Máy bay ném bom mang tên lửa chiến lược Tupolev Tu-95MS của Nga trong một cuộc diễn tập. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN
Theo trang Bulgarianmilitary, hình ảnh ghi nhận sự xuất hiện của 10 máy bay ném bom chiến lược Tu-95MS, mã định danh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương - NATO gọi là Bear-H, 35 máy bay ném bom tầm xa Tu-22M3 (Backfire-C), cùng với 5 máy bay vận tải An-12 (Cub), 3 máy bay huấn luyện Tu-134UBL (Crusty) và 4 trực thăng Mi-8 (Hip).
Sự tập trung của tổng cộng 45 máy bay quân sự tại một căn cứ duy nhất đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về ý đồ của Nga, đặc biệt trong bối cảnh cuộc xung đột tại Ukraine vẫn tiếp diễn và căn cứ này nằm gần biên giới NATO.
Căn cứ chiến lược Olenya và vai trò quan trọng
Hình ảnh vệ tinh căn cứ không quân Olenya ngày 11/3. Ảnh: X/avivector
Căn cứ Olenya nằm cách thành phố Murmansk khoảng 90 km về phía Nam, từ lâu đã là một cơ sở trọng yếu của không quân chiến lược Nga. Tuy nhiên, quy mô điều động lần này được đánh giá là bất thường, làm dấy lên nghi vấn về khả năng đây là dấu hiệu của một cuộc leo thang quân sự, một động thái phòng thủ hay đơn thuần là một hoạt động hậu cần.
Căn cứ này có đường băng dài 3.500 mét, lớn nhất trên bán đảo Kola, giúp vận hành các máy bay hạng nặng có thể thực hiện những nhiệm vụ tầm xa. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Olenya từng là căn cứ trinh sát hải quân và trạm trung chuyển cho các chuyến bay giữa Moskva và Havana (Cuba).
Kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, căn cứ này đã đóng vai trò quan trọng trong các cuộc tấn công bằng tên lửa vào mục tiêu của Ukraine.
Liệu có phải dấu hiệu cho một cuộc tấn công mới?
Việc tập trung lượng lớn máy bay ném bom tại Olenya đã thu hút sự chú ý của giới quan sát quân sự. Trước đó, vào tháng 5/2023, hình ảnh vệ tinh cũng từng ghi nhận 14 máy bay Tu-95MS, 2 Tu-160 và 2 Tu-22M3 tại đây, trước khi Nga tiến hành các đợt không kích lớn vào các địa điểm của Ukraine.
Đến tháng 5/2024, số lượng tăng lên 12 chiếc Tu-95MS và 13 chiếc Tu-22M3, tương đương khoảng một phần ba lực lượng sẵn sàng chiến đấu của Nga vào thời điểm đó. Sau đó, Nga đã triển khai nhiều đợt tấn công bằng tên lửa nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine.
Lần này, với tổng cộng 45 máy bay ném bom hiện diện tại Olenya, mức độ tập trung còn cao hơn trước đây, làm dấy lên lo ngại về khả năng một đợt tấn công quy mô lớn sắp diễn ra.
Khoảng cách từ Olenya đến biên giới Ukraine khoảng 1.800 km, vượt xa tầm với của các loại thiết bị bay không người lái (UAV) và vũ khí thông thường của Ukraine, giúp căn cứ này trở thành nơi trú ẩn an toàn cho máy bay Nga.
Các oanh tạc cơ Tu-95MS và Tu-22M3 tại đây có thể mang theo tên lửa hành trình Kh-101 và Kh-55, với tầm bắn hơn 2.500 km, cho phép Nga tấn công sâu vào lãnh thổ Ukraine mà không cần tiến sát tiền tuyến.
Xem máy bay ném bom Tu-22M3 trình diễn (Nguồn: Military Tv)
Theo các chuyên gia quân sự phương Tây, động thái này có thể báo hiệu sự chuẩn bị cho một đợt không kích mới. Chuyên gia Michael Clarke, cựu giám đốc Viện nghiên cứu quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), cho rằng Nga có thể đang tập trung lực lượng để tung ra một chiến dịch tấn công đồng loạt, đặc biệt là khi hệ thống phòng không của Ukraine có dấu hiệu suy yếu.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích khác lại đưa ra giả thuyết rằng đây có thể chỉ là hoạt động luân chuyển máy bay phục vụ bảo trì hoặc tiếp tế hậu cần. Sự xuất hiện của 5 máy bay vận tải An-12 và 3 máy bay huấn luyện Tu-134UBL cũng làm tăng khả năng này.
Ông Katarzyna Zysk, giáo sư tại Viện nghiên cứu Quốc phòng Na Uy, nhận định rằng sự điều động này có thể không nhằm mục đích tấn công ngay lập tức, mà là một phần trong kế hoạch duy trì chiến dịch quân sự lâu dài của Nga.
Tác động đến NATO và phương Tây
Ngoài vấn đề Ukraine, việc Nga tăng cường hoạt động tại Olenya cũng gây lo ngại cho NATO. Căn cứ này chỉ cách biên giới Phần Lan, thành viên NATO từ năm 2024, khoảng 150 km và cách Na Uy 200 km. Trong Chiến tranh Lạnh, căn cứ này ít bị chú ý vì NATO chưa mở rộng đến mức hiện tại. Tuy nhiên, sự thay đổi cán cân địa chiến lược sau khi Phần Lan gia nhập NATO khiến khu vực này trở thành điểm nóng.
Hệ thống radar và thiết bị trinh sát điện tử tại Phần Lan và Na Uy có thể theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động tại Olenya. Máy bay chiến đấu của NATO, như tiêm kích F-35 của Na Uy, cũng thường xuyên xuất kích để giám sát các chuyến bay của không quân Nga. Tháng 4/2024, NATO từng phát hiện một đội hình gồm 7 máy bay Nga, trong đó có 2 máy bay ném bom Tu-160, bay gần khu vực Finnmark của Na Uy.
Tình hình hiện tại đặt ra nhiều kịch bản: liệu đây là một sự phô trương lực lượng nhằm gửi tín hiệu răn đe tới phương Tây, hay là bước đi chuẩn bị cho một đợt tấn công mới vào Ukraine? Với lịch sử sử dụng Olenya làm căn cứ xuất phát cho các đợt không kích, nhiều chuyên gia cảnh báo không thể loại trừ khả năng Nga sẽ tiếp tục chiến dịch oanh tạc trong thời gian tới.
Hiện tại, giới quan sát vẫn đang theo dõi sát sao các động thái tiếp theo của Nga. Khi chiến sự tại Ukraine chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, bất kỳ thay đổi nào trong hoạt động quân sự của Moskva đều có thể báo hiệu những diễn biến mới.
Căn cứ Olenya, với 45 máy bay quân sự tập trung, hiện là một điểm nóng quan trọng trên bản đồ chiến sự khu vực, đồng thời cũng là một lời nhắc nhở về mức độ căng thẳng giữa Nga, Ukraine và phương Tây.