Biểu tượng Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tại trụ sở ở Vienna, Áo. Ảnh: AFP/TTXVN
Mỹ, nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới và cũng là một trong những nước đóng góp chính cho IEA, đe dọa sẽ rút khỏi tổ chức này, nếu không có cải tổ nội bộ.
Những năm gần đây, IEA ngày càng nhấn mạnh xu hướng suy giảm của nhiên liệu hóa thạch và sự bùng nổ năng lượng tái tạo – một sự thay đổi đáng chú ý với một tổ chức được thành lập sau khủng hoảng dầu mỏ nhằm đảm bảo an ninh năng lượng cho các quốc gia giàu có. Điều này khiến nhiều nước sản xuất dầu không hài lòng và mới đây là cả chính quyền Tổng thống Trump, vốn thúc đẩy chính sách ủng hộ nhiên liệu hóa thạch và giảm nhẹ vai trò của chúng trong biến đổi khí hậu do con người gây ra.
Cơ cấu quản trị, nguồn tài chính và trọng tâm của các báo cáo năng lượng có sức ảnh hưởng lớn của IEA đang bị soi xét, đặc biệt là các dự báo nhu cầu dầu đạt đỉnh và việc đưa mục tiêu khí hậu vào phân tích. Một nguồn tin am hiểu thảo luận nội bộ cho biết IEA đang trong “thế khó” trước thềm công bố báo cáo chủ chốt World Energy Outlook vào tháng 11 tới.
Trong một bài phát biểu hồi tháng 7/2025, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright nói: “Chúng tôi sẽ làm một trong hai việc: Hoặc cải tổ cách IEA vận hành, hoặc rút lui. Tôi muốn cải tổ hơn”.
Đầu tháng này, IEA cho rằng, cần có thêm dự án nhiên liệu hóa thạch mới để duy trì mức sản xuất hiện tại – một đánh giá mà Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) gọi là “quay ngoắt 180 độ”.
Năm 2021, IEA từng khẳng định phải dừng đầu tư vào các dự án dầu khí mới nếu muốn đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Kịch bản này vẫn sẽ xuất hiện trong báo cáo tháng 11/2025, nhưng theo nguồn tin, báo cáo sẽ bổ sung lại một kịch bản khác – vốn bị loại bỏ từ năm 2020 – mô tả nhu cầu nhiên liệu hóa thạch trong trường hợp thế giới không đẩy mạnh phát triển năng lượng sạch.
Việc tái xuất kịch bản này gây chú ý, bởi chỉ hai năm trước, IEA dưới sự lãnh đạo của Giám đốc điều hành Fatih Birol còn dự báo nhu cầu than, dầu mỏ và khí đốt sẽ đạt đỉnh ngay trong thập kỷ này. Nhưng trong phiên bản điều chỉnh, không có đỉnh nhu cầu nào được dự kiến trước năm 2030.
Theo ông Marc-Antoine Eyl-Mazzega, chuyên gia năng lượng tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, sự thay đổi này phản ánh chương trình nghị sự ủng hộ dầu mỏ của chính quyền Tổng thống Trump và báo hiệu một “cuộc chiến về diễn ngôn trong quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu”.
IEA cho biết, việc khôi phục kịch bản trên xuất phát từ “phản hồi của nhiều bên liên quan”. Chuyên gia Romain Ioualalen, thuộc tổ chức tư vấn và nghiên cứu Oil Change International, nhận định: “Theo quan điểm của Chính phủ Mỹ và ngành dầu khí, họ cần một câu chuyện cho rằng có thể tiếp tục bán nhiên liệu hóa thạch trong nhiều thập kỷ nữa, rằng quá trình chuyển đổi sẽ không diễn ra”.
IEA khẳng định báo cáo World Energy Outlook tới đây sẽ đưa ra nhiều kịch bản, phản ánh những quỹ đạo khác nhau của nhu cầu năng lượng, chứ không phải dự báo chính thức.