Tiêm vaccine sởi cho trẻ, ngăn chặn dịch bùng phát. Ảnh: TTXVN
Thưa ông, ông nhận định thế nào về dịch sởi và nguy cơ bùng phát dịch tại các địa phương? Vì sao dịch lại diễn biến phức tạp trong giai đoạn hiện nay?
Từ cuối năm 2023, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã có cảnh báo đến tất cả các nước về nguy cơ dịch sởi sau dịch COVID-19, do khoảng trống về vaccine sởi, cộng với chu kỳ bùng phát sau mỗi 5 năm, dẫn tới dịch sởi dễ bùng phát. WHO đã dự báo năm 2024-2025, số ca mắc sởi tăng rất nhanh.
Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã ghi nhận gần 40.000 ca nghi mắc sởi, 5 ca tử vong. Tuy tổng số ca mắc sởi trong cả nước đã có dấu hiệu chững và giảm dần so với cuối năm 2024, nhưng lại có một số tỉnh trong nhóm nguy cơ thấp bắt đầu có số mắc tăng cao.
Ngay từ đầu năm 2025, chúng tôi đã nhận định tình hình và có văn bản gửi cho các địa phương, yêu cầu đẩy nhanh tiến độ tiêm vaccine sởi; phải đạt trên 95% cộng đồng mới có thể ngăn được dịch bệnh xảy ra.
Ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế.
Trước đó, ngay khi có cảnh báo từ WHO, từ đầu năm 2024, Bộ Y tế đã tổ chức đánh giá nguy cơ ở 63 tỉnh thành trên bộ công cụ đánh giá nguy cơ của WHO. Đến tháng 5/2024, đã có 18 tỉnh, thành phố được đánh giá thuộc nhóm nguy cơ cao và rất cao xảy ra dịch sởi. Bộ Y tế đã phê duyệt kế hoạch thực hiện Chiến dịch tiêm vaccine sởi. Ngoài tiêm chủng bắt buộc trong chương trình Tiêm chủng mở rộng, Bộ Y tế đã triển khai Chiến dịch tiêm chủng vaccine sởi, mở rộng độ tuổi tiêm cho trẻ từ 1-10 tuổi tại 18 tỉnh, thành nguy cơ cao và chủ động bố trí nguồn vaccine.
Riêng với tiêm chủng chiến dịch vaccine sởi, theo quy định, nguồn vaccine là do địa phương bố trí ngân sách; tuy nhiên, Bộ Y tế đã chủ động bố trí vaccine và ban hành kế hoạch tiêm chủng. Các địa phương đã chủ động trong tiêm chủng chiến dịch. Đặc biệt, TP Hồ Chí Minh đã công bố dịch sởi, chủ động luôn cả vaccine và chủ động trong tất cả quá trình tổ chức chiến dịch.
Dịch sởi có tốc độ lây lan rất cao, thậm chí cao hơn cả COVID-19 tới gần 20 lần; và có thể lây chéo trong bệnh viện, cộng đồng. Vì thế, sau khi tổ chức tiêm chiến dịch cho 18 tỉnh, Bộ Y tế tiếp tục đánh giá và mở rộng ra các địa phương khác. Đến nay, đã có 48 tỉnh, thành phố có kế hoạch và được bố trí vaccine cho tiêm chủng chiến dịch.
Qua đánh giá nguy cơ, đánh giá các trường hợp mắc cho thấy, dù đã triển khai tiêm chiến dịch và tiêm chủng mở rộng, tiêm bù, tiêm vét; nhưng lại ghi nhận số mắc cao trong lứa tuổi ngoài độ tuổi tiêm chủng (6-dưới 9 tháng tuổi) chiếm tới 20% số mắc. Vì thế chúng tôi đã tham khảo ý kiến của WHO và chuyên gia để mở rộng độ tuổi tiêm trong chiến dịch xuống tới các đối tượng trẻ 6-9 tháng tuổi.
Thực tế trẻ trong độ tuổi 6-9 tháng tuổi có miễn dịch thấp hơn so với quy định của vaccine. Tuy nhiên, đã có khuyến cáo, khi số ca mắc cao, có thể tổ chức tiêm chiến dịch cho lứa tuổi này.
Hiện nay, Bộ Y tế đã bố trí đủ vaccine tiêm chiến dịch cũng như tiêm chủng thường xuyên, tiêm bù, tiêm vét cho 48 tỉnh, thành và mở rộng thêm 17 tỉnh, thành phố tiếp theo.
Hiện vẫn còn nhiều tỉnh có tỷ lệ tiêm vaccine sởi thấp; vậy nguyên nhân do đâu và cần giải pháp như thế nào, thưa ông?
Trong báo cáo của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, tổng hợp chiến dịch tiêm vaccine sởi cho thấy; một số tỉnh tiêm chiến dịch mới chỉ đạt dưới 80%, khoảng hơn 10 tỉnh dưới 50%, đặc biệt có 2 tỉnh là 0%. Việc chậm trễ này liên quan đến công tác tổ chức tiêm tại địa phương, còn Bộ Y tế đã mua cấp đủ vaccine cho các địa phương. Vaccine đã có nhưng để triển khai, các địa phương còn vướng trong việc bố trí ngân sách; vì bố trí ngân sách đột xuất phải qua hội đồng nhân dân, tổ chức tập huấn… làm chậm lại tiến độ. Đây là điểm khiến cho một số tỉnh này có tốc độ tiêm vaccine chậm hơn so với tốc độ lây lan của dịch sởi.
Về việc đảm bảo vaccine, hiện Bộ Y tế đã có đủ, được cấp hết về các tỉnh; thậm chí có thể luân chuyển vaccine từ chương trình Tiêm chủng mở rộng sang tiêm chủng chiến dịch. Tuy nhiên, tại các tỉnh còn phải qua các khâu như: Phê duyệt kế hoạch, bố trí ngân sách, rà soát đối tượng, mua sắm vật tư tiêu hao… để triển khai tiêm chủng.
Đến tháng 2- tháng 3, cả nước mới có 25 tỉnh có kế hoạch mở rộng đối tượng tiêm vaccine sởi chiến dịch cho trẻ 6-9 tháng tuổi. Sau khi có kế hoạch, lại phải tổ chức tập huấn, mới có thể tổ chức tiêm; chưa kể phải bố trí ngân sách, rà soát đối tượng…
Với tình hình này, các tỉnh đang có số ca mắc tăng lên cần phải khẩn trương bố trí triển khai việc tiêm chủng càng nhanh càng tốt mới có thể kịp thời ngăn chặn dịch bùng phát.
Để cung cấp vaccine cho tiêm chủng chiến dịch, Bộ Y tế đảm bảo vaccine sởi từ những nguồn nào, thưa ông?
Hiện vaccine trong chương trình tiêm chủng mở rộng đã được bố trí có đủ đến tháng 12/2025 để tiêm đúng cho các đối tượng theo lịch và tiêm bù, tiêm vét cho những đối tượng chưa được tiêm.
Còn với vaccine cho tiêm chiến dịch, hiện WHO đã hỗ trợ 1,2 triệu liều, đủ cho các tỉnh triển khai kế hoạch tiêm đợt đầu. Vaccine cho việc mở rộng đối tượng tiêm 6-9 tháng tuổi, WHO cũng đã cung cấp và đã chuyển cho các địa phương.
Hiện các nguồn vaccine đã được chủ động chuyển về cho các địa phương, các địa phương chỉ còn tổ chức và thực hiện tiêm chủng an toàn.
Xin trân trọng cảm ơn ông!