Vũ khí bí mật khó tin của Nga trong xung đột Ukraine

Với khả năng phát hiện vị trí pháo binh của đối phương một cách chính xác, Tai Cú đang khiến quân đội Ukraine phải dè chừng.

BUH1a: Công nghệ đơn giản, hiệu quả cao

Tính đến ngày 26/2/2025, việc triển khai hệ thống trinh sát âm thanh BUH1a Con cú của quân đội Nga đã nổi lên như một công cụ quan trọng trong các hoạt động của họ trên nhiều khu vực ở Ukraine, hỗ trợ phát hiện hàng ngày các vị trí của Lực lượng vũ trang Ukraine.

Theo tuyên bố được cung cấp cho hãng thông tấn Nga TASS bởi văn phòng thiết kế Tallamho, có trụ sở tại Grozny, hệ thống với ngân sách giá rẻ này đã trải qua một số nâng cấp, với phiên bản thứ năm hiện đang được sử dụng tích cực.

Được thiết kế để chống lại các mối đe dọa từ pháo binh, BUH1a đã chứng tỏ hiệu quả trong việc xác định vị trí bắn của đối phương, làm phức tạp thêm chiến thuật hoạt động của Ukraine ở những khu vực mà nó được triển khai.

Sự phát triển này làm nổi bật những nỗ lực không ngừng của Nga trong việc tinh chỉnh các công nghệ chi phí thấp, tác động cao để giành lợi thế trên chiến trường, thu hút sự chú ý đến vai trò ngày càng phát triển của các hệ thống âm thanh trong chiến tranh hiện đại.

BUH1a “Sova”, có nghĩa là “Con Cú” trong tiếng Nga, là một hệ thống trinh sát âm thanh di động được thiết kế để xác định nguồn gốc của hỏa lực pháo binh và vụ nổ thông qua việc thu và phân tích sóng âm thanh.

Không giống như các hệ thống dựa trên radar phát ra tín hiệu có thể phát hiện được, BUH1a hoạt động thụ động, dựa vào một loạt micrô nhạy cảm và thuật toán xử lý tín hiệu tiên tiến để định vị vị trí của đối phương. Các thành phần cốt lõi của nó bao gồm một mạng lưới cảm biến âm thanh đặt trên mặt đất, thường được triển khai theo cụm trải dài vài km và một bộ xử lý trung tâm diễn giải dữ liệu trong thời gian thực.

Mỗi cảm biến, được gia cố cho các điều kiện chiến trường, thu nhận tín hiệu âm thanh từ tiếng súng, từ súng cối cỡ nhỏ đến pháo hạng nặng, với đáp ứng tần số được thiết kế riêng để phân biệt các loại vũ khí. Phạm vi của hệ thống thay đổi tùy theo mục tiêu, mở rộng từ một km cho vũ khí hạng nhẹ đến 25 km cho pháo binh lớn hơn, tùy thuộc vào địa hình, thời tiết và nhiễu âm thanh.

Xem video về hệ thống trinh sát âm thanh của Nga dưới đây (Nguồn: bulgarianmilitary)

Giải pháp tiết kiệm

Được phát triển bởi Tallamho, một công ty kỹ thuật có trụ sở tại Chechnya, BUH1a được định vị là một giải pháp thay thế tiết kiệm cho hệ thống trinh sát pháo binh 1B75 Penicillin tinh vi hơn của Nga. Trong khi Penicillin tích hợp phát hiện âm thanh và nhiệt để tăng cường độ chính xác, bao phủ phạm vi lên tới 50 km, BUH1a chỉ tập trung vào âm thanh, giảm độ phức tạp và chi phí.

Các cảm biến của nó, được gắn trên giá ba chân nhẹ hoặc xe cộ, cung cấp dữ liệu cho bộ xử lý kích thước máy tính xách tay chạy phần mềm độc quyền lọc tiếng ồn xung quanh - gió, máy móc hoặc chiến đấu ở xa - để phân lập tín hiệu âm thanh của pháo binh. Tính di động của hệ thống cho phép triển khai từ các khu vực phía sau, giảm thiểu việc tiếp xúc với hỏa lực hoặc nhiễu điện tử, một thách thức thường xuyên trong các khu vực tranh chấp.

"Đó là một thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả - phát hiện thụ động giúp nó tránh khỏi radar của đối phương", Tiến sĩ Samuel Cranny-Evans, nhà phân tích công nghệ quốc phòng tại Viện dịch vụ thống nhất Hoàng gia Anh, lưu ý trong một bài bình luận vào tháng 3/2025.

Nâng cấp và ưu thế chiến thuật

Phản hồi hoạt động từ các đơn vị Nga cho thấy phiên bản thứ năm của BUH1a, được tinh chỉnh thông qua các nâng cấp lặp lại kể từ khi ra mắt, đã cải thiện đáng kể độ tin cậy của nó. Một phát ngôn viên của Tallamho nói với TASS: "Mỗi bộ được giao đều phát hiện ra một số vị trí của Ukraine hàng ngày", nhấn mạnh hiệu suất ổn định của nó trên các chiến trường hoạt động.

Khả năng hoạt động mà không phát ra sóng vô tuyến của hệ thống khiến nó gần như vô hình đối với các khí tài tác chiến điện tử của Ukraine, một lợi thế quan trọng so với các hệ thống radar chủ động như Zoopark-1, vốn đã gặp phải nhiễu và nhắm mục tiêu.

Khả năng tàng hình này được cho là đã buộc các lực lượng Ukraine phải áp dụng các chiến thuật thận trọng hơn trong các khu vực được giám sát, làm giảm nhịp độ hoạt động của pháo binh của họ. "Nơi BUH1a hoạt động, đối phương hoạt động một cách mù quáng, không chắc chắn về những gì chúng ta có thể nghe thấy", người phát ngôn nói thêm, nhấn mạnh tác động tâm lý của nó.

Quân đội Nga được thừa hưởng di sản trinh sát âm thanh từ các thiết kế của Liên Xô, nhưng BUH1a đại diện cho một sự thích nghi hiện đại phù hợp với nhu cầu chiến thuật và ngân sách hiện tại. Không giống như Penicillin, loại đòi hỏi khung gầm bánh xích chuyên dụng và phi hành đoàn gồm 5 người, BUH1a có thể được vận hành bởi một nhóm nhỏ, với thời gian thiết lập dưới 30 phút.

Phạm vi phát hiện của nó, mặc dù ngắn hơn so với Penicillin, phù hợp với khoảng cách giao tranh điển hình của các cuộc đấu pháo ở mặt trận phía Đông và phía Nam của Ukraine, nơi các loại pháo như 2S19 Msta-S chiếm ưu thế.

Phần mềm của hệ thống, được cập nhật trong phiên bản thứ năm, kết hợp học máy để tinh chỉnh độ chính xác, phân biệt giữa các loạt đạn chồng chéo và tiếng ồn mồi nhử - một thách thức thường xuyên trong môi trường chiến đấu dày đặc. "Nó không phải là công nghệ tiên tiến, nhưng nó thiết thực cho cuộc chiến hiện tại", Đại tá Viktor Pavlov, một sĩ quan pháo binh Nga đã nghỉ hưu, cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 3/2025 với tờ báo Rossiyskaya Gazeta.

Việc triển khai BUH1a phản ánh chiến lược rộng lớn hơn của Nga là tận dụng các giải pháp hiệu quả về chi phí trong bối cảnh hạn chế về nguồn lực. Với chi phí sản xuất ước tính dưới 100.000 USD mỗi chiếc - so với hàng triệu USD cho Penicillin - hệ thống này cho phép phân phối rộng rãi trên các đơn vị tiền tuyến.

Các báo cáo cho thấy hàng chục bộ BUH1a hiện đang hoạt động, mặc dù số lượng chính xác vẫn chưa được tiết lộ. Việc sử dụng chúng đã được ghi nhận ở các khu vực mà lực lượng Nga tìm cách vô hiệu hóa pháo binh Ukraine, một yếu tố quyết định trong chiến tranh trận địa tĩnh.

"Đây không phải là việc thay thế các hệ thống cao cấp; đó là về việc mở rộng quy mô phát hiện một cách rẻ tiền", Tiến sĩ Jeffrey Lewis, một chuyên gia công nghệ quân sự tại Viện Middlebury, nhận xét trong một phân tích vào tháng 3/2025, lưu ý rằng nó phù hợp với thực tế kinh tế của Nga.

Thách thức đối với Ukraine

Các lực lượng Ukraine, được trang bị các hệ thống do phương Tây cung cấp như radar AN/TPQ-36 Firefinder, đã phải vật lộn để chống lại bản chất thụ động của BUH1a. Không giống như radar, có thể bị gây nhiễu hoặc nhắm mục tiêu bởi tên lửa chống bức xạ, hệ thống âm thanh yêu cầu phá hủy trực tiếp các cảm biến - một nhiệm vụ khó khăn do vị trí phân tán của chúng và không có tín hiệu phát ra.

"Kẻ thù không biết chúng tôi đang nghe từ đâu và đó là lợi thế", phát ngôn viên của Tallamho giải thích với TASS, nêu bật tiện ích chiến thuật của hệ thống. Các nguồn tin quân sự Ukraine đã thừa nhận thách thức này, với một sĩ quan Bộ Tổng tham mưu, giấu tên nói với Ukrinform vào ngày 1/3/2025, thừa nhận rằng "các công cụ âm thanh của Nga làm phức tạp thêm các nhiệm vụ bắn phá của chúng tôi ở nơi chúng hiện diện".

Hạn chế và phát triển trong tương lai

Hiệu quả của BUH1a phụ thuộc vào các yếu tố môi trường, một hạn chế cố hữu của công nghệ âm thanh. Gió mạnh, mưa lớn hoặc tình trạng lộn xộn đô thị có thể làm giảm độ chính xác của nó, giảm phạm vi xuống chỉ còn 5 km trong điều kiện bất lợi. Ngược lại, đồng bằng rộng mở và thời tiết êm đềm sẽ khuếch đại phạm vi của nó, khiến nó trở nên lý tưởng cho các vùng thảo nguyên của Ukraine.

Việc nó phụ thuộc vào âm thanh cũng hạn chế khả năng phát hiện các mối đe dọa im lặng như thiết bị bay không người lái hoặc tên lửa, cần phải tích hợp với các khí tài trinh sát khác. Cranny-Evans cảnh báo: “Đó là một công cụ thích hợp - tuyệt vời cho súng, kém hơn cho toàn bộ quang phổ”, chỉ ra vai trò bổ sung của nó cùng với radar và UAV.

Việc sản xuất BUH1a được cho là đã tăng tốc kể từ giữa năm 2024, với các kỹ sư của Tallamho đang nghiên cứu phiên bản thứ sáu để mở rộng phạm vi và tinh chỉnh khả năng lọc tiếng ồn. Bộ Quốc phòng Nga, bày tỏ sự quan tâm đến hệ thống này vào tháng 1/2024, đã ưu tiên tích hợp nó vào các lữ đoàn pháo binh, phản ánh niềm tin vào tiện ích chiến trường của nó.

"Chúng tôi đang cung cấp cho các xạ thủ của mình đôi tai ở nơi họ cần", Tướng Sergei Ivanov, một sĩ quan đang phục vụ tại Quân khu phía Nam của Nga, cho biết trong một tuyên bố vào tháng 3/2025 với Krasnaya Zvezda, tờ báo chính thức của quân đội. Trọng tâm này phù hợp với việc Nga chú trọng vào chiến tranh phản pháo, một lĩnh vực mà việc phát hiện nhanh chóng chuyển thành các cuộc tấn công quyết định.

Tác động Quốc tế

Trên trường quốc tế, việc triển khai BUH1a đã thu hút sự xem xét kỹ lưỡng từ các nhà phân tích quân sự theo dõi các xu hướng công nghệ. Mỹ, quốc gia sử dụng các hệ thống âm thanh như Boomerang cho chiến đấu đô thị, coi cách tiếp cận của Nga là một sự thích nghi thực dụng với xung đột kéo dài.

Một quan chức Lầu Năm Góc, giấu tên phát biểu vào ngày 2/3/2025, với Defense One, cho biết: “Nó không phải là cách mạng, nhưng nó thông minh cho nhu cầu của họ”. Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, các cường quốc khu vực có ngành công nghiệp quốc phòng riêng, có thể lưu ý khi họ phát triển các giải pháp chi phí thấp tương tự. Lewis gợi ý: "Điều này có thể truyền cảm hứng cho những người khác xem xét", chỉ ra ảnh hưởng tiềm tàng của nó đối với thị trường vũ khí.

Tính đến ngày 2/3/2025, BUH1a "Con cú" là minh chứng cho khả năng đổi mới dưới áp lực của Nga, mang lại một công cụ chức năng giúp tăng cường hoạt động pháo binh của họ ở Ukraine. Mặc dù không phải là yếu tố thay đổi cục diện độc lập, nhưng sự đóng góp của nó vào nhận thức tình huống đã thay đổi động lực địa phương, buộc các lực lượng Ukraine phải thích nghi.

Liệu các phiên bản trong tương lai có thể khắc phục được những hạn chế của nó hay mở rộng phạm vi của nó hay không vẫn còn chưa chắc chắn, nhưng hiện tại, nó là minh chứng cho một phản ứng thực tế đối với nhu cầu của một cuộc chiến tranh mệt mỏi.