Đề xuất loại bỏ Tây Ban Nha vì chi tiêu quốc phòng thấp đang chia rẽ NATO. Các chuyên gia cảnh báo hành động này có thể làm suy yếu an ninh sườn Nam châu Âu. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Theo mạng tin châu Âu euractiv.com và trang tin quốc phòng châu Âu defencematters.eu ngày 10/10, căng thẳng nội bộ NATO đang gia tăng sau đề xuất gây tranh cãi của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc "cân nhắc trục xuất" Tây Ban Nha khỏi liên minh. Đề xuất này xuất phát từ việc Madrid không đáp ứng các mục tiêu chi tiêu quốc phòng mới được thống nhất, làm dấy lên một cuộc tranh luận đáng kể về tương lai, vấn đề chia sẻ gánh nặng và những tác động địa chính trị tiềm ẩn của một động thái như vậy.
Tranh cãi về mục tiêu chi tiêu quốc phòng
Vào tháng 6 năm nay, liên minh gồm 32 thành viên trên đã đồng ý một mục tiêu đầy tham vọng là tăng mạnh chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP trong thập kỷ tới, một động thái chịu áp lực lớn từ Tổng thống Trump. Mục tiêu này là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đảm bảo các đồng minh châu Âu đóng góp nhiều hơn cho quốc phòng của chính họ, giảm gánh nặng cho Mỹ.
Tuy nhiên, Tây Ban Nha vẫn là nước chi tiêu thấp nhất trong NATO, với chi tiêu quốc phòng chỉ chiếm 1,43% GDP năm ngoái. Theo ước tính của NATO, con số này dự kiến sẽ tăng lên 2% vào cuối năm nay.
Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez đã bác bỏ mục tiêu 5% GDP, tuyên bố Madrid sẽ chỉ tăng chi tiêu lên 2,1%, không hơn không kém. Ông giải thích rằng con số này đủ để đáp ứng các mục tiêu năng lực của NATO và phù hợp với chế độ phúc lợi xã hội cũng như tầm nhìn toàn cầu của Tây Ban Nha. Ông cũng nhấn mạnh rằng Tây Ban Nha đã tăng chi tiêu quốc phòng lên 70% trong thập kỷ qua. Madrid tuyên bố đã nhận được sự nhượng bộ từ Tổng thư ký NATO Mark Rutte để áp dụng con số 2,1% một cách linh hoạt.
Trong một cuộc họp báo, Tổng thống Trump đã chỉ trích gay gắt Tây Ban Nha là "kẻ chậm trễ" và gọi chi tiêu quốc phòng của nước này là "tai tiếng". Ông Trump đề nghị: "Có lẽ thẳng thắn mà nói, các vị nên loại họ khỏi NATO". Đề xuất này nhấn mạnh chính sách đối ngoại "Nước Mỹ trên hết" của ông, ưu tiên lợi ích của Mỹ và tìm cách buộc các đồng minh phải chịu trách nhiệm về các khoản đóng góp quốc phòng.
Phản ứng lại, Bộ trưởng Quốc phòng Tây Ban Nha Margarita Robles tái khẳng định cam kết của Madrid với NATO, nhấn mạnh rằng Tây Ban Nha là "một trong những đồng minh nghiêm túc và đáng tin cậy nhất của NATO". Bà liệt kê một số hoạt động triển khai hiện tại của Madrid, bao gồm khoảng 3.000 quân để bảo vệ sườn phía Đông của liên minh, triển khai lực lượng không quân ở Litva, cũng như triển khai lực lượng hải quân. Chính phủ Tây Ban Nha kêu gọi sự bình tĩnh, khẳng định đóng góp cho liên minh không chỉ bằng các chỉ số tài chính.
Hậu quả địa chính trị và chiến lược
Mặc dù phản ứng của NATO trước tranh chấp này khá thận trọng, thừa nhận sự cần thiết phải linh hoạt trong việc thực hiện mục tiêu chi tiêu 5%, nhưng việc "trục xuất" Tây Ban Nha khỏi liên minh sẽ gây ra những hậu quả sâu rộng.
Tây Ban Nha, thành viên của liên minh từ năm 1982, đóng vai trò quan trọng trong an ninh châu Âu, đặc biệt là ở khu vực Địa Trung Hải. Vị trí chiến lược của nước này mang lại cho NATO quyền tiếp cận quan trọng với các tuyến đường biển và đóng vai trò đối trọng với các mối đe dọa tiềm tàng từ phía Nam. Việc loại bỏ Tây Ban Nha có thể làm suy yếu sườn phía Nam của NATO và làm giảm sự gắn kết chiến lược tổng thể của khối.
Hơn nữa, động thái này có thể tạo tiền lệ cho các quốc gia thành viên khác thách thức các mục tiêu chi tiêu quốc phòng, dẫn đến sự chia rẽ trong liên minh. Nó cũng có thể gây căng thẳng cho quan hệ xuyên Đại Tây Dương, đặc biệt là giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu, làm suy yếu sự thống nhất vốn là nền tảng sức mạnh của NATO.
Tranh cãi trên là một phần của cuộc tranh luận lớn hơn trong NATO về việc chia sẻ gánh nặng, đặc biệt được thúc đẩy bởi cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra từ năm 2022. Tuy nhiên, việc cân bằng giữa nhu cầu tăng cường đóng góp quốc phòng với thực tế chính trị và kinh tế đa dạng của 32 quốc gia thành viên đang là một thách thức lớn.