Viêm não Nhật Bản gia tăng ở người lớn, bệnh nặng, di chứng lâu dài

Nhiều trường hợp nhập viện trong tình trạng nặng

Ngày 17/7, tại khoa Nhiễm Việt Anh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP Hồ Chí Minh vẫn còn hai bệnh nhân viêm não Nhật Bản đang điều trị, trong đó có nam thanh niên bị liệt hoàn toàn, phải thở máy liên tục suốt gần hai năm qua.

TS. BS Hồ Đặng Trung Nghĩa, Trưởng khoa Nhiễm Việt Anh cho biết, bệnh nhân là anh V.C.T. (26 tuổi, ngụ tỉnh An Giang) nhập viện cách đây khoảng 2 năm và đến nay vẫn chưa thể cai máy thở. Bệnh nhân còn tỉnh, có thể giao tiếp bằng mắt nhưng bị liệt hoàn toàn chân tay. Theo đánh giá của bác sĩ, bệnh nhân T. có khả năng bị di chứng suốt đời, khó phục hồi trở lại.

Bên cạnh đó, bệnh viện cũng đang điều trị cho một bệnh nhân khác 33 tuổi, ở TP Hồ Chí Minh (tỉnh Bình Dương cũ) bị viêm não Nhật Bản đầu mùa hè năm nay. Sau gần hai tháng điều trị, bệnh nhân đã cai được máy thở nhưng vẫn phải tiếp tục điều trị lâu dài do cơ thể suy kiệt, teo cơ và yếu liệt nửa người.

Trước đó, vào tháng 5, bệnh viện điều trị một bệnh nhân nam khoảng 20 - 22 tuổi cũng mắc viêm não Nhật Bản và đã hồi phục, xuất viện. Tuy nhiên, không lâu sau khi tái hòa nhập cộng đồng, bệnh nhân trở lại bệnh viện với triệu chứng sốt, đau đầu. Kết quả xét nghiệm không tìm thấy tác nhân vi sinh, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị viêm não tự miễn. Hiện bệnh nhân đã được chuyển viện tiếp tục điều trị.

Bác sĩ Nghĩa cho biết, các bệnh nhân mắc viêm não Nhật Bản thường có triệu chứng ban đầu là sốt, đau đầu, sau đó rơi vào trạng thái lơ mơ, tăng trương lực cơ, gồng cứng cơ, co giật và hôn mê. Đây là những triệu chứng điển hình của bệnh viêm não. Chỉ sau khi xét nghiệm máu và dịch não tủy, các bác sĩ mới có thể xác định được tác nhân gây bệnh. "Bệnh nhân đa phần được chuyển tới trong tình trạng đã nặng", bác sĩ Nghĩa nhấn mạnh.

Theo các bác sĩ, viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm do virus viêm não Nhật Bản gây ra, lây truyền qua vết đốt của muỗi Culex sau khi chúng đốt các loài chim hoang dã hoặc gia súc như lợn, bò, ngựa... Virus sau khi xâm nhập vào cơ thể người sẽ tấn công lên não gây viêm. "Bệnh viêm não Nhật Bản có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào, kể cả người vốn khỏe mạnh. Ước tính 1 người mắc bệnh hôn mê thì có tới 400 người mắc bệnh trong cộng đồng không có triệu chứng bệnh. Tỷ lệ người mắc bệnh có triệu chứng thần kinh khoảng 1/400 - 1/85", bác sĩ Nghĩa thông tin thêm.

Tử vong cao, di chứng nặng nề

Theo bác sĩ Nghĩa, ở những quốc gia lưu hành bệnh viêm não Nhật Bản, phần lớn trẻ em dưới 15 tuổi bị nhiễm virus. Chẳng hạn như tại Việt Nam, khoảng 40% trẻ em bị viêm não là do virus viêm não Nhật Bản, từ 25 - 30 tuổi chiếm khoảng 5%. Trung bình, bệnh viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong khoảng 20 - 30%, khoảng 30 - 50% số ca sống sót có thể gặp di chứng nặng nề như rối loạn tâm thần, liệt, rối loạn ngôn ngữ, co giật, động kinh, nằm liệt giường… Riêng tại khoa Nhiễm Việt Anh, tỷ lệ tử vong khoảng 10 - 20%. Tuy nhiên, tỷ lệ di chứng lên tới 70%.

Bác sĩ Nghĩa cho biết, bệnh viêm não Nhật Bản gây ra gánh nặng lớn cho cả người bệnh, ngành y tế và xã hội. Quá trình điều trị thường kéo dài với việc người bệnh phải thở máy, đối mặt với nguy cơ viêm phổi, loét tỳ đè, yêu cầu chăm sóc dinh dưỡng đặc biệt và tập vật lý trị liệu. Nhiều trường hợp sau khi mắc bệnh không còn khả năng lao động, hoặc phải phụ thuộc hoàn toàn vào sự chăm sóc của người khác. Di chứng nặng nề là nỗi trăn trở lớn của các bác sĩ đối với những bệnh nhân này.

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, tháng 5 - 8 hàng năm là cao điểm bùng phát bệnh viên não Nhật Bản. Bệnh có thể diễn tiến nhanh chóng chỉ trong vài giờ hoặc vài ngày, gây viêm não với các biểu hiện nguy hiểm như rối loạn ý thức, co giật, liệt chi, thậm chí hôn mê hoặc tử vong. Tỷ lệ tử vong do viêm não Nhật Bản lên tới 30%. Trong số trẻ qua khỏi, khoảng 50% phải đối mặt với di chứng nghiêm trọng như liệt, rối loạn tâm thần, suy giảm khả năng vận động, ngôn ngữ và học tập.

Đáng chú ý, hơn 99% người nhiễm virus không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ, khiến việc nhận diện bệnh trong cộng đồng trở nên khó khăn. Điều này làm tăng nguy cơ lây lan âm thầm trong mùa dịch, tạo thêm thách thức lớn trong kiểm soát và phòng ngừa.

Bác sĩ Hồ Đặng Trung Nghĩa cho biết, hiện bệnh viêm não Nhật Bản chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm vaccine. Vaccine viêm não Nhật Bản hiện có trong chương trình tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ. Vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng yêu cầu tiêm đủ 3 mũi cơ bản, sau đó tiêm nhắc sau mỗi 3 năm để bổ sung kháng thể phòng bệnh. Trường hợp tiêm vaccine không đầy đủ vẫn có nguy cơ gặp biến chứng nặng. Bác sĩ Nghĩa lưu ý, người dân nên chủ động rà soát lịch sử tiêm chủng để tiêm bổ sung đầy đủ nhằm phòng bệnh viêm não Nhật Bản hiệu quả, đặc biệt là trẻ em.

Bác sĩ Chính khuyến cáo, để ngăn chặn nguy cơ từ viêm não Nhật Bản và não mô cầu, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý các biện pháp phòng ngừa hàng ngày. Trẻ cần được hướng dẫn rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đeo khẩu trang khi đi đến nơi đông người và vệ sinh mũi họng bằng dung dịch sát khuẩn. Song song đó, phụ huynh nên duy trì không gian sống của trẻ, từ nhà cửa đến trường lớp luôn sạch sẽ, thông thoáng nhằm giảm thiểu mầm bệnh. Đồng thời, tăng cường sức đề kháng qua chế độ dinh dưỡng hợp lý, giấc ngủ đầy đủ và vận động phù hợp cũng góp phần giúp trẻ ngăn ngừa bệnh hiệu quả.