Một nhóm học giả Israel vừa công bố phát hiện trên, theo đó dòng đầu tiên của văn bản ghi: “Abba của làng Naburya đã chết”. Ba dòng còn lại chỉ mới giải mã được một số từ rời rạc như “trên chúng tôi”, “hắn lấy” và “cái”.
Văn tự được tìm thấy trong một hang động gần Công viên quốc gia Ein Gedi, thuộc khu vực Biển Chết. Trước đó, hang động này đã được các nhà khảo cổ biết đến vì chứa một nhũ đá có dòng chữ mực phai mờ viết bằng chữ Do Thái cổ, được cho là có niên đại từ thời Đền thờ Thứ Nhất.
Mùa Xuân năm 2023, nhóm nghiên cứu gồm Tiến sĩ Asaf Gayer (Đại học Ariel), nhà địa chất học Boaz Langford (Đại học Hebrew) và nhiếp ảnh gia Shai Halevi (Cơ quan Cổ vật Israel - IAA) đã đến hang động để chụp ảnh nhũ đá bằng công nghệ đa phổ, nhằm hỗ trợ giải mã phần chữ không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Giáo sư Jonathan Ben-Dov (Đại học Tel Aviv) cũng là thành viên của nhóm.
Điều họ phát hiện vượt xa mong đợi: không chỉ tìm ra văn tự Aram mới ở phần dưới của nhũ đá, nhóm còn phát hiện 4 thanh kiếm La Mã được bảo quản gần như nguyên vẹn.
Tiến sĩ Gayer chia sẻ: “Dòng chữ thời Đền thờ Thứ Nhất đã được chụp ảnh từ thập niên 1970. Chúng tôi nghĩ rằng với công nghệ hiện đại, có thể thu được kết quả tốt hơn. Nhưng việc tìm thấy dòng chữ Aram thứ hai hoàn toàn là bất ngờ... Đây là văn tự cực kỳ hiếm. Tư liệu viết từ giai đoạn này rất ít. Ngoài các Cuộn sách Biển Chết, hầu hết các văn tự còn lại chỉ là tên riêng hoặc từ đơn. Một văn bản dài 4 dòng có nội dung là điều chưa từng thấy”.
Dù không phát hiện cuộn sách nào trong hang động cụ thể này, nhưng những mảnh cuộn sách từng được khai quật gần đó — bao gồm cả những mảnh phát hiện trong chiến dịch cứu hộ khảo cổ quy mô lớn gần đây — được cho là đã được cất giấu bởi quân nổi dậy Do Thái trong cuộc khởi nghĩa Bar Kochba (132–135 SCN). Các thanh kiếm nhiều khả năng cũng được giấu cùng thời gian đó.
Dòng chữ Aram có kích thước khoảng 8 x 3,5 cm, viết trên phần dưới của nhũ đá bằng chữ vuông kiểu Hebrew - cùng loại chữ được sử dụng trong tiếng Hebrew hiện đại.
Chữ vuông Hebrew bắt đầu phổ biến tại khu vực này sau thời kỳ lưu đày ở Babylon. Trong thời kỳ Ba Tư (thế kỷ 6–3 TCN), người Do Thái dần chuyển từ chữ Hebrew cổ sang chữ vuông — lúc đó là chữ Aram — do Aram trở thành ngôn ngữ chung của khu vực. Loại chữ này chính là chữ Hebrew mà người Do Thái ở Israel sử dụng ngày nay. Tiến sĩ Gayer nhấn mạnh: “Mỗi ký tự mới được giải mã đều mang giá trị lớn. Chúng tôi tin vẫn còn nhiều điều đang chờ được khám phá”.
Nhóm nghiên cứu cũng đã phát hiện các thanh kiếm khi quay lại chụp ảnh dòng chữ thời Đền thờ Thứ Nhất. Các chuyên gia cho rằng, số kiếm này từng thuộc về binh lính La Mã và bị quân nổi dậy Do Thái lấy được rồi giấu trong hang để sử dụng sau hoặc tránh bị phát hiện. Ba trong số đó vẫn còn nguyên lưỡi kiếm trong bao.