Sống lại thú chơi loa cổ toàn dải

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều phương tiện giải trí, chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh là có cả một thế giới âm nhạc, có thể nghe ở mọi lúc mọi nơi. Thế nhưng, có những người chơi nhạc cầu kỳ hơn, thích sưu tầm những chiếc loa toàn dải (chỉ duy nhất một loa nhưng đảm nhiệm 3 loại âm: trung, trầm và cao) được sản xuất từ những năm 1950 về phối ghép để tạo ra thứ âm thanh mê hoặc lòng người.
 
Phong trào chơi loa toàn dải đã hình thành từ lâu trên thế giới, song ở Việt Nam và đặc biệt là Hà Nội thì phong trào này mới thực sự bắt đầu từ cách đây khoảng chục năm và hiện trên đà lan tỏa. Người chơi loa toàn dải có đủ các thành phần, lứa tuổi, từ trí thức, doanh nhân đến người lao động phổ thông, miễn là ở họ có chung niềm đam mê âm nhạc.

Loa toàn dải có khả năng phát ra âm thanh analog, tức là âm thanh tương tự thực tế ở cả 3 dải âm, trung, trầm và cao. Loa toàn dải cổ được sản xuất ở nhiều nước như Anh, Mỹ, Nga, Tiệp Khắc… Tuy nhiên, quê hương của dòng loa này xuất xứ từ Đức với nhà sản xuất hàng đầu là Siemens, với vật liệu chủ yếu là lông thú và bột giấy, keo và làm hoàn toàn thủ công để tạo ra màng loa.
 
“Màng loa rất mỏng nhưng độ nhạy âm thanh lại rất cao, chất âm phát ra mộc mạc, dày dặn cuốn hút và truyền cảm hứng người nghe hơn so với những loại loa hiện đại bây giờ. Loa toàn dải phù hợp với những bản nhạc cổ điển, nhạc nhẹ, trữ tình, đồng quê, và cả những dòng nhạc vàng ở Việt Nam”, anh Trương Vĩnh Khang, được xem như “thủ lĩnh” trong giới loa toàn dải ở Hà Nội chia sẻ.
Anh Trương Vĩnh Khang là Tiến sỹ luật, công tác tại Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, nhưng lại có đam mê về loa. Anh bị âm thanh chiếc loa toàn dải cổ cuốn hút để từ đó anh để tâm và nghiên cứu, sưu tầm và chế tạo thùng loa về dòng loa này. Hiện bộ sưu tập loa cổ toàn dải của anh có hàng trăm đôi các loại, có nhiều đôi thuộc dạng độc nhất vô nhị ở Việt Nam.

Không chỉ là người chơi, sưu tầm, anh Trương Vĩnh Khang còn mày mò tìm sách báo nước ngoài để học hỏi nghiên cứu và chế tác cách đóng thùng loa, phối ghép âm ly. Anh đã bỏ tiền mua những đôi loa đắt tiền về nghiên cứu chế tác thùng loa để cho ra đời âm thanh ưng ý nhất, đẹp, tự nhiên.

Để có được thùng loa ưng ý, anh Khang đã dành nhiều thời gian lập bản vẽ, thi công, hoàn thiện, phối ghép và nghe thử. Các công việc đều được làm cẩn thận, tỉ mỉ. Nhiều lần làm không đạt về kỹ thuật, hình thức và chất âm buộc anh phải làm lại, điều này tốn kém không ít thời gian và công sức. Hiện nay, anh Khang đã cơ bản làm chủ được kỹ thuật đóng ghép thùng loa.

Không chỉ làm vỏ thùng loa trên chất liệu gỗ thông thường mà anh Khang còn sáng tạo ra loại loa làm bằng chất liệu kèn tre và vật liệu sơn mài truyền thống để tạo giá trị thẩm mỹ cao, cũng như tạo ra màu sắc âm thanh riêng cho đôi vỏ loa. Đến nay bộ sưu tập các mẫu loa anh Khang làm đạt đến hàng chục loại thùng loa như thùng cộng hưởng phản xạ, thùng loa ván hở, thùng loa kèn… với nhiều kiểu dáng khác, cũng như đa dạng về cách hoàn thiện những đôi loa như gỗ lạng, sơn, sơn mài, kèn tre, hay mica… 
Dù mất khá nhiều công sức cũng như tiền của để cho ra đời đôi vỏ loa toàn dải hay nhưng anh Khang không chơi cho riêng mình mà còn tự quay video, viết bài nghiên cứu về dòng chơi loa cổ, cách làm thùng loa, cách phối nghép hệ thống loa, amply, thông tin về các dòng loa cổ người chơi trên thế giới và Việt Nam sưu tầm chia sẻ trên các trang báo điện tử và mạng để mọi người có thể học tập và làm theo.

Anh Khang cho biết: “Đôi loa, vỏ thùng cũng là sản vật của lịch sử, mang các giá trị của công nghệ điện thanh được làm từ giai đoạn vàng của audio từ những năm 1960 tại các nước phát triển về cả khoa học kỹ thuật và văn hóa nên được nhiều người chơi sưu tầm và lưu giữ. Những sản phẩm này được lưu trữ, bảo quản và sử dụng, bầy đặt  ở vị trí trang trọng trong khuôn viên phòng khách trong mỗi gia đình. Do vậy, vỏ loa được chế tạo cho những đôi loa cổ quý hiếm không chỉ  đòi hỏi phải đẹp về thẩm mỹ mà còn đẹp cả âm thanh. Giá trị mình làm ra không chỉ mang lại kết quả vật chất mà còn mang lại giá trị tinh thần, nên khi chia sẻ kinh nghiệm của mình được mọi người đón nhận, tôi cảm thấy rất vui, vì thêm nhiều người cùng sở thích chơi loa cổ”.

Để chơi loa cổ toàn dải hay, theo anh Khang, việc phối hợp âm ly là rất quan trọng. Loa toàn dải có công suất nhỏ nhưng độ nhạy cao, do vậy phối ghép với âm ly đèn điện tử cho âm thanh rất quyến rũ. Người chơi loa toàn dải thường tìm đến những âm ly bán dẫn mạch Class A, song phù hợp nhất với loa toàn dải là loại âm ly đèn. Dòng amply đèn hãng với chi phí lớn hoặc những chiếc amply được lắp ghép thủ công từ những thợ điện tử lành nghề, với chi phí không quá cao so với âm ly hiện đại.
Trước câu hỏi tại sao cứ phải khổ công để tìm tòi, phối ghép loa cổ giữa đầy rẫy các loại loa hiện đại bây giờ, anh Trương Vĩnh Khang cho rằng xu hướng âm nhạc hiện đại có nhiều tần số siêu trầm, siêu cao không phù hợp với loại loa này. “Dòng loa toàn dải cổ phối với amply đèn âm thanh mượt mà, sạch sẽ tái tạo những âm thanh trung thực nhất, tạo cho người nghe nhiều cảm xúc như được tham dự vào những cuộc trình diễn thực tế, điều này muốn có được người chơi phải bỏ rất chiều kinh phí để mua những sản phẩm, loa âm ly hiện đại thuộc phân khúc Hiend. Xuất phát từ đó mà thú chơi DIY loa, DIY amply đèn phối ghép loa cổ và amply đèn ra đời và tồn tại song song cùng với sự phát triển của cộng nghệ trong hàng 50 - 60 năm qua, tại nhiều nước trên thế giới”, anh Trương Vĩnh Khang nói.

Một tín đồ âm thanh loa toàn dải ở Hà Nội chia sẻ: "Trước đây đã từng nghe những loại loa khác (loại 3 đường tiếng, 2 đường tiếng) nhưng kể từ khi tiếp cận và nghe loa toàn dải thấy yêu thích thứ âm thanh của loa toàn dải vô cùng. Tôi như bị “nghiện”, ngày nào trước khi đi ngủ tôi cũng nghe nhạc từ loa toàn dải, khi thì bản hòa tấu, lúc bản nhạc vàng. Nghe loa toàn dải cho mình cảm xúc, nghe mãi không chán, thứ âm thanh nhẹ nhàng nhưng vào tai nhiều nhất là lời hát của ca sỹ và sự trung thực của âm thanh. Nếu ca sỹ hát không chuẩn, nhạc phối không kỹ khi nghe loa toàn dải sẽ phát hiện ra ngay".

Một mùa xuân mới lại đang về. Trong không gian phòng khách ấm cùng với mứt Tết, chè xanh, gia đình quây quần ngồi nghe những bản nhạc trữ tình nhẹ nhàng càng làm thắm thêm tình thân, cùng nhau thả lỏng tâm trí để mong ước và kỳ vọng vào tương lai năm mới tươi sáng hơn.