Nhóm trộm đã rút siro cây phong từ hàng nghìn thùng trong kho dự trữ chiến lược tại Quebec, Canada. Ảnh: AFP
Hãng thông tấn AP (Mỹ) cho biết vụ trộm này lớn đến mức gây ảnh hưởng đến nguồn cung siro cây phong trên toàn cầu. Xứ Quebec của Canada sản xuất hơn 70% siro cây phong của thế giới.
Lịch sử siro cây phong tại Canada
Mười loài phong, bao gồm cả phong đường, có nguồn gốc từ Canada. Vào đầu thế kỷ 19, lá phong đã trở thành biểu tượng phổ biến đối với người Canada gốc Pháp sống ở thung lũng Saint-Lawrence. Không lâu sau, lá phong trở thành biểu tượng quốc gia và xuất hiện trên tiền xu, quân phục và cả quốc kỳ Canada.
Khi cựu Thủ tướng Stephen Harper (2006-2015) công du nước ngoài, túi quà của ông dành cho các nhà lãnh đạo nước bạn thường bao gồm siro cây phong chất lượng nhất Canada. Tại các khu chợ ở Canada, cũng có thể tìm thấy đường phong, bơ phong, dầu giấm phong, cà phê phong, trà phong, và thậm chí cả nước hoa phong.
Quá trình sản xuất siro lá phong diễn ra từ tháng 2 đến tháng 4, từ ngày 20 đến 25 khi nhiệt độ tăng lên trên mức đóng băng, tạo ra áp lực đẩy nhựa với khoảng 3% đường ra khỏi lỗ được đục trên thân cây phong. Khi đun sôi, nhựa phong sẽ cô đặc lại. Để trở thành siro, nó phải đạt 66% đường. Dưới mức đó, nó không ổn định. Trên 69%, nó biến thành một thứ khác.
Khoảng 2/3 siro cây phong xuất khẩu từ Canada sẽ “hạ cánh” tại Mỹ, phần còn lại đến Nhật Bản, Đức, Pháp, Anh và các nước khác. Đối với hầu hết các nhà sản xuất, siro cây phong là một sở thích, một nghề nghiệp thứ hai hoặc một nguồn thu nhập khi nghỉ hưu, nhưng khoản đầu tư và doanh thu của họ không hề nhỏ.
Một lọ siro cây lá phong. Ảnh: AP
Xô được gắn vào cây lá phong để thu hoạch nhựa tại Quebec, Canada. Ảnh: The New York Times
Phát hiện gây sốc
Sáng ngày 30/7/2012, một nhân viên kế toán tên là Michel Gauvreau đến Khu dự trữ siro cây lá phong chiến lược toàn cầu, nằm trong nhà kho khổng lồ ở thị trấn nhỏ Saint-Louis-de-Blandford, Quebec.
Bên trong nhà kho là những thùng siro cây phong được xếp thành hàng cao, với sáu dãy sâu hàng trăm mét. Mỗi thùng màu trắng chứa siro cây phong nặng khoảng 281kg. Với siro cây phong loại A ở thời điểm đó được giao dịch ở mức khoảng 32 USD/gallon thì mỗi thùng chứa này có giá khoảng 1.800 USD, gấp 13 lần giá dầu thô.
Năm tài chính sắp kết thúc và Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec đã thuê công ty Veragrimar - nơi Gauvreau làm việc - kiểm toán số hàng tồn kho. Quebec thống trị thị trường siro cây phong và kể từ năm 2002, Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec đã hoạt động như một tập đoàn hợp pháp, thiết lập hạn ngạch sản xuất và giá cả, ủy quyền cho người mua và dự trữ siro. Có khoảng 16.000 thùng ở nhà kho tại Saint-Louis-de-Blandford, khoảng 1/10 sản lượng hàng năm của Quebec.
Gauvreau leo lên một dãy thùng và khi đang ở gần đỉnh thì một trong số chúng lắc lư khiến anh suýt ngã. Lấy lại thăng bằng, Gauvreau rung thùng và nhận thấy nó nhẹ bẫng vì rỗng. Gauvreau phát hiện những thùng khác cũng trống rỗng tương tự. Anh tức tốc thông báo cho lãnh đạo của Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec và cùng họ quay lại để kiểm tra kho dự trữ. Khi họ mở nắp một thùng đầy, chất lỏng bên trong không có màu nâu hay có mùi thơm đặc trưng của siro cây phong mà thực tế chỉ là nước.
Nhựa cây lá phong được đun để làm siro. Ảnh: AP
Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec bỏ ra hai tháng để thống kê tổn thất trong kho dự trữ. Tổng cộng 60% siro cây phong, khoảng 3.000 tấn, trong kho đã “bốc hơi” với trị giá khoảng 18 triệu đô la Canada vào thời điểm đó. Vụ trộm táo bạo và khó hiểu này được coi là một trong những vụ trộm nông nghiệp lớn nhất thế giới, vượt xa 860 gia súc bị bắt trộm ở Queensland, Australia vào mùa Xuân năm 2012.
Việc hút và vận chuyển nhiều siro như vậy không hề dễ dàng. Ông Simon Trépanier, quyền giám đốc Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec vào thời điểm đó, nhận xét: “Để đánh cắp số lượng siro cây phong lớn như vậy đồng nghĩa với việc bạn phải hiểu biết về thị trường. Chúng tôi đang nói về những tay chơi lớn”.
Vụ trộm cũng là mối đe dọa hiện hữu đối với Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec, vốn coi dự trữ chiến lược là bước cuối cùng trong việc ổn định giá cả, giữ chân người mua và đảm bảo lòng trung thành từ các nhà sản xuất.
Cuộc điều tra gắt gao và những kẻ trộm sa lưới
Richard Vallières được xác định là kẻ chủ mưu trong vụ siêu trộm siro cây phong Canada. Ảnh: CBC
Sau khi Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec báo cáo vụ trộm tại kho dự trữ cho cảnh sát Quebec, cơ quan này đã bắt đầu một cuộc điều tra quy mô bao gồm phỏng vấn với gần 300 người trong ngành, đánh giá số liệu thống kê xuất khẩu và phân tích pháp y, truy tìm số siro bị đánh cắp.
Cuộc điều tra do cảnh sát Quebec đứng đầu, sau đó có sự tham gia của Cảnh sát Hoàng gia Canada và Hải quan Mỹ. Họ truy lùng mọi manh mối, thẩm vấn mọi nhân chứng, xác định những kẻ chủ mưu. Số siro cây phong bị đánh cắp đã phân tán nhiều nơi, một số ở New Brunswick, một số được đưa qua biên giới đến bang Vermont (Mỹ).
Cảnh sát Quebec sau vài tháng đã bắt giữ 16 nghi phạm và xác định Richard Vallieres người địa phương là thủ lĩnh của nhóm trộm. Cảnh sát cũng thu giữ hai xe nâng, xe bồn dùng để vận chuyển sản phẩm bị đánh cắp.
Theo hãng thông tấn Reuters (Anh), Richard Vallieres đã bị kết tội lừa đảo, buôn bán trái phép và trộm cắp. Tòa Thượng thẩm Quebec năm 2017 đã kết án Richard Vallieres, kẻ chủ mưu đằng sau “siêu trộm siro cây phong Canada”, 8 năm tù và phạt hơn 9 triệu đô la Canada.
Theo tờ Guardian (Anh), kế hoạch kiếm hàng triệu đô la Canada của Richard Vallières là bí mật rút cạn nguồn dự trữ siro cây phong chiến lược của tỉnh Quebec và sau đó bán sản phẩm bất hợp pháp kiếm lời. Kể từ năm 2011, nhóm trộm đã bí mật hút siro từ hàng nghìn thùng kim loại màu trắng trong nhà kho do Liên đoàn Các nhà sản xuất siro cây phong Quebec thuê.
Kho dự trữ của Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec. Ảnh: The New York Times
Nắm được rằng các thùng trong khu dự trữ chiến lược chỉ được kiểm tra mỗi năm một lần, nhóm trộm đã thay siro cây phong bằng nước. Do Liên đoàn các nhà sản xuất siro cây phong Quebec kiểm soát việc bán siro ở Quebec nên sản phẩm đánh cắp đã được đưa đến tỉnh New Brunswick để qua biên giới sang Mỹ, nơi nó được đóng thành các lô nhỏ hơn và bán cho cả người mua hợp pháp và nhà xuất khẩu ở chợ đen.
Trong phiên xét xử tại Tòa Thượng thẩm Quebec, Vallières thú nhận đã bán siro cây phong nhóm đánh cắp với giá 10 triệu đô la Canada và kiếm được lợi nhuận khoảng 1 triệu đô la Canada. Tòa phúc thẩm vào năm 2020 sau đó đã giảm mức phạt xuống còn 1 triệu đô la Canada tương ứng với số tiền lợi nhuận Vallieres thu được.
Nhưng vào tháng 4/2022, Tòa án Tối cao Canada phán quyết rằng Vallières phải hoàn trả lại toàn bộ số tiền tương ứng với lượng siro cây phong ông ta đã đánh cắp và bán. Vallières có 10 năm để trả số tiền phạt hoặc nhận bản án 6 năm tù.
Sau vụ trộm này, ngành công nghiệp siro cây phong đã thực hiện các biện pháp an ninh chặt chẽ hơn để bảo vệ mặt hàng quý giá của mình. Các nhà sản xuất và phân phối đã áp dụng hệ thống giám sát nâng cao, cơ sở lưu trữ an toàn và cơ chế truy xuất nguồn gốc để ngăn chặn hành vi trộm cắp trong tương lai và bảo vệ tính toàn vẹn của chuỗi cung ứng.