Sức mạnh tuần dương hạt nhân của Liên Xô khiến Mỹ lạnh gáy

Với chiều dài 252 m và lượng choán nước hơn 24.000 tấn, tàu lớp Kirov hiện là loại tàu tác chiến mặt nước lớn nhất thế giới mà không phải là tàu sân bay. Bên cạnh đó, với số lượng khổng lồ các tên lửa trang bị trong kho vũ khí, loại tàu lớp Kirov chính là một trong những tàu chiến mạnh nhất từng được chế tạo.

Ra đời trong những ngày cuối của Chiến tranh Lạnh, các tàu lớp Kirov tạo ra mối đe dọa lớn đến mức Hải quân Mỹ phải tái kích hoạt và trang bị vũ khí cho 4 thiết giáp hạm lớp Iowa để có thể đối phó với Nga.

Khái niệm tàu chiến-tuần dương hạt nhân

Kirov không phải là tàu chiến hạt nhân đầu tiên trên thế giới. Tại thời điểm chiếc tàu chiến-tuần dương đầu tiên thuộc lớp Kirov được đưa vào biên chế Hải quân Liên Xô năm 1980, Hải quân Mỹ đã sở hữu đến 9 tàu tuần dương hạt nhân và 1 tàu sân bay lượng hạt nhân.

Nhưng với kích thước cùng lượng vũ khí trang bị khổng lồ, tàu lớp Kirov tạo ra sự khác biệt so với các tàu chiến hạt nhân và thông thường của Mỹ. Loại tàu này lớn đến mức các nhà quan sát phương Tây phải đưa ra khái niệm “tàu chiến-tuần dương” để miêu tả về chúng. Đây là loại tàu đầu tiên được miêu tả bằng tên gọi đó kể từ Thế chiến thứ hai.

Liên Xô đã lên kế hoạch đóng 5 tàu lớp Kirov nhưng thực tế chỉ có 4 con tàu như vậy. Ba trong số chúng - Kirov, Frunze và Kalinin - đã đi vào hoạt động trước khi Liên Xô tan rã. Sau đó, chúng được đổi tên lần lượt là Đô đốc Ushakov, Đô đốc Lazarev và Đô đốc Nakhimov.

Con tàu thứ tư Pyotr Velikiy, có nghĩa là “Peter Đại đế” trong tiếng Nga, được đưa vào hoạt động năm 1998, gần một thập kỷ sau khi được hạ thủy.

Phía Liên Xô đã mô tả loại tàu này là “tàu tuần dương trang bị tên lửa hành trình có vệ tinh dẫn đường chạy bằng năng lượng nguyên tử hạng nặng”. Giống như hầu hết các hạm đội của Liên Xô, các tàu Kirov có nhiệm vụ chống lại mối đe dọa từ các nhóm tàu sân bay và tàu ngầm hạt nhân của Hải quân Mỹ. Đây là những ưu tiên lớn nhất của Hải quân Liên Xô trong trường hợp chiến tranh.

Do loại tàu này sử dụng động cơ đẩy là năng lượng hạt nhân nên tầm hoạt động của chúng chỉ bị giới hạn bởi các vấn đề về mặt cơ khí, nguồn cung cấp thực phẩm và sự thoải mái của phi hành đoàn. Phạm vi hoạt động rộng lớn khiến con tàu này trở thành mối đe dọa đối với với các tàu sân bay nhiều hơn so với bất kỳ loại tàu chiến mặt nước nào. 

Vũ khí trang bị “tận răng”

Ngoại trừ các siêu tàu sân bay của Mỹ với kích thước lớn hơn, không tàu chiến nào được trang bị vũ khí tốt như các tàu Kirov.

Loại vũ khí trang bị chính cho tàu Kirov là 20 tên lửa chống hạm siêu thanh P-700. Mỗi tên lửa mang theo một đầu đạn chứa 726 kg thuốc nổ mạnh hoặc đầu đạn hạt nhân cỡ nhỏ.

Các tàu cũng có hệ thống phòng không nhiều lớp, bao gồm 96 tên lửa S-300F, 40 tên lửa đất đối không 9K33 Osa và 6 hệ thống pháo phòng không tầm gần Kortik (CIWS). Mỗi hệ thống Kortik có hai khẩu pháo Gatling 30 mm có khả năng bắn hơn 4.000 viên đạn/phút và 8 tên lửa phòng không 9M311, cùng với 144 tên lửa 9M311 cất trữ tại buồng đạn.

Kirov cũng được trang bị 10 ống phóng ngư lôi có thể bắn ngư lôi Type 53 cũng như các loại tên lửa chống ngầm RPK-2 Vyuga và RPK-6 Vodopad. Thêm vào đó, một khẩu súng AK hai nòng 130 mm cùng nhiều bệ phóng tên lửa chống tàu ngầm cũng xuất hiện trong kho vũ khí của Kirov. Ngoài ra, Kirov còn có một nhà chứa máy bay và bãi đáp cho ba trực thăng Ka-25 hoặc Ka-27.

Sự trang bị vũ khí trên bốn tàu lớp Kirov của Hải quân Nga cũng có sự khác biệt nhỏ. Ví dụ, tàu Đô đốc Ushakov có hai khẩu AK hai nòng 100 mm và một bệ phóng tên lửa chống ngầm SS-N-14 Silex loại đôi. 

Tổng thống Mỹ Ronald Reagan, đắc cử cùng năm với tàu Kirov được đưa vào phiên chế, đã lo lắng về sức mạnh hải quân Liên Xô. Ông khởi xướng việc nâng tổng số tàu Hải quân Mỹ lên 600 chiếc. Một phần của kế hoạch bao gồm việc kích hoạt lại toàn bộ 4 thiết giáp hạm lớp Iowa và trang bị cho chúng các loại tên lửa Harpoon và Tomahawk, cũng như Phalanx CIWS.

Thời gian sử dụng

Ba chiếc Kirov đầu tiên được đưa vào hoạt động vào các năm 1980, 1984 và 1988. Mặc dù chúng chỉ phục vụ rất hạn chế trong Hạm đội Thái Bình Dương và Phương Bắc của Hải quân Liên Xô nhưng chính là cơn nguồn cho những lo lắng cho các chỉ huy hải quân NATO.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, Nga không đủ khả năng để duy trì tất cả các tàu chiến-tuần dương hoạt động đồng thời.

Tàu Đô đốc Ushakov được đưa ra khỏi biên chế vào năm 1990 sau một vụ tai nạn. Tàu Đô đốc Lazarev neo đậu tại cảng vĩnh viễn vào năm 1999. Cả hai con chiến hạm này sẽ được dỡ bỏ trong năm nay.

Tàu Đô đốc Nakhimov được đưa vào hoạt động năm 1988 nhưng hiếm khi được triển khai sau khi Liên Xô tan rã. Năm 1997, con tàu này được đưa vào xưởng đóng tàu Sevmash ở Severodvinsk để nâng cấp.

Pyotr Velikiy là tàu tuần dương mới nhất và hiện đại hơn cả. Đây cũng là tàu duy nhất thuộc lớp Kirov còn hoạt động.

Đến nay, tàu chỉ huy của Hạm đội Phương Bắc của Nga - tàu Pyotr Velikiy - đã được triển khai đến châu Âu, Nam Mỹ, châu Á và châu Phi. Vào năm 2009, con tàu này tham gia chiến dịch bắt giữ 10 tên cướp biển ở ngoài khơi Somalia trong một trận đấu thiếu cân sức nhất trong lịch sử hải quân.

Hiện đại hóa

Bất chấp sự thất sủng trước đó, Hải quân Nga đang cố gắng hồi sinh những ngày vinh quang của những con tàu lớp Kirov này bằng một đợt tái trang bị hoàn chỉnh tàu Đô đốc Nakhimov. Quá trình đã bắt đầu được thực hiện một cách nghiêm túc vào năm 2014. Tuần dương hạm này sẽ nhận được vũ khí mới, radar và các thiết bị điện tử khác.

Hiện chưa có thông tin chi tiết về kho vũ khí mới của Nakhimov nhưng nhiều khả năng sẽ được trang bị tên lửa siêu thanh 3M22 Zircon, có khả năng đạt tốc độ lên tới Mach 9. Loại tên lửa này có kích thước nhỏ hơn tên lửa P-700, do đó tàu Đô đốc Nakhimov có thể mang đến 60 chiếc Zircon.

Kho vũ khí nâng cấp của tàu Đô đốc Nakhimov cũng có thể bao gồm tên lửa hành trình Kalibr, tên lửa chống hạm và tấn công lưỡng dụng Oniks.

Các vũ khí sẽ được trang bị sau khi tái điều chỉnh là hệ thống tên lửa đất đối không Fort-M, Pantsir-M CIWS và tên lửa chống ngầm Paket-NK và Otvet.

Các quan chức Nga cho biết họ dự kiến sẽ chuyển giao tàu Đô đốc Nakhimov cho Hải quân vào cuối năm 2022. Đây sẽ là tàu chiến mạnh nhất trong Hải quân Nga và là một trong những tàu mạnh nhất thế giới.