Những bí ẩn về thảm kịch nổ chiến hạm USS Maine của Mỹ

Từ tháng 4 đến tháng 12/1898, nước Mỹ đã tham gia vào một cuộc xung đột vũ trang ngắn với Tây Ban Nha khi vị thế của hai nước trên trường thế giới bắt đầu thay đổi.

Cuộc chiến này được gọi là Chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ, đã dẫn đến sự thay đổi đáng kể ở khu vực Caribe khi sự suy tàn của Đế chế Tây Ban Nha trái ngược với sự tăng trưởng kinh tế và công nghiệp nhanh chóng của nước Mỹ non trẻ. Nhưng có một sự kiện đặc biệt đã châm ngòi cho cuộc chiến này, đó là vụ đắm tàu ​​USS Maine.

USS Maine là một trong những thiết giáp hạm đầu tiên của Mỹ. Nó đã cập cảng Havana, Cuba trong một chuyến thăm được cho là hữu nghị trong bối cảnh ở Cuba đang diễn ra các cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của thực dân Tây Ban Nha. Sau đó, con tàu bất ngờ phát nổ.

Một cuộc điều tra chính thức xác định rằng một quả thủy lôi đã phá hủy con tàu, và Quốc hội cũng như công chúng Mỹ nhanh chóng đổ lỗi Tây Ban Nha là thủ phạm.

Tuy nhiên, nhiều bằng chứng gần đây cho thấy vụ nổ có thể là một tai nạn. Trong khi đó, những người theo thuyết âm mưu còn đưa ra những lời giải thích thậm chí còn ghê gớm hơn cho sự hủy diệt của USS Maine. Cuối cùng điều gì thực sự xảy ra với con tàu thì đến nay vẫn là một bí ẩn.

Cuộc chiến giành độc lập của Cuba 

Thế kỷ 16 là thời kỳ bành trướng vĩ đại của nhiều siêu cường châu Âu, nhưng có lẽ không có siêu cường nào đáng chú ý hơn Anh và Tây Ban Nha. Cuộc mở rộng về phía Tây này đã chứng kiến ​​​​đội quân thực dân tuyên bố chủ quyền đối với các vùng đất bản địa và thực hiện hàng loạt tội ác tàn bạo.

Đến thế kỷ 18 và 19, nhiều người dân bắt đầu đứng lên đấu tranh giành độc lập.

Theo Thư viện Quốc hội Mỹ, nỗ lực đó lần đầu tiên nổ ra ở Cuba vào tháng 10/1868, khi một nhóm người Cuba yêu nước tìm cách lật đổ quyền lực của thực dân Tây Ban Nha trên hòn đảo này trong một cuộc xung đột được gọi là Chiến tranh Mười năm.

Mặc dù người Cuba thất bại trong việc lật đổ ách thống trị của Tây Ban Nha, nhưng ít nhất họ đã thành công trong việc chấm dứt cấu trúc thuộc địa cũ gồm quý tộc và nô lệ.

Đồng thời, Cuba ngày càng phát triển liên kết kinh tế với Mỹ. Mỹ đã tinh chế thuốc lá thô và đường được trồng ở Cuba bằng công nghệ của mình.

Mỹ rõ ràng có lợi ích nhất định ở Cuba, và chính phủ Mỹ có cả lý do từ quan điểm kinh tế và nhân đạo để ủng hộ nỗ lực giành độc lập của Cuba.

Vì vậy, vào ngày 24/2/1895, khi người Cuba một lần nữa nổi dậy chống lại ách cai trị Tây Ban Nha, những làn sóng áp lực đầu tiên bắt đầu tăng lên đòi hỏi sự can thiệp của Mỹ. Chưa đầy ba năm sau, làn sóng đó đã đạt đến điểm bùng nổ.

Vụ nổ tàu châm ngòi chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ

Vào tháng 1/1898, thiết giáp hạm Mỹ USS Maine lên đường đến Havana, Cuba để quan sát cuộc xung đột đang diễn ra ở đất nước này và bảo vệ lợi ích của Mỹ. USS Maine là một trong những thiết giáp hạm đầu tiên được đóng ở Mỹ, có tải trọng hơn 6.000 tấn, chi phí chế tạo hơn 2 triệu USD và thủy thủ đoàn gần 400 người.

Thật không may, chỉ vài tuần sau, vào ngày 15/2/1898, hầu hết thủy thủ trên tàu Maine đều thiệt mạng khi con tàu bất ngờ phát nổ ở cảng Havana. Sau đó, vào tháng 3, Tòa án Điều tra Hải quân Mỹ xác định rằng USS Maine đã bị phá hủy bởi một quả thủy lôi và nghi ngờ của Mỹ nhắm vào Tây Ban Nha.

Theo Bách khoa toàn thư Britannica, vụ nổ đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 260 thành viên thủy thủ đoàn. Sự phẫn nộ trước thảm kịch này nhanh chóng xuất hiện trên tiêu đề của các tờ báo Mỹ - đặc biệt là những tờ của các chủ báo William Randolph Hearst và Joseph Pulitzer, vốn là những ông trùm báo lá cải với những tin tức giật gân.

Không mất nhiều thời gian để các tờ báo đăng tải những khẩu hiệu thu hút sự ủng hộ của công chúng với việc can thiệp vũ trang, đại loại như: "Hãy nhớ đến Maine, hãy tiêu diệt Tây Ban Nha!".

Về phần mình, Tây Ban Nha không bao giờ chịu trách nhiệm về vụ nổ, nhưng hậu quả thì họ đã phải gánh chịu. Vào tháng 4/1898, Mỹ tuyên chiến với Tây Ban Nha, khởi đầu cuộc chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ.

Cuộc chiến chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, Mỹ đánh bại Tây Ban Nha trên bộ và trên biển trong vòng chưa đầy bốn tháng. Một hiệp định đình chiến được đưa ra vào tháng 8 và chiến tranh chính thức kết thúc vào ngày 10/12/1898, khi hai bên ký Hiệp ước Paris. Tây Ban Nha nhượng Puerto Rico, Guam và Philippines cho Mỹ.

Tất nhiên, việc giành được những vùng lãnh thổ này đã gây ra những hậu quả sâu rộng, trong đó vụ nổ tàu USS Maine trở thành một trong những thảm họa hải quân nghiêm trọng nhất trong lịch sử hiện đại.

Tuy nhiên, sự thực thì đó có thể là một vụ tai nạn.

Đi tìm nguyên nhân vụ nổ tàu USS Maine

Cuộc điều tra ban đầu về vụ nổ tàu USS Maine được tiến hành vào năm 1898 bởi một tòa án điều tra do Thuyền trưởng William T. Sampson đứng đầu. Nó đi đến kết luận rằng USS Maine đã bị phá hủy khi một hoặc nhiều ổ đạn phía trước của tàu phát nổ và nguồn gốc của vụ nổ nằm bên ngoài con tàu. Nói cách khác, con tàu đã bị phá hoại.

Theo một báo cáo vào năm 1976 của Đô đốc Hải quân Mỹ Hyman Rickover, một cuộc điều tra thứ hai sau đó được tiến hành vào năm 1911 khi xác tàu Maine được trục vớt. Cuộc điều tra thứ hai đã cho kết quả khác với kết luận ban đầu của Thuyền trưởng Sampson, ở việc khẳng định rằng vụ nổ xảy ra ở một phần khác của mũi tàu. Nhưng nó vẫn tuyên bố rằng một quả thủy lôi đã gây nổ tàu.

Tuy nhiên, Đô đốc Rickover đã chỉ trích những kết luận trước đó. Ông nói, cuộc điều tra của Sampson chủ yếu dựa trên lời khai của các thành viên thủy thủ đoàn Maine và của các thợ lặn làm việc với xác tàu. Những nghi ngờ của các chuyên gia kỹ thuật thời đó về giả thuyết thủy lôi tấn công tàu đã không được chú ý.

Cuộc điều tra năm 1911 chính xác hơn cuộc điều tra của Thuyền trưởng Sampson ở chỗ nó đã tìm ra nguồn gốc thực sự của vụ nổ bên trong con tàu. Tuy nhiên, Rickover cảm thấy cuộc điều tra sau đó có động cơ chính trị quá lớn khi vẫn đưa ra kết luận rằng một quả thủy lôi đã gây ra vụ nổ.

Rickover và nhóm của ông cuối cùng đi đến kết luận của riêng mình: tàu USS Maine không bị phá hủy bởi một hành động phá hoại hay thủy lôi của Tây Ban Nha, mà là do một đám cháy tự phát trong kho đạn của tàu. Nói cách khác, đó hoàn toàn là một tai nạn.

Tất nhiên, cuộc điều tra năm 1976 bị hạn chế về dữ liệu thu thập, vì khi đó đã gần một thế kỷ trôi qua và nhiều nguồn tin đưa ra kết luận trái ngược nhau. Mặc dù kết luận của Đô đốc Rickover và nhóm của ông là hợp lý, nhưng không có cách nào để biết chắc chắn liệu nó có hoàn toàn chính xác hay không.

Sau đó, có những giả thuyết khác, cho thấy trùm báo lá cải William Randolph Hearst có thể đã dàn dựng vụ nổ để kích động chiến tranh và bán được nhiều báo hơn. Nhưng giả thuyết này chỉ nằm trong nhóm thuyết âm mưu vì không có bằng chứng nào cho thấy điều đó.

Một hành động phá hoại, tai nạn hay thực sự hay chỉ là một mưu đồ để bán báo, chúng ta có thể không bao giờ biết chắc chắn đâu thực sự là nguyên nhân. Nhưng điều đó không làm thay đổi thực tế rằng thảm họa tàu USS Maine đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đối với một phần đáng kể của thế giới phương Tây, dù là tốt hay xấu.