Excalibur thừa nhận là một trong những nhà cung cấp vũ khí cho Ukraine nhưng từ chối bình luận về các chi tiết liên quan. Công ty này chỉ cho biết họ chủ yếu cung cấp đạn pháo và vũ khí hạng nặng cho Ukraine.
Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến toàn diện của Nga chống lại Ukraine, doanh thu của Tập đoàn Tiệp Khắc, công ty mẹ của Excalibur, đã tăng gấp đôi. Công ty cho biết vào tháng 11/2022 rằng họ đã kiếm được 580 triệu euro trong sáu tháng đầu năm 2022, gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.
Theo ông Venyslavsky, những doanh nhân có mối quan hệ tốt ở những quốc gia đang hỗ trợ Ukraine cũng sử dụng các mối quan hệ để nhận đơn hàng cho các công ty của mình trong khuôn khổ viện trợ tài chính hoặc viện trợ kỹ thuật quân sự đó, đồng thời kiếm tiền từ đó.
ARLE đã làm ăn với Bộ Quốc phòng Hà Lan hai lần vào năm 2022.
Ở Estonia, chủ sở hữu của Bristol Trust đã nhiều lần cung cấp tư liệu cho quân đội và cảnh sát nước này.
Doanh thu của Bristol Trust năm 2021 là 6,37 triệu euro. Chỉ riêng trong quý 2 năm 2022, trong những tháng sau khi xung đột bắt đầu, Bristol đã kiếm được 17,8 triệu USD doanh thu.
Trong cả năm 2022, công ty môi giới Estonia này đạt doanh thu cao nhất trong lịch sử của mình, 27,6 triệu euro, gấp 4 lần so với năm trước.