Quang cảnh buổi làm việc.
Xây dựng thương hiệu di tích, di sản
Quảng Trị đang triển khai những dự án bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm, không chỉ nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa, lịch sử mà còn hướng tới mục tiêu phát triển du lịch bền vững và xây dựng thương hiệu di sản.
Tại buổi làm việc ngày 26/3 với Đoàn công tác Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị Nguyễn Long Hải khẳng định sẽ chỉ đạo quyết liệt để khắc phục tình trạng chậm trễ trong tiến độ các dự án và đẩy nhanh thực hiện các công trình bảo tồn trọng điểm của tỉnh. Tỉnh tiếp tục phát triển không gian văn hóa sáng tạo, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, mở rộng không gian du lịch về phía Tây với nhiều tiềm năng phát triển.
Ông Nguyễn Long Hải đề xuất Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hỗ trợ địa phương xây dựng Bảo tàng quốc gia "Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình" với tổng kinh phí 1.000 tỷ đồng, dự kiến thực hiện trong giai đoạn 2026-2030. Đây là dự án lớn nhằm tôn vinh lịch sử và di sản văn hóa chiến tranh, đồng thời thu hút du khách trong và ngoài nước.
Tỉnh nêu nhiều kiến nghị tháo gỡ khó khăn trong bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử, đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sớm thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch bảo quản và phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và các địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ.
Quảng Trị mong muốn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hướng dẫn lập hồ sơ công nhận Hệ thống khai thác nước cổ Gio An là di tích quốc gia đặc biệt và hỗ trợ nghiên cứu để UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Ngoài ra, tỉnh đề nghị Bộ tiếp tục hỗ trợ tổ chức Lễ hội Vì Hòa bình lần thứ 2 vào năm 2026, qua đó quảng bá hình ảnh Quảng Trị trên bản đồ du lịch và văn hóa trong nước và quốc tế. Lễ hội này đã trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng của Quảng Trị, thu hút đông đảo du khách, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử, văn hóa của khu vực.
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đánh giá cao những thành tựu Quảng Trị đạt được trong lĩnh vực văn hóa, du lịch, đặc biệt là sự kết hợp chặt chẽ giữa phát triển du lịch và bảo tồn di sản. Quảng Trị đã hoàn thành các mục tiêu theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng như Lễ hội Vì Hòa bình và các tour du lịch chiến trường xưa, từ đó thúc đẩy kinh tế địa phương song việc chuẩn bị cho các dự án bảo tồn di tích trọng điểm của tỉnh hiện đang quá chậm. Do đó, lãnh đạo tỉnh cần đôn đốc và giám sát tiến độ các dự án này để đảm bảo khởi công, hoàn thành đúng kế hoạch.
Bộ trưởng chia sẻ với Quảng Trị về khó khăn trong việc tìm nguồn vốn đối ứng cho các dự án trong chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2030; cho biết sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét cơ chế hỗ trợ ưu tiên cho tỉnh.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng ủng hộ Quảng Trị xây dựng Bảo tàng Quốc gia "Ký ức chiến tranh và khát vọng hòa bình" nhưng đề nghị tỉnh chuyển hình thức đầu tư từ hợp tác công tư sang đầu tư công. Tỉnh nâng cấp Lễ hội Vì Hòa bình lên thành lễ hội cấp quốc gia và phát triển thêm các thương hiệu di tích khác như Địa đạo Vĩnh Mốc và hệ thống giếng cổ Gio An. Những di tích này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn là điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần phát triển kinh tế địa phương. Quảng Trị đang từng bước xây dựng và phát triển các thương hiệu di tích, di sản; bảo tồn những giá trị lịch sử, văn hóa quý báu gắn với phát triển du lịch bền vững, tạo động lực kinh tế cho tỉnh...
Quang cảnh buổi làm việc.
Ưu tiên đầu tư bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm
Tỉnh Quảng Trị có vị trí địa lý đặc biệt, nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử quan trọng, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt. Để bảo tồn và phát huy giá trị các di tích này, tỉnh Quảng Trị đang triển khai hai dự án bảo tồn di tích lịch sử trọng điểm theo Quyết định số 1230/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình bảo tồn và phát huy bền vững giá trị di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030. Hai dự án đang triển khai gồm: Công viên Thống nhất tại Khu di tích quốc gia đặc biệt đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải và Khu di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị cùng các địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ. Tổng mức đầu tư của cả hai dự án là 170 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương.
Dự án Công viên Thống nhất với tổng kinh phí 80 tỷ đồng nhằm tu bổ và bảo tồn khu di tích, đồng thời hoàn thiện cơ sở hạ tầng, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống. Dự án giúp phục hồi các công trình di tích, tạo không gian sinh thái kết hợp với hoạt động du lịch, giáo dục, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử của khu vực Hiền Lương - Bến Hải.
Dự án Khu di tích Thành cổ Quảng Trị có tổng kinh phí 90 tỷ đồng, tập trung bảo tồn, tôn tạo khu di tích và kết nối với các điểm du lịch trong vùng. Mục tiêu của dự án là bảo tồn di sản, phát triển du lịch bền vững và giáo dục truyền thống yêu nước.
Hiện dự án Công viên Thống nhất đã được UBND tỉnh phê duyệt và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thẩm định bản vẽ thi công. Theo kế hoạch, dự án sẽ được bố trí 80 tỷ đồng trong năm 2025, giá trị giải ngân đến nay đạt hơn 700 triệu đồng.
Dự án Khu di tích Thành cổ Quảng Trị được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thẩm định, đồng thời triển khai đấu nối hạ tầng kỹ thuật. Dự án này sẽ được bố trí 90 tỷ đồng trong năm 2025, song giá trị giải ngân hiện tại mới đạt 740 triệu đồng.
Mặc dù gặp không ít khó khăn trong quá trình triển khai nhưng cả hai dự án vẫn đang tiến hành với mục tiêu hoàn thành, đưa vào sử dụng trong tháng 12/2025.
Theo UBND tỉnh Quảng Trị, những vướng mắc chủ yếu nằm ở thủ tục liên quan đến quy hoạch di tích, xây dựng và thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, kéo dài thời gian hoàn thiện hồ sơ. Các công tác phê duyệt và điều chỉnh chủ trương đầu tư gặp nhiều vấn đề phát sinh khiến dự án phải điều chỉnh hai lần vào năm 2023 và 2024. Thêm vào đó, việc lựa chọn nhà thầu theo hai bước thiết kế gặp nhiều vấn đề, kéo dài thời gian chuẩn bị dự án.