Cuộc đua phương tiện không người lái hải quân giữa Nga và Ukraine

Trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine chưa thấy hồi kết, cuộc chạy đua vũ trang công nghệ cao trên biển đang định hình lại chiến trường. Đặc biệt, các thiết bị/phương tiện không người lái hải quân đã trở thành “vũ khí quan trọng”, với việc cả hai bên liên tục nâng cấp khả năng tấn công và phòng thủ. Trong khi Ukraine tự hào với thiết bị không người lái tuần tra tầm xa thì Nga lại đang đẩy mạnh sản xuất thiết bị không người lái cảm tử. Biển Đen vì thế bất đắc dĩ trở thành “phòng thí nghiệm” công nghệ quân sự.

Theo Chuẩn tướng Ivan Lukashevych thuộc Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), nước này đang phát triển phương tiện không người lái hải quân có khả năng tuần tra trong bán kính 1.700 km, hoạt động ngay cả trong điều kiện biển động cấp 5. Những thiết bị này được trang bị súng máy KPVT 14.5mm, radar tìm kiếm trên mặt biển và hệ thống điều hướng tự động. “Chúng có thể bảo vệ vùng biển của Ukraine trong nhiều ngày, chống lại các mối đe dọa tương tự từ phía Nga”, ông Lukashevych nhấn mạnh tại Diễn đàn Đổi mới Công nghệ Quốc phòng 2025.

Điểm đột phá của Ukraine nằm ở việc tích hợp phương tiện không người lái mặt nước với thiết bị bay không người lái (UAV) trên không, tạo thành mạng lưới phòng thủ liên hoàn. Theo cổng thông tin quốc phòng Ukraine Militarnyi, một số phương tiện không người lái hải quân đã được thử nghiệm trong chiến dịch bí mật tuần tra Biển Đen, thậm chí tấn công trực thăng Nga bằng súng máy. Video trình chiếu tại diễn đàn cho thấy phương tiện không người lái của Ukraine trang bị giá súng ổn định bằng con quay hồi chuyển, cho độ chính xác cao ngay cả khi sóng lớn.

Dù thừa nhận chậm hơn Ukraine, Nga đang đẩy mạnh sản xuất phương tiện không người lái cảm tử hải quân. Tháng 12/2023, Nhà máy Kingisepp (KMZ) tại St. Petersburg công bố phương tiện cảm tử Oduvanchik mang theo 600 kg thuốc nổ, có tốc độ tối đa 80 km/giờ và tầm hoạt động 200 km. Nếu triển khai từ Crimea, Oduvanchik có thể đe dọa cảng Odessa của Ukraine chỉ trong vài giờ.

So với phương tiện SeaBaby của Ukraine (tải trọng 850 kg), Oduvanchik tuy nhẹ hơn nhưng được thiết kế để tấn công ồ ạt. Đại diện KMZ tuyên bố: “Đây là vũ khí linh hoạt, có thể triển khai từ tàu mẹ hoặc căn cứ ven biển”. Tuy nhiên, giới chuyên gia nghi ngờ khả năng chống chịu sóng lớn của Oduvanchik, do thiết kế thân đơn giản và thiếu hệ thống ổn định tiên tiến.

Sự khác biệt trong cách tiếp cận của Nga và Ukraine phản ánh thế mạnh và hạn chế của mỗi bên. Ukraine – với nguồn lực hạn chế – tập trung vào phòng thủ thông minh. Họ sử dụng phương tiện không người lái mặt nước làm “lớp khiên” đầu tiên, kết hợp radar và trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện mục tiêu từ xa. “Chúng tôi không chỉ chế tạo thiết bị không người lái, mà còn phát triển chiến thuật phối hợp giữa hải quân, không quân và lực lượng đặc nhiệm”, ông Lukashevych tiết lộ.

Trong khi đó, Nga dựa vào số lượng. Bộ Quốc phòng Nga đặt hàng 10 phương tiện Oduvanchik để thử nghiệm, dự kiến sản xuất hàng loạt nếu thành công. Chiến lược này phù hợp với học thuyết quân sự truyền thống của Moskva: áp đảo đối phương bằng hỏa lực dày đặc. 

Thách thức và triển vọng

Cuộc đua phương tiện không người lái hải quân không chỉ là cuộc chiến công nghệ, mà còn là thử thách về hậu cần và sáng tạo. Ukraine phải đối mặt với hạn chế về nguồn lực tài chính và công nghiệp. Dù vậy, họ tận dụng tối đa sự hỗ trợ kỹ thuật từ phương Tây, cùng tinh thần “sáng tạo” của các start-up quân sự trong nước.

Ngược lại, Nga dù có nền công nghiệp quốc phòng mạnh, lại gặp khó trong tiếp cận linh kiện điện tử tiên tiến do lệnh trừng phạt từ phương Tây. Điều này khiến họ khó phát triển phương tiện không người lái hải quân có độ bền và AI tinh vi như Ukraine.

Theo phân tích của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), Ukraine có lợi thế nhờ khả năng tích hợp hệ thống và chiến thuật linh hoạt. Tuy nhiên, Nga có thể thu hẹp khoảng cách nếu tập trung vào số lượng và cải tiến công nghệ radar.

Tóm lại, cuộc đua phương tiện không người lái hải quân giữa Nga và Ukraine không chỉ quyết định cục diện xung đột hiện tại, mà còn định hình tương lai của tác chiến hải quân thế kỷ 21. Những bài học từ Biển Đen – như vai trò của AI, tính linh hoạt của UAV giá rẻ, và sự kết hợp giữa tấn công-phòng thủ – đang được các cường quốc quân sự toàn cầu nghiên cứu.