Công ước Hà Nội: Bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên môi trường số

Phiên thảo luận có sự tham dự của các diễn giả là Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Bộ trưởng Tư pháp Thổ Nhĩ Kỳ Yılmaz Tunc, Trưởng Chương trình tội phạm mạng toàn cầu của UNODC Bertha Nayelly Loya Marin và một số diễn giả đến từ một số quốc gia sang dự Lễ mở ký Công ước Hà Nội.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh: Sau 25 năm kể từ Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Công ước Palermo) được thông qua tại Italy vào năm 2000 - văn kiện pháp lý toàn cầu đầu tiên về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, thế giới mới chứng kiến sự ra đời của một công ước toàn cầu tiếp theo trong lĩnh vực này - Công ước Hà Nội. Hành trình từ Công ước Palermo đến Công ước Hà Nội không chỉ là một sự kế thừa mang tính biểu tượng, mà còn phản ánh nỗ lực bền bỉ, đầy trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương, hài hòa hóa pháp luật và xây dựng các cơ chế ứng phó linh hoạt trước những thách thức pháp lý xuyên biên giới ngày càng phức tạp của thế kỷ XXI.

Theo Bộ trưởng, nhân loại đang sống trong kỷ nguyên của Cách mạng công nghiệp 4.0, với các công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT). Dữ liệu đã trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, mang lại giá trị kinh tế và xã hội to lớn, mở ra một kỷ nguyên phát triển mới, nơi mỗi cá nhân đều có thể kết nối, học hỏi và sáng tạo không biên giới. Tuy nhiên, song hành với thành tựu công nghệ là sự gia tăng nhanh chóng của tội phạm mạng toàn cầu với phương thức ngày càng tinh vi, gây tổn hại không chỉ về kinh tế mà còn đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia, quyền con người và quyền công dân. Trong bối cảnh đó, Lễ mở ký Công ước Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là diễn đàn để cộng đồng quốc tế cùng thể hiện cam kết, thống nhất hành động trong cuộc chiến chống tội phạm mạng xuyên biên giới.

Xuất phát từ tinh thần hợp tác đó và nhận thức rõ những thách thức nêu trên, Việt Nam cho rằng giá trị cốt lõi của chuyển đổi số và công nghệ phải được xây dựng trên nền tảng bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong môi trường số.

Để hiện thực hóa quan điểm này, Bộ trưởng đề xuất một số giải pháp trọng tâm như cần chú trọng hoàn thiện khung pháp lý về bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên môi trường số, dựa trên nền tảng là các điều ước quốc tế về quyền con người; bảo đảm sự hài hòa giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế, gắn kết giữa nguyên tắc của luật pháp quốc tế và điều kiện đặc thù của mỗi quốc gia; bảo đảm quyền con người, quyền công dân cần gắn với việc bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; bảo vệ công dân trên không gian mạng không chỉ có vai trò nòng cốt của nhà nước mà còn là trách nhiệm của từng cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức và của toàn xã hội.

Thông tin về công tác bảo vệ người dân trên không gian mạng, Bộ trưởng Tư pháp Thổ Nhĩ Kỳ Yılmaz Tunc cho biết, nước này đã thông qua Luật Internet vào năm 2001 và nhiều văn bản pháp luật để bảo vệ người dân trước những thông tin sai lệch, độc hại. Và trong bối cảnh công nghệ phát triển như hiện nay, Thổ Nhĩ Kỳ đang nghiên cứu, xem xét, sửa đổi, ban hành mới các văn kiện pháp luật để thích ứng cũng như để bảo vệ tốt hơn người dân trước những mặt trái của internet.

Bộ trưởng Tư pháp Thổ Nhĩ Kỳ Yılmaz Tunc cho biết, nhờ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, hệ thống tư pháp của nước này đã được tích hợp, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan chức năng, tạo thuận lợi cho người dân trong việc nộp đơn thư và truy cập trực tuyến. Hiện Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai cổng thông tin điện tử dành cho luật sư và người dân với hơn 25 triệu người dùng, cho phép theo dõi hồ sơ vụ án trực tuyến, thực hiện thi hành án mà không bị giới hạn bởi không gian, thời gian và địa điểm.

Hệ thống xét xử trực tuyến qua video conference - tranh thủ nguyên tắc đối thoại trực tiếp. Từ năm 2020, nước này triển khai hình thức điều trần trực tuyến, cho thấy công nghệ đã có vai trò quan trọng trong hỗ trợ công tác tư pháp. Thổ Nhĩ Kỳ sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực này với các quốc gia khác.

Đại sứ Australia Jessica Hunter chia sẻ, để bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số, Australia tập trung vào ba trọng tâm: Nâng cao nhận thức của người dân về an toàn trên môi trường mạng; ban hành các bộ công cụ, sổ tay hướng dẫn nhận biết và ứng xử với hành vi vi phạm; đồng thời bảo đảm có cơ chế khiếu nại, khiếu kiện để công dân có thể báo cáo khi bị xâm phạm quyền lợi trên không gian mạng.