Tên lửa hành trình Taurus của Đức. Ảnh: AFP/TTXVN
Sáng kiến phòng thủ ELSA (Phương pháp Tấn công Tầm xa Châu Âu) được khởi động vào tháng 7 năm 2024 tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở Washington với tham vọng hợp nhất bảy quốc gia châu Âu trong việc phát triển vũ khí tấn công tầm xa. Tuy nhiên, theo trang tin quốc phòng Defense Express (Ukraine) ngày 8/12, chương trình này đang đối mặt với nguy cơ sụp đổ khi bốn trong số bảy thành viên đã chuyển sang phát triển các dự án tên lửa quốc gia riêng biệt.
Chương trình ELSA được hình thành nhằm chế tạo vũ khí tấn công tầm xa để đối phó với mối đe dọa từ sự xâm lược của Nga. Một chất xúc tác quan trọng khác là các hạn chế của Mỹ đối với việc Ukraine sử dụng vũ khí tầm xa của Mỹ.
Dự kiến, chương trình sẽ huy động nỗ lực chung của bảy quốc gia: Pháp, Đức, Ý, Anh, Thụy Điển, Ba Lan và Hà Lan. Về mặt hình thức, ELSA vẫn tồn tại, nhưng theo Defense Express, nó chưa trở thành khuôn khổ thống nhất như mong đợi.
Làn sóng dự án quốc gia
Trong vài ngày gần đây, hai quốc gia châu Âu đã tuyên bố nhu cầu cấp thiết về tên lửa tầm xa quốc gia của riêng họ. Bộ Quốc phòng Hà Lan đã kêu gọi các đề xuất ngay lập tức về một giải pháp thay thế trong nước cho tên lửa Tomahawk, mặc dù Hà Lan vẫn tiếp tục mua sắm tên lửa Tomahawk trong khi là một phần của ELSA.
Thụy Điển đã tuyên bố nhu cầu về một tên lửa có tầm bắn lên tới 2.000 km phải được triển khai vào năm 2030. Stockholm đã ủy quyền cho công ty GKN Aerospace của Anh phát triển một "UAV phản lực" - thực chất là một tên lửa hành trình - trong thời hạn cực kỳ gấp rút là 18 tháng. Trong thời gian này, GKN không chỉ phải thiết kế khung máy bay mà còn cả động cơ phản lực, một nhiệm vụ được giao cho Volvo Aero, công ty con của GKN tại Thụy Điển.
Các thông báo chính thức đã xác nhận rằng khung máy bay cho "UAV phản lực" của Thụy Điển sẽ được thiết kế tại Hà Lan bởi Fokker - một công ty khác thuộc sở hữu của GKN, cho thấy khả năng hợp tác giữa các quốc gia này.
Vương quốc Anh cũng đã khởi động các chương trình phát triển quốc gia với hai ý tưởng được công bố: tên lửa hành trình Brakestop và tên lửa đạn đạo Nightfall, cả hai đều có tầm bắn khoảng 600 km. Vì GKN là một công ty Anh, rất có khả năng một tên lửa hành trình chung giữa Anh, Thụy Điển và Hà Lan sẽ xuất hiện.
Đức đã tạm thời lấp đầy khoảng trống năng lực bằng cách mua tên lửa Tomahawk, nhưng đã phân bổ ngân sách cho tên lửa tấn công siêu thanh tương lai - 3SM Tyrfing - được phát triển chung với Na Uy và dự kiến có tầm bắn 1.000 km. Tuy nhiên, dự án này dự kiến sẽ không có trước năm 2035.
Trong bối cảnh này, tên lửa hành trình LCM 1.000 km của Pháp ngày càng được coi không phải là một phần của ELSA mà là một dự án hoàn toàn mang tính quốc gia, với các chuyến bay thử nghiệm được lên kế hoạch vào năm 2028. Kế hoạch phát triển tên lửa đạn đạo 2.000 km vào năm 2030 của Paris thậm chí không còn được thảo luận như một lĩnh vực hợp tác tiềm năng nữa.
Thực trạng năng lực tấn công tầm xa ở châu Âu
Tính đến thời điểm hiện tại, chỉ có ba quốc gia châu Âu sở hữu năng lực tấn công tầm xa thực sự vượt quá 1.000 km, và chỉ có hai quốc gia có chủ quyền kiểm soát chúng.
Vương quốc Anh trang bị tên lửa hành trình Tomahawk do Mỹ sản xuất và tên lửa đạn đạo Trident trên tàu ngầm của mình. Pháp sở hữu tên lửa hành trình MdCN nội địa và tên lửa đạn đạo M51.
Đáng chú ý, Ukraine hiện đã có Long Neptune đang hoạt động, FP-5 Flamingo sắp hoàn thành và có năng lực công nghiệp để sản xuất số lượng lớn máy bay không người lái tầm xa. Theo Defense Express, Ukraine là quốc gia duy nhất ở châu Âu có kinh nghiệm chiến đấu thực tế sử dụng hệ thống tấn công tầm xa chống lại Nga - kinh nghiệm này cung cấp những hiểu biết sâu sắc và có giá trị hơn nhiều so với những gì nhiều người có thể nhận ra.
Sự phân tán này cho thấy châu Âu đang đối mặt với thách thức lớn trong việc xây dựng năng lực phòng thủ chung, khi các quốc gia thành viên ưu tiên lợi ích và chiến lược quốc gia riêng hơn là hợp tác đa phương.