Thủ tướng Canada Justin Trudeau. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Trong khi đó, Mexico cũng lên tiếng phản đối và chuẩn bị thực hiện các biện pháp bảo vệ lợi ích quốc gia.
Sau khi Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh áp thuế mạnh lên tới 25% đối với hàng xuất khẩu từ Canada và Mexico vào Mỹ, Thủ tướng Trudeau đã có bài phát biểu trên truyền hình vào tối 1/2, công bố các biện pháp cụ thể nhằm đáp trả động thái này. Theo đó, Canada sẽ áp mức thuế quan 25% đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ trị giá 155 tỷ đô la Canada (107 tỷ USD), được thực hiện theo từng giai đoạn. Ông Trudeau nhấn mạnh rằng quyết định của ông Trump đã gây thiệt hại cho người tiêu dùng và ngành công nghiệp Mỹ khi làm gián đoạn chuỗi cung ứng các khoáng sản và nguyên liệu quan trọng từ Canada, như: dầu mỏ, năng lượng và gỗ.
Phát biểu trực tiếp với người dân Mỹ, ông Trudeau cảnh báo rằng các mức thuế áp đặt đối với Canada sẽ khiến việc làm tại Mỹ gặp rủi ro, có thể dẫn đến đóng cửa các nhà máy lắp ráp ô tô và các cơ sở sản xuất khác. Ông cũng cho rằng chính sách này sẽ làm tăng chi phí sinh hoạt, ảnh hưởng đến giá cả thực phẩm, xăng dầu và các mặt hàng thiết yếu khác. Ông Trudeau nêu rõ các biện pháp thuế quan của ông Trump sẽ cản trở nguồn cung cấp các mặt hàng quan trọng đối với an ninh Mỹ như niken, kali, urani, thép và nhôm.
Ông Trudeau chỉ trích quyết định của ông Trump là vi phạm Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA), vốn được ba nước đàm phán và ký kết sau khi chính quyền ông Trump hủy bỏ Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Canada sẽ thực hiện các biện pháp trả đũa từ ngày 4/2, bắt đầu bằng việc áp thuế 25% đối với hàng hóa Mỹ trị giá 30 tỷ đô la Canada. Trong ba tuần tiếp theo, mức thuế sẽ tiếp tục mở rộng đối với 125 tỷ đô la Canada hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Thủ hiến tỉnh Ontario Doug Ford - trung tâm công nghiệp của Canada, nhấn mạnh rằng nước này không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đáp trả mạnh mẽ. Theo ông, Canada sở hữu nhiều mặt hàng quan trọng đối với Mỹ như niken chất lượng cao, năng lượng, điện, urani, kali, nhôm và cần tận dụng tối đa lợi thế này trong quá trình đàm phán.
Bên cạnh biện pháp thuế quan, ông Trudeau kêu gọi người dân Canada hạn chế mua sản phẩm Mỹ và ưu tiên sử dụng hàng hóa trong nước. Một số tỉnh đã bắt đầu loại bỏ rượu mạnh, bia và các sản phẩm có cồn của Mỹ khỏi hệ thống bán lẻ. Ngoài ra, Ottawa cũng đang xem xét đánh thuế bổ sung đối với một loạt mặt hàng khác từ Mỹ như quần áo, dụng cụ thể thao và đồ gia dụng.
Tại Mexico, Tổng thống Claudia Sheinbaum cũng lên tiếng chỉ trích quyết định của ông Trump và ra lệnh cho Bộ trưởng Kinh tế nước này thực hiện các biện pháp thuế quan và phi thuế quan để bảo vệ lợi ích quốc gia. Bà bác bỏ cáo buộc của Nhà Trắng rằng chính phủ Mexico có liên minh với các tổ chức tội phạm và khẳng định đất nước sẽ phản ứng một cách kiên định. Trong một bài phát biểu ngay sau khi ông Trump công bố lệnh áp thuế, bà Sheinbaum tuyên bố rằng Mexico sẽ không cúi đầu trước áp lực từ Mỹ.
Bộ Thương mại Trung Quốc cũng chỉ trích mạnh mẽ động thái của Mỹ và cho rằng việc áp thuế vi phạm nghiêm trọng các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Bắc Kinh kêu gọi Washington đối thoại thẳng thắn và tăng cường hợp tác thay vì đối đầu thương mại.
Trong khi đó, chính quyền Trump lập luận rằng các mức thuế mới là biện pháp cần thiết để bảo vệ nền kinh tế Mỹ, đưa ra các vấn đề liên quan đến nhập cư và buôn lậu ma túy. Ông Trump tuyên bố sẽ không lùi bước trước những lời đe dọa từ các đối tác thương mại. Ông nhấn mạnh rằng thuế quan là một phần trong cam kết tranh cử và khẳng định biện pháp này sẽ không gây ra lạm phát mà ngược lại, sẽ giúp nền kinh tế Mỹ phát triển mạnh hơn.
Quyết định của ông Trump có thể châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại quy mô lớn giữa Mỹ với ba đối tác thương mại hàng đầu của nước này. Giới phân tích cảnh báo rằng các biện pháp thuế quan sẽ làm gia tăng chi phí sinh hoạt tại Mỹ, đặc biệt là giá thực phẩm và năng lượng.
Trong nội bộ nước Mỹ, các biện pháp của Tổng thống Trump cũng đang gây tranh cãi. Thượng nghị sĩ bang Washington Patty Murray nhận định: “Thuế quan của Tổng thống Trump sẽ gây thiệt hại trực tiếp cho các gia đình Mỹ. Chính người tiêu dùng Mỹ sẽ phải trả giá cho những mức thuế này chứ không phải các nước khác”. Thống đốc bang Colorado Jared Polis cũng phản đối và cho rằng chính sách thuế quan sẽ làm giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế Mỹ.
Bất chấp những chỉ trích, nhiều chính trị gia ủng hộ ông Trump vẫn bảo vệ quyết định của ông. Chủ tịch Ủy ban Tài chính Hạ viện Jason Smith tuyên bố các biện pháp này gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ sẽ không khoan nhượng trước tình trạng buôn lậu ma túy và nhập cư bất hợp pháp.