Đầu tư tăng cường khả năng chống chịu để giảm thiểu rủi ro thiên tai

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kể từ năm 2009, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chọn ngày 13/10 hàng năm là Ngày Quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai. Quyết định này nhằm nâng cao nhận thức toàn cầu về tầm quan trọng của việc chủ động phòng ngừa và ứng phó với thiên tai. Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng lựa chọn ngày này làm Ngày ASEAN về Quản lý thiên tai. 

Đầu tư xây dựng khả năng chống chịu từ bây giờ

Trên thực tế, thiên tai đang ngày càng trở nên thường xuyên và có sức tàn phá khốc liệt hơn. Theo Báo cáo Đánh giá Toàn cầu về Giảm thiểu rủi ro thiên tai năm 2025 của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Giảm nhẹ rủi ro thiên tai, chi phí thực tế để khắc phục hậu quả thiên tai lên tới gần 2.300 tỷ USD. Điều đáng lo ngại là những hậu quả do thiên tai gây ra không chỉ giới hạn ở thiệt hại vật chất mà còn gây ra những tổn thương sâu sắc về tâm lý và xã hội, đặc biệt đối với các nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ, người cao tuổi và người khuyết tật.

Mặc dù rủi ro và thiệt hại ngày càng gia tăng, nguồn đầu tư cho công tác phòng chống thiên tai vẫn còn quá thấp, cả trong ngân sách quốc gia và hỗ trợ quốc tế. Vì vậy, Văn phòng Liên Hợp Quốc về Giảm nhẹ rủi ro thiên tai đã chọn chủ đề “Fund Resilience, Not Disasters” (tạm dịch: “Đầu tư tăng cường khả năng chống chịu để giảm thiểu rủi ro thiên tai”) cho Ngày Quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai năm 2025.

Đây là lời kêu gọi hành động quyết liệt, hướng tới một sự thay đổi trong tư duy: Hãy đầu tư xây dựng khả năng chống chịu ngay từ bây giờ để bảo vệ cộng đồng và tránh phải chi trả những khoản tiền khổng lồ cho việc khắc phục hậu quả thiên tai trong tương lai.

Chủ đề của năm 2025 cũng phù hợp với các sáng kiến toàn cầu quan trọng trong năm về phòng, chống thiên tai, tiêu biểu như: Diễn đàn toàn cầu về Giảm nhẹ rủi ro thiên tai (GP2025) tại Geneva (Thụy Sĩ) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư tăng cường khả năng chống chịu; Sáng kiến chủ chốt của Nhóm công tác về Giảm nhẹ rủi ro thiên tai của G20 bao gồm việc xây dựng Nguyên tắc cấp cao tự nguyện của G20 về đầu tư cho giảm thiểu rủi ro thiên tai; Hội nghị quốc tế lần thứ 4 về tài chính cho phát triển (Hội nghị FfD4) tại Seville (Tây Ban Nha) kêu gọi tăng cường đầu tư vào công tác giảm thiểu rủi ro thiên tai; Hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu (COP 30) tại Brazil vào tháng 11 tới đặt trọng tâm mở rộng tài chính để ứng phó với tác động ngày càng gia tăng của thiên tai và biến đổi khí hậu…

Lấy thế hệ trẻ làm trung tâm

Tại Việt Nam, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan đầu mối tham gia các cơ chế hợp tác quốc tế và khu vực về quản lý rủi ro thiên tai. Hàng năm, hưởng ứng Ngày Quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai và Ngày ASEAN về Quản lý thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai thường xuyên phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế, đặc biệt là các cơ quan Liên Hợp Quốc, để tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa và bổ ích.

Những hoạt động không chỉ nhằm nâng cao nhận thức, kiến thức và kỹ năng của cộng đồng về phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, mà còn góp phần khẳng định vai trò, trách nhiệm và tiếng nói chủ động của Việt Nam trong các diễn đàn khu vực và quốc tế về quản lý rủi ro thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Năm 2025, với chủ đề “Fund Resilience, Not Disasters - Đầu tư tăng cường khả năng chống chịu để giảm thiểu rủi ro thiên tai”, Cục triển khai các hoạt động hưởng ứng lấy thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước làm trung tâm. Bởi lẽ, đầu tư vào giới trẻ hôm nay chính là xây dựng nền tảng vững chắc nhất cho một tương lai an toàn và bền vững, trang bị cho thế hệ trẻ một hành trang đầy đủ về phòng, chống thiên tai chính là đầu tư vào “khả năng chống chịu” của cả cộng đồng.

Các hoạt động đã được tổ chức bao gồm: Chuỗi hoạt động “Hiểu thiên tai - Xây tương lai” phối hợp cùng Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam; các hoạt động trực tiếp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội như: Cuộc thi Rung chuông vàng “Cùng em phòng, chống thiên tai – Kiến tạo tương lai bền vững” dành cho đối tượng học sinh khối trung học cơ sở của Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Nguyễn Tất Thành; Diễn đàn “Nhà giáo tương lai với hành trang về phòng, chống thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu” Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; cuộc thi nhảy Dance Storm 2025 - “Vượt sóng, Chiến thắng” đã được phát động trong suốt hơn một tháng qua, thu hút đông đảo bạn trẻ tham gia với những màn trình diễn sôi động, sáng tạo. Cuộc thi không chỉ là nơi các bạn thể hiện đam mê và tài năng nhảy, mà còn lồng ghép thông điệp ý nghĩa về tinh thần chủ động ứng phó, kiên cường vượt qua thử thách thiên tai.

Cùng với đó, vòng chung kết cuộc thi “Gen Xanh 2025” đã được tổ chức ngày 10/11 tại Hà Nội, thông qua cuộc thi, các đội tham gia sẽ ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI),  Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn hay các giải pháp khoa học – kỹ thuật, để phát triển những sản phẩm sáng tạo như hệ thống cảnh báo sớm, ứng dụng kết nối cộng đồng, thiết bị hỗ trợ cứu hộ, giải pháp phục hồi sau thiên tai… có tính ứng dụng thực tiễn, góp phần xây dựng cộng đồng an toàn và bền vững hơn.

Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai phối hợp cùng Tổ chức Save the Children Việt Nam và Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Hồng Đức đã chính thức phát động Cuộc thi “Giáo án Xanh – Tương lai An toàn” về xây dựng và triển khai bài giảng về phòng, chống thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu với mục đích khuyến khích sinh viên ngành sư phạm phát huy sự sáng tạo, biến kiến thức về phòng, chống thiên tai và thích ứng biến đổi khí hậu thành những bài giảng sinh động, dễ tiếp cận. Thông qua đó, các bạn rèn luyện kỹ năng sư phạm, thuyết trình và thiết kế giáo án thực tiễn, đồng thời góp phần truyền cảm hứng cho thế hệ giáo viên tương lai có thêm hành trang về kiến thức để giảng dạy, truyền đạt cho học sinh những kỹ năng sống an toàn, bền vững.

Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai phối hợp với Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) tại Việt Nam tổ chức cuộc thi “Tái sinh sau bão - Kết nối ký ức, gửi gắm tương lai” tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã thu hút đông đảo học sinh, sinh viên tham gia. Với nhiều ý tưởng sáng tạo từ vật liệu tái chế, mỗi sản phẩm không chỉ là một mô hình nghệ thuật, mà còn ẩn chứa câu chuyện về mất mát và hồi sinh, phản ánh sức mạnh cộng đồng cũng như niềm tin vào một tương lai bền vững trước thiên tai. Trong vòng chung kết tổ chức ngày 16/9, 12 đội thi xuất sắc đã mang đến những thông điệp mạnh mẽ về trách nhiệm, sự sáng tạo và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong khuôn khổ Dự án Tăng cường khả năng chống chịu rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu cho trẻ em, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc tại Việt Nam và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau triển khai thực hiện mô hình “Cộng đồng an toàn, sạch và xanh” tại xã Khánh Lâm, tỉnh Cà Mau. Mô hình được xây dựng nhằm tổ chức và triển khai các hoạt động giảm nhẹ rủi ro thiên tai; đồng thời thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong phòng chống thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường với các hoạt động chính diễn ra từ ngày 8-11/10 như: Lắp đặt hệ thống đèn đường sử dụng năng lượng mặt trời tiết kiệm năng lượng, bền vững và thân thiện với môi trường và các biển cảnh báo nguy cơ thiên tai, biển báo tuyên truyền trên địa bàn xã; trồng cây hoa, cây cảnh trên một số đoạn đường tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch đẹp.

Ngoài ra, tổ chức hoạt động ngoại khóa vẽ tranh tường “Sẵn sàng trước thiên tai và biến đổi khí hậu” và cuộc thi rung chuông vàng “Cùng em phòng chống thiên tai, Kiến tạo tương lai bền vững” đến gần 1.500 học sinh tại 3 trường Trung học cơ sở Lý Tự Trọng, Trường Trung học cơ sở  Lê Hồng Phong, Trường Tiểu học-Trung học cơ sở Nguyễn Bỉnh Khiêm, xã Khánh Lâm, tỉnh Cà Mau. Các hoạt động giúp học sinh được tìm hiểu kiến thức về giảm nhẹ rủi ro thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Cùng đó còn có hoạt động hỗ trợ cải tạo lắp đặt “Thư viện xanh” thân thiện với trẻ em tại trường Trung học cơ sở Lý Tự Trọng, cung cấp thiết bị và tài liệu về phòng, chống thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường và các tài liệu phục vụ học tập khác.