Nga là nhà cung cấp dầu mỏ và các sản phẩm từ dầu thô hàng đầu cho châu Âu. Ảnh: EPA
Các cuộc thảo luận, thông tin trên truyền thông vừa qua dường như mới chỉ tập trung vào khía cạnh dòng khí đốt của Nga sang châu Âu có khả năng bị đứt gãy. Nhưng xuất khẩu dầu thô cùng các sản phẩm dầu từ khu vực phía Tây của Nga sang châu Âu giảm mạnh cũng gây ra hệ quả khốc liệt về nguồn cung năng lượng cho châu Âu – khu vực vốn đang phải đối mặt với khủng hoảng khí đốt và giá điện.
Nhưng giới phân tích nhận định đứt gãy lớn về xuất khẩu dầu khí từ Nga sang châu Âu là điều ít có khả năng xảy ra ở thời điểm hiện tại. Bởi kịch bản này sẽ tạo ra thiệt hại thảm khốc cho cả hai bên. Bất kỳ lệnh trừng phạt mạnh tay nào nhằm vào xuất khẩu dầu của Nga sang châu Âu sẽ khiến nhiều nước tại châu lục mất đi một nhà cung ứng dầu mỏ lớn nhất, ở chính thời điểm nhiều nước đang phải vật lộn xử lý vấn nạn giá năng lượng, điện năng tăng cao, cùng với mức lạm phát lớn.
Gần 50% dầu thô xuất khẩu của Nga có điểm đến là châu Âu và tạo ra mức đóng góp lớn vào tổng thu ngân sách của Nga. Nga là nước xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai thế giới sau Saudi Arabia, với sản lượng xuất khẩu đạt mức 5 triệu thùng/ngày. Theo số liệu của Cục Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), trong năm 48% xuất khẩu dầu thô của Nga trong năm 2020 là sang châu Âu, với các nhà nhập khẩu hàng đầu là Đức, Hà Lan, Ba Lan.
Khủng hoảng Nga-phương Tây trong vấn đề Ukraine một lần nữa làm nổi bật mức độ phụ thuộc lớn của châu Âu trước Nga trong cung ứng năng lượng. Mấu chốt nằm ở chỗ không dễ để châu Âu tìm kiếm nhà cung ứng thay thế tức thời, dù Mỹ và một số đối tác đưa ra cam kế sẽ hỗ trợ châu Âu về nguồn cung khí hóa lỏng trong trường hợp khủng hoảng Ukraine leo thang. Ngay cả trong năm 2021, Nga vẫn giữ vị thế là nhà cung ứng số một về khí đốt, dầu thô và sản phẩm xăng dầu sang châu Âu.
Châu Âu là thị trường chủ chốt của Nga về xuất khẩu dầu mỏ, khí đốt và cũng là khu vực tạo ra nguồn thu ngân sách chủ yếu cho Moskva. Theo EIA, doanh thu từ xuất khẩu mặt hàng năng lượng chiếm 43% tổng ngân sách của chính phủ Nga trong giai đoạn từ 2011-2020. Xuất khẩu dầu chiếm tới 60% tổng kim ngạch xuất khẩu và 30% giá trị Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga. Khả năng Nga chủ đích cắt giảm xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt sang châu Âu là không cao, bởi điều này khiến Moskva chịu thiệt hại lớn về tài chính.
Mức độ phụ thuộc lẫn nhau quá lớn giữa Nga và châu Âu về dầu mỏ, khí đốt cho thấy leo thang khủng hoảng Ukraine đi kèm kịch bản nguồn cung năng lượng của Nga cho châu Âu bị đứt gãy mạnh sẽ khiến cả hai bên đều phải gánh chịu mức giá rất đắt. Chính vị vậy mà giới phân tích cho rằng việc “khóa van” dầu mỏ, khí đốt của Nga sang châu Âu là điều khó có thể diễn ra, ít nhất là ở thời điểm hiện nay.
Bất chấp các nỗ lực chuyển đổi cán cân năng lượng, thế giới hiện vẫn phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch về trung hạn. Trong bối cảnh nguồn cung dầu mỏ bị giới hạn, việc xử lý cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine mà không gây ra áp lực đối với các thị trường hàng hóa toàn cầu, đặc biệt là dầu thô và khí đốt, sẽ là thách thức lớn đối với Nga và phương Tây.