Người dân xếp hàng chờ lên máy bay quân sự Mỹ ở sân bay quốc tế Kabul, Afghanistan để sơ tán khỏi quốc gia Tây Nam Á, ngày 22/8/2021. Ảnh minh họa: THX/TTXVN
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã chỉ thị làm báo cáo "Kiểm điểm sau hành động" sau khi xảy ra cảnh tượng hỗn loạn tại sân bay Kabul vào tháng 8/2021 khi Taliban giành quyền kiểm soát Afghanistan. Báo cáo được hoàn thành hơn 1 năm trước đây song mới được công bố ngày 30/6. Báo cáo đề nghị tiến hành các cải cách, trong đó có việc chỉ định một người duy nhất phụ trách trong các cuộc khủng hoảng trong tương lai, tách các kế hoạch ứng phó khỏi những cân nhắc chính trị.
Báo cáo đánh giá cao kết quả sơ tán được 125.000 người khỏi Afghanistan, trong đó có 6.000 người Mỹ. Tuy nhiên, báo cáo cho biết chiến dịch sơ tán này vấp phải "thách thức lớn" khi các quan chức cấp cao trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã không đưa ra các quyết định rõ ràng kịp thời về việc cần hỗ trợ những người Afghanistan nào. Báo cáo nêu rõ việc liên tục thay đổi chỉ đạo chính sách và thông báo từ Washington về nhóm người nào đủ điều kiện để sơ tán và cách thức xử lý tình hình của Đại sứ quán Mỹ đã khiến "hỗn loạn tăng thêm".
Theo báo cáo, các cơ quan chính phủ dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump thiếu việc lập kế hoạch, trong khi các cơ quan chính quyền Tổng thống Biden lập kế hoạch quá sát nên bất ngờ trước tốc độ diễn biến tình hình. Căn cứ một nghiên cứu nội bộ trước đây, báo cáo cho rằng hầu hết giới chức Mỹ dự đoán chính phủ Afghanistan được phương Tây hậu thuẫn có thể cầm cự được "trong nhiều tuần nếu không nói là nhiều tháng". Ngoài ra, việc chuẩn bị và lên kế hoạch ứng phó khủng hoảng "phần nào bị ảnh hưởng bởi những lo ngại liên quan một số dấu hiệu, đặc biệt là những dấu hiệu thể hiện Mỹ đã mất niềm tin vào Chính phủ Afghanistan".
Do đó, báo cáo đã đưa ra các khuyến nghị, trong đó có đề xuất Bộ Ngoại giao Mỹ "tách việc lập kế hoạch dự phòng và việc chuẩn bị ứng phó các tình huống khẩn cấp khỏi các quan ngại chính trị"; thường xuyên lập các kế hoạch sơ tán và cố gắng giảm thiểu tác động nếu thông tin về những công tác chuẩn bị này bị rò rỉ.
Sau khi báo cáo trên được công bố, Tổng thống Biden đã bày tỏ đánh giá cao các nhân viên Mỹ làm việc tại Afghanistan, đồng thời cam kết sẽ lưu tâm tới các đề xuất.
Một quan chức cấp cao giấu tên của Mỹ tiết lộ Bộ Ngoại giao nước này đã thực hiện theo các đề xuất trong báo cáo, trong đó có việc xác định người chịu trách nhiệm ứng phó với các cuộc khủng hoảng trong tương lai. Cũng theo quan chức trên, một số nội dung trong báo cáo được giữ bí mật do những lo ngại về an ninh.
Báo cáo được thực hiện dựa trên hơn 150 cuộc phỏng vấn với các quan chức và cựu quan chức Mỹ.