Khi Bảo tàng bắt nhịp với công nghệ

“Chạm” vào lịch sử bằng... công nghệ

Trong nhịp chuyển mình của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các bảo tàng trên địa bàn tỉnh Điện Biên đang từng bước hiện đại hóa công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Nếu như trước đây, bảo tàng chủ yếu gắn với những không gian tĩnh lặng, thì nay, làn gió công nghệ đã và đang thổi vào từng gian trưng bày, từng kho lưu trữ, mang đến nhiều trải nghiệm mới mẻ và hấp dẫn cho người xem.

Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đang tiên phong trong hành trình chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ để “thổi hồn” vào hiện vật, làm sống lại lịch sử, đưa câu chuyện Điện Biên đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. 

Bước vào kỷ nguyên số, nơi cách thức tiếp cận thông tin đã thay đổi hoàn toàn, những người quản lý bảo tàng hiểu rằng, việc bảo tồn di sản không thể dừng lại ở trưng bày vật lý, mà còn là trách nhiệm lan tỏa ký ức dân tộc qua những hình thức sống động, sáng tạo. 

Bởi vậy, những năm gần đây, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã triển khai hàng loạt dự án chuyển đổi số quy mô lớn, trọng tâm là việc số hóa dữ liệu 2D và 3D hàng ngàn tài liệu, hiện vật quý giá. Với trang thiết bị hiện đại, đội ngũ kỹ thuật viên đã tỉ mỉ Scan từng hiện vật, xử lý hình ảnh, âm thanh và chuyển đổi thành các định dạng số đa dạng: Từ file 3D chi tiết, ảnh chụp sắc nét cho đến những thước phim tư liệu quý giá.

Bà Hoàng Thị Thoa, Phó Giám đốc Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, cho biết: Bảo tàng đang lưu giữ khoảng 7.000 hiện vật, tài liệu. Trong giai đoạn đầu của dự án số hóa, đơn vị chọn số hoá 960 hiện vật tiêu biểu, bao gồm 506 hiện vật đang trưng bày và 454 hiện vật lưu kho. Trong đó, 100 hiện vật được dành cho trưng bày chuyên đề, còn lại phục vụ khách tham quan kho mở. 

Không chỉ tạo ra một kho dữ liệu số phong phú, việc số hóa còn giúp bảo quản hiện vật an toàn, thuận lợi trong tra cứu và là nền tảng để phát triển các ứng dụng tương tác như: Tham quan ảo, thuyết minh tự động, nghiên cứu chuyên sâu...

Từ nền dữ liệu được số hóa, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã xây dựng phần mềm quản lý hiện vật khoa học, sử dụng mã QR để tra cứu thông tin, thiết lập chương trình tham quan ảo và đầu tư không gian chiếu phim 3D tích hợp sa bàn. Đặc biệt, bảo tàng phát triển khu trải nghiệm với phần mềm thực tế ảo, ứng dụng 3D mapping tương tác và hệ thống AR quảng bá hiện vật dưới định dạng 3D - những bước tiến đột phá trong cách tiếp cận lịch sử bằng công nghệ.

Điểm nhấn được du khách đánh giá cao là 5 cây tra cứu thông tin điện tử được bố trí hợp lý trong từng khu trưng bày. Mỗi cây tra cứu không chỉ cung cấp nội dung chi tiết về hiện vật, hình ảnh, video minh họa mà còn kể lại những câu chuyện lịch sử đầy xúc động gắn với từng kỷ vật. Với giao diện hỗ trợ 3 ngôn ngữ: Việt, Anh, Pháp, đây thực sự là những “hướng dẫn viên ảo” giúp du khách, kể cả người nước ngoài, có thể tự tìm hiểu lịch sử một cách chủ động và hấp dẫn.

Anh Trần Minh Hùng, du khách đến từ Hải Phòng, chia sẻ: Tôi thực sự ấn tượng. Mỗi hiện vật như sống lại qua những câu chuyện phía sau. Bảo tàng hiện đại, gần gũi và khiến tôi hiểu thêm nhiều điều về chiến thắng hào hùng của dân tộc...

Lan tỏa giá trị lịch sử từ nền tảng số

Không chỉ Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, Bảo tàng tỉnh Điện Biên cũng đang chủ động triển khai các giải pháp số hóa toàn diện, hướng tới mục tiêu hiện đại hóa quản lý, bảo tồn và khai thác di sản. Từ năm 2022 đến nay, đơn vị đã sử dụng hệ thống quản lý thông tin bảo tàng theo chuẩn của Cục Di sản Văn hóa, đồng thời ứng dụng phần mềm chuyên dụng để số hóa hiện vật.

Hiện Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã số hóa gần 400 hiện vật dưới dạng hình ảnh 2D; 90 hiện vật dưới dạng mô hình 3D; cùng 4.242 trang tài liệu quan trọng đang được lưu trữ tại kho. Bà Lê Thị Lan Anh, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Điện Biên, cho biết, việc ứng dụng công nghệ thông tin đã giúp công tác quản lý, khai thác, tra cứu thông tin hiện vật bảo tàng trở nên khoa học, thuận lợi và dễ dàng hơn. Đặc biệt, việc số hóa các hiện vật dưới dạng 3D, 2D mang đến hình thức tham quan mới cho công chúng.

Những bước tiến mới của thời kỳ kỷ nguyên số đã và đang giúp các bảo tàng phục vụ lưu trữ và nghiên cứu; đồng thời làm tiền đề cho việc xây dựng phòng trưng bày ảo, tham quan trực tuyến, triển lãm chuyên đề số - những hình thức tương tác hiện đại giúp di sản vượt khỏi giới hạn không gian, tiếp cận công chúng rộng rãi hơn.

Tuy còn ở giai đoạn đầu, nhưng những nỗ lực trong quá trình chuyển đổi số tại các đơn vị bảo tàng ở tỉnh Điện Biên đã và đang cho thấy một hướng đi đúng đắn, bắt nhịp xu thế, phù hợp với nhu cầu tiếp cận thông tin của xã hội hiện đại. Đó không đơn thuần là việc bảo vệ hiện vật bằng công nghệ mà còn là cách kể chuyện lịch sử mới mẻ và hấp dẫn, giúp quá khứ sống lại giữa hiện tại, truyền cảm hứng cho các thế hệ mai sau.