Lãnh đạo các nước ASEAN, các nước tham gia EAS và Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi. Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres và Chủ tịch Ngân hàng Thế giới David Malpass được mời trình bày về nỗ lực ứng phó dịch COVID-19 và thúc đẩy phục hồi kinh tế bền vững toàn cầu.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch ASEAN 2020 dự Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 15 tại điểm cầu Hà Nội, chiều 14/11. Ảnh: Thống Nhất/TTXVN
Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao vai trò và tầm vóc của Cấp cao Đông Á (EAS). Với ASEAN ở vị trí trung tâm, lấy đối thoại, hợp tác làm phương châm, sau 15 năm, EAS là diễn đàn chiến lược hàng đầu khu vực, là nơi các Nhà Lãnh đạo trao đổi về các vấn đề quan trọng, ảnh hưởng đến hòa bình, an ninh và thịnh vượng của khu vực.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng nhấn mạnh, với 4,6 tỷ người dân, tổng GDP hơn 51,6 ngàn tỷ USD, EAS đã tạo ra khuôn khổ phù hợp cho các nước tham chia sẻ các quan tâm chung, đối thoại về mọi vấn đề và hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Bên cạnh đó, EAS cũng góp phần xây dựng cách tiếp cận chung về các vấn đề đang nổi lên, đó là thượng tôn pháp luật, đối thoại chân thành, hợp tác thực chất vì hòa bình và ổn định lâu dài, thịnh vượng bền vững trong khu vực.
Các nước đều phát biểu đánh giá cao Việt Nam, trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020 và EAS lần thứ 15, đã thành công trong điều phối các nỗ lực chung, vừa tăng cường hợp tác vì hòa bình, an ninh, vừa ứng phó hiệu quả với đại dịch COVID-19. Các nước cũng đánh giá cao các sáng kiến của ASEAN về tăng cường hợp tác ứng phó dịch COVID-19, nhất là Quỹ ứng phó COVID-19 và Kho dự phòng vật tư y tế khu vực. Một số đối tác đề cập đến những hỗ trợ cụ thể của mình cho ASEAN trong kiểm soát dịch bệnh, khôi phục tổng thể.
Các nước nhất trí cần nâng cao năng lực hệ thống y tế công cộng, sẵn sàng ứng phó với các thách thức y tế tương lai, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm. Đồng thời cũng cần hợp tác nghiên cứu và sản xuất vaccine và thuốc điều trị COVID-19 an toàn, hiệu quảm, giá cả phải chăng. Các nước đề cao chia sẻ, ứng dụng công nghệ mới chống đại dịch thành công và phục hồi bền vững.
Phát huy những thành tựu đạt được trong 15 năm, Lãnh đạo các nước EAS nhất trí phối hợp xây dựng định hướng cho EAS phát triển, đóng góp cho đối thoại và hợp tác vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng và ứng phó hiệu quả với các thách thức đang nổi lên trong khu vực.
Lãnh đạo các nước giành nhiều thời gian trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế. Các nước nhấn mạnh nhu cầu bảo đảm môi trường thuận lợi để kiểm soát dịch bệnh. Trên cơ sở đó, các nước nhấn mạnh tinh thần trách nhiệm, đồng thời kêu gọi kiềm chế, tránh các hành động làm phức tạp tình hình, không quân sự hóa, giải quyết hòa bình các khác biệt, mâu thuẫn trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên biển. Các nước ghi nhận nỗ lực của ASEAN và Trung Quốc thực hiện đầy đủ, nghiêm túc Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông ( COC ) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chia sẻ đánh giá của Lãnh đạo các nước về tầm quan trọng của trong xây dựng văn hóa đối thoại và hợp tác vì hòa bình, an ninh và phát triển của khu vực. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh trong môi trường thế giới chuyển biến nhanh và phức tạp hiện nay, Cấp cao Đông Á cần phát huy vai trò của mình là diễn đàn hàng đầu trong thúc đẩy đối thoại và hợp tác tạo dựng lòng tin chiến lược giữa các quốc gia, biến thách thức thành cơ hội, hóa giải khó khăn, chuyển đối đầu thành hợp tác, từ đó đóng góp định hình cấu trúc đa phương quốc tế hiệu quả có khả năng ứng phó hữu hiệu với các thách thức của khu vực và toàn cầu.
Nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của biển và đại dương với không gian phát triển của các quốc gia, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị thúc đẩy hơn nữa hợp tác biển, lĩnh vực ưu tiên của EAS thông qua sử dụng bền vững và bảo tồn các nguồn tài nguyên biển, ngăn ngừa ô nhiễm và rác thải biển, dự phòng và ứng phó thiên tai cũng như kết nối biển.
Trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tái khẳng định lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Đông đề cập trong các tại Tuyên bố của Hội nghị cấp cao ASEAN 36 (tháng 6/2020) và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN 53 ( tháng 9/2020). Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh mọi hành vi trên biển của các quốc gia cần phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, khung khổ xác định các quyền và lợi ích hợp pháp trên biển của các bên.
Kết thúc Hội nghị, Lãnh đạo các nước thông qua các văn kiện gồm Tuyên bố Hà Nội kỷ niệm 15 năm thành lập EAS, Tuyên bố của các Lãnh đạo Cấp cao Đông Á về Hợp tác biển bền vững; Tuyên bố của các Lãnh đạo Cấp cao Đông Á về Hợp tác thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực ổn định; Tuyên bố của các Lãnh đạo Cấp cao Đông Á về Tăng cường năng lực chung của khu vực ngăn ngừa và ứng phó dịch bệnh; Tuyên bố của Lãnh đạo Cấp cao Đông Á về Phụ nữ, Hòa bình và An ninh.