Một góc cảng Alexandroupoli. Ảnh: New York Times
Theo tờ New York Times, cảng Alexandroupoli dường như không có vẻ gì của một điểm nóng địa chính trị. Đó chỉ là một bến tàu ở một thành phố nhỏ ven biển Hy Lạp, hầu như không được sử dụng cách đây vài năm và phần lớn thời gian chỉ thấy mòng biển xuất hiện.
Nhưng cảng Alexandroupoli đã đóng vai trò trung tâm khi Mỹ gia tăng hiện diện quân sự ở Đông Âu. Lầu Năm Góc đã vận chuyển những kho vũ khí khổng lồ qua đây để nỗ lực kiềm chế Nga. Quá trình vận chuyển vũ khí đó đã khiến không chỉ Nga mà còn cả nước láng giềng Thổ Nhĩ Kỳ tức giận. Tình hình cho thấy cuộc xung đột ở Ukraine đang định hình lại các mối quan hệ kinh tế và ngoại giao của châu Âu.
Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp đều là thành viên NATO, nhưng giữa họ có xung đột từ lâu liên quan CH Síp và các tranh chấp lãnh thổ khác ở Địa Trung Hải. Thổ Nhĩ Kỳ coi mối quan hệ sâu sắc hơn giữa Hy Lạp và Mỹ là một mối đe dọa tiềm tàng.
Chính phủ Hy Lạp, hầu hết các nước láng giềng ở Balkan và người dân ở đây đều hoan nghênh Mỹ gia tăng hoạt động quân sự. Họ hy vọng rằng người Mỹ sẽ kích thích nền kinh tế khu vực và đảm bảo an ninh trong bối cảnh căng thẳng gia tăng.
Các bên đang tìm cách tăng cổ phần chiến lược tại cảng Alexandroupoli. Bốn nhóm công ty đang cạnh tranh mua cổ phần kiểm soát, trong đó có hai công ty Mỹ và hai công ty có quan hệ với Nga.
Quân đội Mỹ tại cảng Alexandroupoli năm 2021. Ảnh: New York Times
Các hoạt động quân sự của Mỹ ở Hy Lạp đã gia tăng rất nhiều kể từ khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2. Các quan chức hàng đầu của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ coi đó là mối đe dọa an ninh quốc gia.
Đề cập đến các tiền đồn quân sự của Mỹ ở Hy Lạp, hồi tháng 6, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nói: “Họ thiết lập hiện diện để chống lại ai? Câu trả lời mà họ đưa ra là chống Nga. Chúng tôi không tin như vậy”.
Trong khi hầu hết thành viên NATO đều đứng về phía Ukraine, ông Erdogan đã coi Thổ Nhĩ Kỳ là trung gian hòa giải.
Vào tháng 5, Bộ Ngoại giao Hy Lạp tuyên bố các máy bay chiến đấu Thổ Nhĩ Kỳ đã xâm phạm vùng không phận của nước này ở Alexandroupoli – nơi chỉ cách biên giới Thổ Nhĩ Kỳ gần 18km. Vụ việc khiến người dân ở thành phố cảng lo ngại về tuyên bố chủ quyền của Thổ Nhĩ Kỳ đối với các vùng của Hy Lạp.
Lợi ích phức tạp tại Alexandroupoli cho thấy xung đột ở Ukraine đang chuyển trọng tâm chiến lược của châu Âu sang khu vực Biển Đen.
Ông Ilian Vassilev, cựu Đại sứ Bulgaria tại Moskva, cho biết: “Biển Đen đã trở lại trong chương trình nghị sự toàn cầu theo cách chưa từng có tiền lệ. An ninh ở Biển Đen là trọng tâm của vấn đề liên quan kiềm chế Nga”.
Hy Lạp và Nga có mối quan hệ lịch sử, kinh tế và văn hóa sâu sắc xoay quanh tôn giáo Cơ đốc chính thống. Các cuộc thăm dò cho thấy người Hy Lạp là một trong số ít những người châu Âu muốn duy trì quan hệ kinh tế với Nga. Nhưng cuộc xung đột ở Ukraine đã làm căng thẳng những mối quan hệ đó.
Chính phủ bảo thủ của Hy Lạp là một trong những bên đầu tiên gửi viện trợ quân sự cho Ukraine, khiến Điện Kremlin đưa nước này vào danh sách các quốc gia không thân thiện. Tình hình đã khiến Hy Lạp xích lại gần Mỹ và để cho Mỹ tăng cường tiếp cận về mặt quân sự ở một số địa điểm.
Các đơn vị quân đội Mỹ tại cảng Alexandroupoli để triển khai ở châu Âu vào năm 2021. Ảnh: EPA
Vật liệu quân sự mà Mỹ chuyển qua Alexandroupoli đã tăng gần 14 lần vào năm ngoái, nhưng khi căng thẳng với Nga gia tăng, số lượng vật liệu, thiết bị đã tăng lên 3.100.
Các quan chức Mỹ cho biết số thiết bị này chỉ dành cho các đơn vị quân đội Mỹ đóng quân ở Đông và Bắc Âu, không dành cho Ukraine.
Hoạt động quân sự tăng vọt là thay đổi mạnh mẽ đối với một cảng nhỏ hầu như không hoạt động trong gần một thập kỷ như Alexandroupoli. Cảng này bị một sà lan chìm cản trở hoạt động và Hải quân Mỹ đã di dời sà lan năm 2019.
Không khí ở cảng Alexandroupoli thay đổi cứ vài tháng một lần, khi các tàu chiến Mỹ cập cảng để dỡ xe tăng, xe tải và pháo. Sự xuất hiện của hàng trăm người Mỹ dẫn đến tình trạng thiếu trứng và thuốc lá. Hàng dài người xếp hàng bên ngoài các tiệm xăm.
Giữa những đợt vận chuyển thiết bị đó, hầu như không có mấy dấu hiệu cho thấy tầm quan trọng mới của thành phố Alexandroupoli.
Vận chuyển hàng hóa dân dụng vẫn ở mức tối thiểu vì cảng thiếu cần trục lớn, nhưng Lầu Năm Góc đang lắp đặt các thiết bị hạng nặng để vận chuyển nhiều hàng hơn.
Ông Andre Cameron, người giám sát hậu cần quân sự của Mỹ tại cảng Alexandroupoli, cho biết: “Những gì chúng tôi đã làm là biến cảng thành một trung tâm hoạt động quân sự năng động. Trước đây chưa từng có điều gì như vậy”.