Gần đây, Phạm Thoại, một TikToker có hàng triệu lượt theo dõi, đã kêu gọi cộng đồng mạng ủng hộ tiền chữa trị cho bé Bắp - một bệnh nhi mắc ung thư máu. Lời kêu gọi này nhận được sự hưởng ứng lớn, thu về số tiền lên đến 16,7 tỷ đồng.
Tuy nhiên, chỉ trong một thời gian ngắn, số dư còn lại chỉ hơn 54,7 triệu đồng, khiến người người ủng hộ tiền tỏ ra băn khoăn và đề nghị những người liên quan là Phạm Thoại và mẹ bé Bắp công khai sao kê, các khoản chi.
Dưới áp lực những thắc mắc và nghi ngờ từ dư luận về cách quản lý và chi tiêu số tiền này, Phạm Thoại đã tổ chức một buổi livestream (phát trực tiếp) kéo dài gần 4 tiếng để công khai sao kê. Trong buổi phát trực tiếp, TikToker này đưa ra các bản sao kê từ ngân hàng và giải thích về cách sử dụng tiền. Tuy nhiên, thay vì dập tắt tranh cãi, livestream lại tạo ra thêm nhiều ý kiến trái chiều. Không ít người nghi ngờ tính xác thực vì không có sự kiểm chứng từ bên thứ ba hay cơ quan chức năng.
Câu chuyện của Phạm Thoại không phải là lần đầu tiên một cá nhân nổi tiếng vướng vào tranh cãi liên quan đến minh bạch tiền từ thiện. Trước đó, nhiều người nổi tiếng và có ảnh hưởng cũng từng bị đặt dấu hỏi về việc kêu gọi quyên góp và công khai tài chính.
Có thể kể đến của một loạt nghệ sĩ nổi tiếng như Thủy Tiên, Trấn Thành, Đàm Vĩnh Hưng… cũng từng bị sao kê “chiếu mệnh” khi kêu gọi tiền từ thiện ủng hộ bà con trong đợt lũ lụt miền Trung. Câu chuyện khi đó đã khiến cộng đồng mạng chia rẽ sâu sắc, đến mức cơ quan chức năng phải vào cuộc điều tra. Dù có kết luận rằng không có dấu hiệu sai phạm, nhưng vụ việc đã làm lung lay niềm tin của công chúng vào các hoạt động từ thiện cá nhân.
Những sự kiện trên cho thấy rằng, khi không có một cơ chế giám sát rõ ràng, các hoạt động kêu gọi từ thiện cá nhân rất dễ rơi vào vùng xám, khiến dư luận hoài nghi và đặt ra những câu hỏi về tính minh bạch.
Bản thân người nổi tiếng đứng ra kêu gọi từ thiện cũng bị ảnh hưởng lớn, thậm chí khiến sự nghiệp tụt dốc vì hai chữ sao kê. Chữa rõ đúng sai thế nào, chỉ biết Phạm Thoại đã bị một bộ phận cư dân mạng kêu gọi tẩy chay, cắt sóng.
Sau sự việc này, rất có thể niềm tin của nhiều người sẽ bị lung lay, khiến họ dè dặt, thận trọng hơn trước những lời kêu gọi giúp đỡ những số phận đáng thương, thậm chí còn khó khăn hơn gia đình bé Bắp.
Khi nhìn lại toàn cảnh sự việc gây ồn ào này, có lẽ sẽ có người chợt nhận ra rằng dường như mọi chuyện đã đi chệch quá xa so với mục đích ban đầu: giúp đỡ một em bé mắc bệnh hiểm nghèo. Dưới mỗi một bài đăng về vụ việc, có tới hàng nghìn bình luận tiêu cực “ném đá” TikToker Phạm Thoại hay mỉa mai mẹ bé Bắp, khiến những bình luận ít ỏi thể hiện sự quan tâm thực sự tới sức khỏe bệnh nhi này bị chìm nghỉm.
Để tránh những cuộc chiến gay gắt giữa người nổi tiếng kêu gọi đóng góp và những người hảo tâm (hoặc cư dân mạng), cần phải thận trọng, minh bạch, kín kẽ ngay từ đầu.
Muốn kín kẽ và minh bạch, cần dựa theo luật. Theo điểm h, khoản 1, Điều 2 và Điều 17 Nghị định 93/2021/NĐ/CP, cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự có thể tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Cá nhân khi đứng ra kêu gọi quyên góp từ thiện phải thông báo trên các phương tiện thông tin truyền thông và UBND cấp xã nơi cư trú, phải mở tài khoản riêng tại ngân hàng theo từng cuộc quyên góp, phải sao kê, biên nhận đầy đủ và không được nhận thêm quyên góp sau khi đã hết thời gian tiếp nhận đã cam kết.
Nếu tự cảm thấy mình chưa đủ năng lực, chưa có kinh nghiệm quản lý số tiền từ thiện lên đến tiền tỷ, thì cách an toàn và hiệu quả nhất là người nổi tiếng nên kêu gọi đóng góp vào một tổ chức, quỹ từ thiện uy tín. Thông qua những tổ chức hoặc những quỹ này, số tiền từ thiện sẽ được chi đúng mục đích, minh bạch, giúp đỡ đúng đối tượng, đồng thời giúp người nổi tiếng tránh những rủi ro pháp lý liên quan. Bằng cách này, những nhà hảo tâm cũng yên tâm khi đồng tiền mà mình vất vả kiếm được sẽ được dùng một cách có ý nghĩa, giúp đỡ những mảnh đời khó khăn theo tinh thần “lá lành đùm lá rách”.
Vụ việc của Phạm Thoại không chỉ là một sự việc đơn lẻ, mà còn phản ánh một vấn đề lớn hơn về minh bạch tài chính trong hoạt động từ thiện. Những tranh cãi trong cuộc chiến sao kê cho thấy cần thiết phải có một hệ thống quản lý rõ ràng và chặt chẽ hơn hoạt động từ thiện, thay vì để các cá nhân người nổi tiếng thực hiện theo từng trường hợp tự phát để rồi làm nảy sinh những vấn đề sau đó.
Làm từ thiện, người nổi tiếng cần cả tấm lòng và hiểu biết. Hội đủ hai yếu tố này ắt sẽ có minh bạch. Có minh bạch thì các nhà hảo tâm mới có niềm tin và không ngần ngại hưởng ứng lời kêu gọi từ thiện.