Lực lượng vũ trang Ukraine triển khai hệ thống quản lý nhân sự kỹ thuật số "Impulse". Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine (mod.gov.ua)
Theo Kateryna Bondar, nghiên cứu viên tại Trung tâm Trí tuệ Nhân tạo Wadhwani thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS.org), trong bối cảnh cuộc xung đột kéo dài hơn 3 năm giữa Nga và Ukraine, Kiev đã không chỉ chiến đấu bằng vũ khí truyền thống mà còn bằng một cuộc cách mạng kỹ thuật số sâu rộng. Từ những thủ tục giấy tờ rườm rà đến việc tối ưu hóa thiết bị bay không người lái (UAV) trên chiến trường, quân đội nước này đang trải qua một quá trình chuyển đổi số chưa từng có để duy trì lợi thế trước đối phương.
Cấu trúc mua sắm "hỗn hợp" và sự trỗi dậy của đổi mới
Chuyên gia Bondar lưu ý, bức tranh quốc phòng của Ukraine hiện nay là một cấu trúc hỗn hợp/lai độc đáo: sự kết hợp giữa nền tảng công nghiệp quân sự tập trung từ thời Liên Xô và một hệ sinh thái đổi mới năng động của thời chiến. Ukraine đã xây dựng được một mạng lưới cung ứng nhanh nhạy với sự tham gia của hàng trăm nhóm tình nguyện và các công ty khởi nghiệp.
Hiện tại, cùng với với các kênh mua sắm truyền thống, Ukraine đã hình thành một hệ thống mua sắm song song nhằm đưa các công nghệ từ nhà cung cấp phi truyền thống vào chiến trường. Hệ thống này bao gồm hai mô hình chính:
Mô hình tập trung thông qua Cơ quan Mua sắm Quốc phòng (DPA): Thay vì mua các mẫu mã cố định, DPA áp dụng các Thỏa thuận Khung dựa trên đặc tính kỹ-chiến thuật (TTC). Ví dụ, quân đội Ukraine chỉ yêu cầu về tầm hoạt động hoặc tải trọng, sau đó đấu thầu công khai trên nền tảng điện tử Prozorro. Cách này giúp mở cửa thị trường cho nhiều công ty và duy trì tính cạnh tranh.
Mô hình phi tập trung: Chính phủ Ukraine đã cấp quyền tiếp cận ngân sách trực tiếp cho gần 700 đơn vị quân đội. Các đơn vị này có thể tự mua sắm thiết bị từ các nhà sản xuất nhỏ mà không cần qua các cấp trung gian, giúp phản ứng tức thì với nhu cầu thực tế.
Số hóa bộ máy hành chính: Từ giấy tờ đến ứng dụng "Army+"
Một trong những bước tiến mang tính đột phá nhất là việc loại bỏ "gánh nặng" giấy tờ. Theo dữ liệu từ Bộ Quốc phòng Ukraine được trích dẫn bởi CSIS, trước đây quân đội nước này tạo ra hàng triệu văn bản giấy mỗi năm.
Việc xử lý thủ công này gây ra những hệ quả nghiêm trọng: Thứ nhất, lãng phí thời gian. Thứ hai, chi phí đắt đỏ. Chi phí xử lý giấy tờ ước tính tổng chi phí lên tới 48 triệu USD/năm – số tiền tương đương với giá trị của gần 100.000 UAV góc nhìn thứ nhất (FPV).
Để giải quyết vấn đề trên, ứng dụng Army+ đã ra đời. Với hơn 800.000 người dùng quân sự, ứng dụng này thay thế các biểu mẫu Excel và giấy tờ mã hóa, cho phép binh sĩ gửi báo cáo và tiếp cận dịch vụ chỉ trong vài phút.
Vòng phản hồi kỹ thuật số
Điểm yếu lớn nhất của hệ thống tập trung cũ là sự thiếu kết nối giữa binh lính và nhà sản xuất. Thông tin từ tiền tuyến thường bị bóp méo hoặc đến quá chậm sau khi qua nhiều cấp trung gian. Để khắc phục, Ukraine đã tích hợp các cơ chế phản hồi trực tiếp:
Khảo sát diện rộng: Tính đến tháng 7/2025, Bộ Quốc phòng Ukraine đã thực hiện 18 cuộc khảo sát qua Army+, thu về hơn 370.000 phản hồi. Nhờ đó, các khóa học trực tuyến về vận hành UAV đã được ra mắt kịp thời dựa trên nguyện vọng của binh sĩ.
Hệ thống "phản hồi" thời gian thực: Ukraine đang tích hợp ứng dụng Army+ với nền tảng hậu cần DOT-Chain. Khi một UAV gặp lỗi (ví dụ: tần số bị nhiễu), binh sĩ chỉ cần nhập số sê-ri và mô tả sự cố trên ứng dụng. Thông tin này sẽ xuất hiện ngay trên bảng điều khiển của nhà sản xuất để họ kịp thời điều chỉnh kỹ thuật.
Thách thức và tương lai
Dù đạt được nhiều thành tựu, quá trình số hóa của Ukraine vẫn đối mặt với những thách thức lớn. Hiện có hơn 550 loại hệ thống không người lái trên thị trường, tạo ra một bức tranh công nghệ rời rạc. Nhiều hệ thống chưa được tích hợp vào nền tảng nhận thức tình huống thống nhất như Delta, gây khó khăn cho việc chỉ huy và kiểm soát chiến lược.
Việc phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng do tình nguyện viên phát triển cũng bộc lộ sự thiếu bền vững về tài chính dài hạn. Tuy nhiên, bằng cách số hóa từ gốc rễ hành chính đến ngọn là chuỗi cung ứng vũ khí, Ukraine đang xây dựng một mô hình quản trị quân sự thông minh.
Chuyên gia Bondar kết luận, cuộc chiến tại Ukraine đã chứng minh rằng trong thời đại công nghệ cao, tài sản chiến lược quan trọng nhất không chỉ là vũ khí, mà là khả năng học hỏi và tái cấu trúc thể chế dưới áp lực cực độ. Ukraine đang chứng minh rằng họ không chỉ đang chiến đấu, mà còn đang kiến tạo tương lai của chiến tranh hiện đại thông qua các dòng code và dữ liệu.