Lệnh cấm động cơ đốt trong của EU đối mặt với nhiều thách thức

Trước áp lực ngày càng gia tăng, EU đã điều chỉnh mục tiêu phát thải và đẩy nhanh quá trình xem xét lại luật, mở đường cho những thay đổi trong thời gian tới.

Ban đầu, kế hoạch loại bỏ xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch đã nhận được sự chấp thuận của tất cả các quốc gia thành viên vào năm 2023, bất chấp sự phản đối vào phút chót của Đức. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế đình trệ, phản ứng gay gắt từ các cử tri và những khó khăn của ngành ô tô, quy định này đang trở thành một chủ đề gây tranh cãi. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen mới đây đã chấp thuận lời kêu gọi của các nhà sản xuất ô tô về việc giảm nhẹ mục tiêu phát thải có hiệu lực từ năm nay, đồng thời đẩy nhanh việc xem xét lại luật năm 2035.

Trước động thái này, nhiều ý kiến cho rằng ngành ô tô có thể sẽ tiếp tục gia tăng sức ép để đạt được thêm nhiều nhượng bộ. Bà Julia Poliscanova, Giám đốc tổ chức Transport & Environment, nhận định rằng nếu không có sự bảo vệ từ các nhà lập pháp, Thỏa thuận Xanh của EU có thể bị suy yếu bởi hàng loạt điều chỉnh.

Trong năm qua, các cuộc bầu cử trên khắp EU đã tạo ra cơ hội để các nhà vận động hành lang và các nhà sản xuất ô tô thúc đẩy việc nới lỏng hoặc thậm chí đảo ngược quy định. Đảng Nhân dân châu Âu (EPP), lực lượng chính trị lớn nhất tại Nghị viện châu Âu, đã cam kết sẽ tìm cách thay đổi luật này. Ở Đức, mối lo ngại về sự suy giảm của ngành ô tô đã trở thành một trong những chủ đề chính trong chiến dịch tranh cử của ông Friedrich Merz - mục tiêu bãi bỏ lệnh cấm động cơ đốt trong.

Không chỉ Đức, các quốc gia khác cũng đang tìm cách điều chỉnh quy định theo hướng có lợi cho ngành ô tô. Đức muốn có một ngoại lệ đối với nhiên liệu điện tử - một loại nhiên liệu tổng hợp thay thế cho xăng, nhưng đắt đỏ và chưa được sản xuất trên quy mô lớn. Trong khi đó, Italia ủng hộ việc cho phép sử dụng nhiên liệu sinh học, dù loại nhiên liệu này đang gây ra lo ngại về tác động đối với môi trường, bao gồm nạn phá rừng và mất đa dạng sinh học. Ba Lan cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với điều chỉnh này.

Tuần trước, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Stephane Sejourne đã đến thăm nhà máy Renault ở Douai, miền bắc nước Pháp, để công bố kế hoạch hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô. Quyết định nới lỏng mục tiêu phát thải năm nay được đưa ra sau khi các nhà sản xuất ô tô cảnh báo họ có thể phải đối mặt với khoản phạt lên tới hàng tỷ euro nếu không đạt được yêu cầu giảm phát thải. Theo quy định mới, thay vì áp dụng mục tiêu dựa trên doanh số bán hàng của năm nay, EU sẽ tính trung bình trên ba năm, giúp các hãng ô tô dễ dàng đạt được mức phát thải quy định hơn.

Tổng Giám đốc Renault Luca De Meo, người từng là Chủ tịch tổ chức vận động hành lang ô tô EU ACEA, đã hoan nghênh quyết định này, đồng thời nhấn mạnh rằng ngành công nghiệp cần sự linh hoạt trong quá trình chuyển đổi. Ông cho rằng thay vì áp đặt một công nghệ cụ thể, EU nên đặt ra mục tiêu chung và để các nhà sản xuất quyết định con đường tốt nhất để đạt được mục tiêu giảm phát thải.

Tuy nhiên, không phải tất cả các nhà sản xuất ô tô đều đồng tình với sự thay đổi này. Thương hiệu Volvo của Thụy Điển, hiện thuộc sở hữu của tập đoàn Trung Quốc Geely, phản đối việc nới lỏng quy định. Công ty này cho rằng những doanh nghiệp đã tuân thủ đúng lộ trình không nên bị ảnh hưởng bởi những thay đổi vào phút chót.

Bất chấp những điều chỉnh mới, chính phủ Pháp vẫn bảo vệ lệnh cấm động cơ đốt trong vào năm 2035, cho rằng việc giảm bớt mục tiêu trong ngắn hạn sẽ giúp ngành công nghiệp có đủ thời gian thích nghi với lộ trình dài hạn. Ông Sejourne lập luận rằng sẽ là nghịch lý nếu yêu cầu các nhà sản xuất đóng phạt trong khi cùng lúc đó chính phủ đang tìm cách hỗ trợ họ trong quá trình chuyển đổi.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất là việc EU đồng ý đẩy nhanh quá trình xem xét lại luật từ năm 2026 lên ngay trong năm nay, một động thái được các nhà sản xuất ô tô hoan nghênh. Điều này mở ra cơ hội để các bên liên quan tìm cách thay đổi hay thậm chí hủy bỏ lệnh cấm động cơ đốt trong.

Tại Italia, Bộ trưởng Công nghiệp Adolfo Urso tuyên bố rằng việc EU nhượng bộ về quy định phát thải chỉ là bước đầu tiên, đồng thời kêu gọi một liên minh chính trị để đảo ngược lệnh cấm năm 2035. Ở Đức, đảng Dân chủ Thiên chúa giáo cũng chỉ trích rằng động thái của Ủy ban châu Âu vẫn chưa đủ và kêu gọi loại bỏ hoàn toàn mục tiêu phát thải.

Các nhóm vận động hành lang trong ngành công nghiệp ô tô hiện đang thúc đẩy EU công nhận vai trò của xe hybrid trong lộ trình giảm phát thải. Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA), bà Hildegard Muller, cho rằng xe hybrid cắm sạc cần được tính vào giải pháp dài hạn sau năm 2035, bởi chúng có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi.

Tuy nhiên, các tổ chức môi trường cảnh báo rằng xe hybrid vẫn phát thải CO2 và không phù hợp với mục tiêu loại bỏ hoàn toàn khí thải nhà kính. Những người ủng hộ Thỏa thuận Xanh lo ngại rằng nếu tiếp tục điều chỉnh luật theo hướng nới lỏng, quy định này có thể bị làm suy yếu đến mức không còn hiệu lực thực tế.

Nghị sĩ châu Âu thuộc nhóm Xanh, ông Michael Bloss, cho rằng EU đang mở “chiếc hộp Pandora” khi nhượng bộ ngành công nghiệp ô tô, trong khi Đảng Xã hội châu Âu cũng bày tỏ lo ngại rằng quá trình xem xét lại luật có thể biến thành nỗ lực nhằm hủy bỏ hoàn toàn lệnh cấm năm 2035.