Bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học Vườn quốc gia Núi Chúa – Ninh Thuận

Giá trị về đa dạng sinh học

Với diện tích tự nhiên 29.856 ha, trong đó có 22.513 ha là đất liền, 7.352 ha là biển, Vườn quốc gia Núi Chúa có hệ sinh thái phong phú, đa dạng. Theo khảo sát mới nhất của Ban quản lý Vườn quốc gia Núi Chúa, tại Vườn hiện có 1.511 loài thực vật, trong đó có 54 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và Danh lục đỏ thế giới (IUCN).

Hệ động vật cũng đa dạng với 765 loài được biết đến, trong đó có 46 loài quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Danh lục đỏ thế giới. Nhiều loài đang được ưu tiên bảo tồn như gấu ngựa, gấu chó, beo lửa, khỉ đuôi dài, khỉ đuôi lợn, sơn dương, nai, gà tiền mặt đỏ, rùa núi vàng... Đặc biệt, Vườn quốc gia Núi Chúa có quần thể Voọc Chà Vá chân đen quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam đang được bảo tồn, phát triển.

Ngoài ra, vùng biển của Vườn quốc gia Núi Chúa còn có rạn san hô rất phong phú với 350 loài, trong đó có 307 loài san hô cứng tạo rạn thuộc 59 giống, 15 họ, đặc biệt có 46 loài san hô mới được ghi nhận và phân loại tại Việt Nam. Đây còn là nơi có quần thể rùa biển đến sinh sản hàng năm đang được bảo vệ nghiêm ngặt.

Có lư­ợng m­ưa trung bình hàng năm dao động từ 700 – 800 mm, thời tiết quanh năm nắng nóng, Vườn quốc gia Núi Chúa được các nhà khoa học đánh giá là nơi có khí hậu khắc nghiệt nhất ở Việt Nam hiện nay. Điều kiện khí hậu khô nóng đã hình thành nên một hệ sinh thái đặc thù với diện tích khoảng 10.600 ha, chiếm khoảng 35% diện tích tự nhiên của Vườn quốc gia Núi Chúa.

Điển hình của hệ sinh thái này là các loại thực vật có khả năng chịu hạn với các đặc điểm như rụng lá về mùa khô, cây thấp lùn; lá nhỏ và dày, có răng cư­a, nhiều gai để giảm quá trình thoát hơi nước như xư­ơng rồng, trâm bầu, mùng quân ấn, lọ nồi ô rô, huyết giác, quyển bá xoắn... Với những đặc trư­ng rất riêng này, Vư­ờn quốc gia Núi Chúa còn được xem là "Thảo nguyên cây gai" có một không hai ở Việt Nam.

Vườn cũng sở hữu nhiều giá trị về đa dạng sinh học rừng, biển với các loài động, thực vật quý hiếm; cảnh quan thiên nhiên đa dạng mang những nét đặc trưng riêng của vùng khí hậu khô hạn ven biển của Ninh Thuận và khu vực Nam Trung bộ. Vườn quốc gia Núi Chúa hiện đang khẩn trương phối hợp với các bên liên quan xây dựng, hoàn chỉnh hồ sơ trình UNESCO công nhận là Khu Dự trữ sinh quyển của thế giới.

Bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học

Để bảo tồn đa dạng sinh học của Vườn theo hướng bền vững, ông Trần Văn Tiếp - Phó Giám đốc Ban quản lý Vườn quốc gia Núi Chúa cho biết: Đơn vị đã và đang triển khai đồng bộ các giải pháp về bảo vệ, phục hồi các hệ sinh thái rừng, biển; các loài động vật, thực vật bản địa quý hiếm gắn với các chương trình phát triển du lịch sinh thái và tạo sinh kế bền vững cho người dân sống xung quanh vùng đệm.

Hàng năm, Vườn phối hợp với các tổ chức nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước triển khai các đề tài nghiên cứu, điều tra bổ sung danh lục các loài thực vật và động vật mới. Hiện nay, Vườn đang tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống vườn thực vật, vườn ươm, khu vực cứu hộ sinh vật biển để bảo tồn và phát triển các nguồn gen quý hiếm, đặc hữu có nguy cơ tuyệt chủng, phát triển diện tích rừng trồng tự nhiên.

Vườn cũng triển khai các chương trình giao khoán bảo vệ rừng cho cộng đồng địa phương, hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi cây trồng, phát triển tổ thủ công mỹ nghệ làm đồ trang sức từ hạt cây rừng, tổ múa Mã – la của đồng bào Raglai biểu diễn trong các chương trình du lịch của Vườn nhằm giúp người dân từng bước có thu nhập ổn định để giảm thiểu tác động đến tài nguyên rừng, biển.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Núi Chúa đang gặp không ít khó khăn do sự gia tăng dân số, người dân sống vùng đệm mất việc làm vì ảnh hưởng của dịch COVID-19, khô hạn kéo dài thiếu nước canh tác khiến tình trạng xâm phạm đến tài nguyên rừng có nguy cơ tăng dần. Bên cạnh đó, khô hạn cũng gây khó khăn đến công tác phòng cháy chữa cháy và phát triển một số diện tích rừng trồng hiện nay.

Ông Trần Văn Tiếp cho hay để nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, năm 2020 Vườn quốc gia Núi Chúa tập trung huy động các nguồn lực đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học theo hướng phát huy các giá trị sinh thái, nhân văn của Vườn thông qua các hoạt động du lịch để thu hút du khách, tạo thêm nguồn thu nội lực phục vụ cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Hiện nay, Vườn đang đẩy mạnh phát triển các loại hình du lịch sinh thái như: Du lịch biển, du lịch rừng, du lịch nghiên cứu khoa học, du lịch giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng. Việc phát triển này tuân theo nguyên tắc không làm thay đổi cảnh quan, không gây tác động xấu đến tài nguyên động, thực vật hoặc làm giảm tính đa dạng sinh học và gây ô nhiễm môi trường, đảm bảo phát triển bền vững đối với bảo tồn nguồn gen và đa dạng sinh học của Núi Chúa. Song song với đó, Vườn chú trọng tuyên truyền, tập huấn về du lịch sinh thái cho nhân viên, khách du lịch, cộng đồng địa phương để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã và đang làm giảm những tác động, rủi ro của thiên tai và các hoạt động của con người tới tài nguyên đa dạng sinh học; góp phần tích cực thúc đẩy du lịch Ninh Thuận phát triển để xứng tầm với tiềm năng mà thiên nhiên ưu đãi.