Tài sản mã hóa tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp

Chống rửa tiền và phát triển tài sản mã hóa

Trong những năm gần đây, tài sản mã hóa không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo toàn cầu. Tại Việt Nam, có hơn 26 triệu người trưởng thành sở hữu tiền mã hóa, chiếm gần 25% dân số trưởng thành, một trong những tỷ lệ cao nhất thế giới. Điều này không chỉ thể hiện sự phổ biến của tài sản số mà còn mở ra cơ hội lớn cho phát triển kinh tế số và nâng cao năng lực fintech.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam nhận định, tài sản mã hóa là công cụ huy động vốn hiệu quả, minh bạch và linh hoạt hơn nhiều so với phương thức truyền thống.

Theo Dự thảo Nghị quyết thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa, doanh nghiệp dưới hình thức công ty cổ phần hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn có thể phát hành token (chữ ký số hoặc chữ ký điện tử đã được mã hoá) để huy động vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh và phát triển công nghệ.

Bộ Tài chính cũng khẳng định, đây là bước đi thiết yếu giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn đa dạng, đặc biệt là vốn quốc tế, qua các sàn giao dịch được cấp phép và giám sát chặt chẽ.

Bà Lynn Hoàng, Tổng giám đốc Binance tại Việt Nam cho rằng, hoàn thiện khung pháp lý và phân loại tài sản rõ ràng là nền tảng phát triển thị trường minh bạch, bảo vệ quyền lợi người dùng và tạo điều kiện phát triển bền vững cho ngành blockchain. Bà Lynn Hoàng nhấn mạnh, các quy định phải vừa bảo vệ nhà đầu tư, vừa không cản trở sự đổi mới công nghệ.

Chính sách quản lý mới cũng bổ sung các chế tài xử phạt nghiêm khắc với mức phạt cao nhất lên tới 2 tỷ đồng cùng biện pháp đình chỉ hoạt động từ 3 đến 5 tháng đối với các vi phạm nghiêm trọng như thao túng thị trường, sử dụng thông tin nội bộ, giao dịch không phép hay quảng cáo sai lệch. Những quy định này có vai trò răn đe, bảo vệ nhà đầu tư và đảm bảo tính công bằng cho thị trường tài sản mã hóa.

Việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ nghiêm ngặt, tuân thủ quy định báo cáo, công bố thông tin, phòng chống rửa tiền và quản lý rủi ro được Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xem là điều kiện tiên quyết để thị trường phát triển bền vững. Dù gây áp lực lớn về chi phí và năng lực, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhưng đây lại là nền tảng để thu hút đầu tư và nâng cao uy tín cho thị trường.

Trên thực tế, việc hoàn thiện khung pháp lý còn giúp Việt Nam tháo gỡ các “điểm nghẽn” tiếp cận công nghệ mới, đặc biệt trong fintech và blockchain, lĩnh vực có tốc độ phát triển nhanh và tiềm năng to lớn. Các quy định hỗ trợ các startup phát triển các sản phẩm mang tính cách mạng như tài chính phi tập trung (DeFi), hợp đồng thông minh (smart contracts), tài sản số đa dạng (NFTs).

Theo bốn công ty kiểm toán và tư vấn lớn nhất thế giới PwC, chính sách này cũng giúp Việt Nam tận dụng tiềm năng kinh tế số bùng nổ toàn cầu, khi giá trị tài sản toàn cầu dự kiến số hóa vượt 145 nghìn tỷ USD vào năm 2025. Việc hoàn thiện thể chế nhanh chóng là bước chuẩn bị quan trọng giúp Việt Nam không tụt lại trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tạo nền tảng vững chắc phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh quốc tế.

Các nhà quản lý cấp cao cũng đánh giá, việc đưa tài sản mã hóa vào khuôn khổ pháp lý rõ ràng sẽ tạo môi trường kinh doanh minh bạch, giúp người tiêu dùng yên tâm và gửi đi tín hiệu mạnh mẽ đến các nhà đầu tư quốc tế về một thị trường tài sản số hiện đại, tiềm năng phát triển.

Doanh nghiệp gặp khó khi luật chưa phân biệt rõ

Dù Dự thảo Nghị quyết thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa mở ra nhiều cơ hội, các doanh nghiệp công nghệ blockchain và tài sản số tại Việt Nam lại đối mặt nhiều thách thức. Một trong những điểm vướng mắc lớn nhất là dự thảo chưa phân biệt rõ giữa hoạt động phát hành, giao dịch tài sản mã hóa với phát triển công nghệ kỹ thuật thuần túy như lập trình, hợp đồng thông minh, vận hành nền tảng blockchain.

Việc thiếu rõ ràng này khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại toàn bộ hoạt động liên quan tài sản mã hóa đều phải tuân thủ các quy định giống nhau, bất kể bản chất công việc. Một lãnh đạo startup blockchain tại TP Hồ Chí Minh cho biết, các kỹ sư phát triển công nghệ nền tảng không tham gia giao dịch nhưng vẫn có thể bị xem là vi phạm, gây hạn chế sáng tạo và phát triển công nghệ. Điều này tạo nguy cơ “chảy máu chất xám” khi nhân lực hàng đầu tìm môi trường pháp lý linh hoạt hơn.

Khảo sát của Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho thấy, hơn 60% doanh nghiệp gặp khó khăn đầu tư hệ thống tuân thủ, đào tạo nhân sự đáp ứng tiêu chuẩn mới. Chi phí nâng cấp phần mềm giám sát, bảo mật, thuê chuyên gia pháp lý là gánh nặng với doanh nghiệp nhỏ và vừa, khiến nhiều đơn vị giảm tốc độ hoặc thu hẹp hoạt động.

Công ty Cổ phần Appota từng phải đối mặt áp lực chi phí và nhân lực khi tuân thủ quy định mới, ảnh hưởng phát triển sản phẩm tài sản số. Sky Mavis, đơn vị phát triển Axie Infinity, cũng đề xuất cần chính sách rõ ràng hơn để tránh áp dụng chung khung pháp lý cứng nhắc, hạn chế hoạt động kỹ thuật.

Chuyên gia và cơ quan quản lý đồng ý xây dựng khung pháp lý bảo vệ nhà đầu tư và thị trường là cần thiết, nhưng cảnh báo cần cân bằng để không tạo gánh nặng quá mức với doanh nghiệp phát triển công nghệ thuần túy, nhằm duy trì động lực đổi mới sáng tạo và thu hút nhân lực chất lượng.

Công ty Cổ phần Endeavor Việt Nam, đại diện mạng lưới doanh nghiệp blockchain lớn nhất cùng ZenX, Web3 Việt Nam, Oraichain Labs, Sky Mavis, Athena Studio và Appota gửi kiến nghị đến Chính phủ, đề nghị loại trừ hoạt động phát triển công nghệ thuần túy khỏi phạm vi điều chỉnh và xử phạt của Dự thảo.

Đại diện Endeavor nhấn mạnh, nếu không phân biệt rõ ràng, doanh nghiệp có thể bị hiểu nhầm là vi phạm pháp luật, mất nguồn lực kỹ thuật quý giá và giảm sức cạnh tranh trên trường quốc tế.

Nhóm doanh nghiệp này không chỉ cam kết đồng hành cùng cơ quan quản lý trong việc hoàn thiện khung pháp lý mà còn mong muốn tạo ra một môi trường kinh doanh vừa an toàn, minh bạch, vừa thúc đẩy sự phát triển bền vững của kinh tế số, giúp Việt Nam giữ vững vị thế trung tâm công nghệ blockchain trong khu vực.

Trong khi đó, các cơ quan quản lý cũng thừa nhận những khó khăn về nguồn lực và năng lực quản lý hiện tại, đồng thời cam kết sẽ tăng cường đào tạo chuyên môn, nâng cấp hệ thống giám sát và cải thiện điều kiện hỗ trợ để giúp doanh nghiệp nhanh chóng thích nghi với khung pháp lý mới. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một thị trường tài sản mã hóa năng động, đồng thời được kiểm soát chặt chẽ nhằm bảo vệ hiệu quả quyền lợi nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành.

Sự phối hợp chặt chẽ và dựa trên sự hiểu biết thực tế giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý được xem là yếu tố then chốt, giúp Việt Nam vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính trong bối cảnh nền kinh tế số đang bùng nổ mạnh mẽ.