Giải mã cơn cuồng thuốc sốt rét hydroxychloroquine ở Brazil

Ngựa của cảnh sát kỵ binh Brazil phi qua đám bụi đỏ, chạy tới huyệt mộ còn chưa lấp. Không ai nghĩ đây sẽ là mộ của trung sĩ Jonas Mendonca. Vào thời điểm ông có triệu chứng COVID-19 nhẹ, viên cảnh sát 58 tuổi này hơi thừa cân nhưng khỏe mạnh. Bốn ngày sau, ông sốt dữ dội và nhập viện.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế Brazil, các bác sĩ của ông Mendonca điều trị bằng thuốc trị sốt rét hydroxychloroquine cùng kháng sinh, thuốc hạ sốt và adrenaline.

Con gái ông Mendonca kể: “Trong hai ngày cuối, bác sĩ rất hy vọng. Cơn sốt đã hết. Tình trạng hô hấp và phổi đang tiến triển. Mọi thứ đều tốt”. Thế nhưng, ông Mendonca đột ngột chết.

Tại Brazil, ổ dịch COVID-19 tồi tệ nhất Nam Mỹ với trên 50.000 ca/ngày, loại thuốc hydroxychloroquine này là tâm điểm tranh cãi. Giới khoa học khẳng định thuốc không có tác dụng với bệnh nhân COVID-19, nhưng Bộ Y tế và Tổng thống Jair Bolsonaro lại nói có, khiến nhiều người Brazil ôm hy vọng vào loại thuốc này.

Anh trai của ông Mendoca cũng đang uống thuốc hydroxychloroquine. Ông này nói về bằng chứng hiệu quả của thuốc: “Tôi vẫn ở đây. Người khác trong số bạn bè tôi cũng dùng hydroxychloroquine và rất ổn. Nhưng đôi khi có vấn đề khác khiến một người bệnh nặng hơn”.

Nhiều nghiên cứu cho thấy thuốc hydroxychloroquine không hiệu quả trong điều trị COVID-19 và thậm chí còn có thể có hại. Giáo sư Flavia Machado thuộc nhóm nghiên cứu Coalizao COVID-19 và là giám đốc phòng chăm sóc đặc biệt tại bệnh viện Sao Paulo, đã nghiên cứu quy mô lớn về thuốc này tại 55 bệnh viện ở Brazil. Bà cho biết dù họ vẫn tiếp tục đánh giá tác đụng trong giai đoạn đầu bệnh, nhưng thuốc chỉ nên được dùng trong thử nghiệm lâm sàng.

Bà nói: “Chúng tôi đang nghiên cứu tác dụng có hại và mọi thứ chúng tôi thấy hiện nay, với bằng chứng vững chắc, là thuốc này không có tác dụng”.

Trên toàn cầu, giới khoa học không ai tranh cãi về hydroxychloroquine nữa nhưng giới chính trị gia lại ưa thích loại thuốc này. Cựu Tổng y sĩ Mỹ Vivek Murthy cho rằng tranh cãi về hydroxychloroquine là tốn thời gian.

Tại Brazil, những người ủng hộ dùng thuốc hydroxychloroquine đã bác bỏ các nghiên cứu khác, chỉ dựa vào một nghiên cứu nói rằng thuốc có tác dụng tích cực trong giai đoạn đầu của bệnh. Tuy nhiên, nghiên cứu này đang bị chỉ trích.

Tổng thống Jair Bolsonaro thường xuyên ca ngợi thuốc hydroxychloroquine khi gặp người  ủng hộ và ông nói nhờ thuốc này mà ông hồi phục sau hai tuần mắc COVID-19.

Brazil đã nhập khẩu hàng triệu liều hydroxychloroquine. Khảo sát của Hiệp hội Y khoa Bang Sao Paulo công bố ngày 26/7 cho thấy 50% số bác sĩ ở bang cảm thấy áp lực khi phải kê loại thuốc chưa được chứng thực tác dụng.

Gần đây, ông Bolsonaro đã bớt ca ngợi hydroxychloroquine, nói rằng ông không ủng hộ loại thuốc này và bệnh nhân cùng bác sĩ sẽ chọn loại thuốc phù hợp. Tuy nhiên, do Bộ Y tế khuyến khích bệnh nhân mọi thể loại sử dụng, từ phụ nữ có thai tới ca bệnh vừa phải, nên đã gây ra tác động rất lớn.

Ở Brazil, người ủng hộ ông Bolsonaro đồng nghĩa với việc họ ủng hộ thuốc hydroxychloroquine. Linh mục Wilbert Batista tại nhà thờ Nucléo da Fé ở Brasilia là một ví dụ. Ông khẳng định thuốc hydroxychloroquine rất phổ biến và dường như nhờ đó mà giáo đoàn 3.000 người của ông không có ca tử vong nào.

Brazil đã trở thành địa điểm thử nghiệm hydroxychloroquine lớn nhất thế giới vì chính sách ủng hộ thuốc này của Tổng thống Bolsonaro.

Nghiên cứu của Giáo sư Flavia Machado nói trên khẳng định: “Trong số bệnh nhân COVID-19 nhập viện có triệu chứng nhẹ và vừa, tác dụng của hydroxychloroquine, riêng rẽ và kết hợp với kháng sinh azithromycin, không cải thiện tình trạng lâm sàng sau 15 ngày so với cách điều trị tiêu chuẩn”.

Tính tới ngày 31/7, Brazil ghi nhận trên 2,6 triệu ca mắc COVID-19, trong đó trên 91.000 người tử vong.