Phát triển du lịch trải nghiệm cần ưu tiên vấn đề an toàn

Thực tế, vụ du khách tử vong tại Vườn quốc gia Cúc Phương hay nhóm du khách lạc trên núi Minh Đạm đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về an toàn khi đi du lịch trải nghiệm. Để phân tích kỹ hơn vấn đề này, phóng viên Báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trao đổi với TS Dương Đức Minh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế du lịch TP Hồ Chí Minh.  

Thưa ông, vì sao ngày càng có nhiều vụ du khách bị lạc hoặc gặp sự cố khi tham gia các hoạt động du lịch khám phá thiên nhiên như trekking, leo núi?

Hiện nay, có ba nguyên nhân chính. Trước hết là từ bản thân du khách. Rất nhiều người tham gia nhưng chưa được kiểm tra kỹ thể lực, chưa biết rõ sức khỏe tim mạch hay có bệnh nền. Kỹ năng sinh tồn cơ bản cũng hạn chế. Họ dễ rơi vào tâm lý chủ quan, đánh giá thấp mức độ nguy hiểm của hành trình.

Thứ hai là từ phía đơn vị tổ chức tour. Không ít tour bán “trọn gói” nhưng chưa có quy trình huấn luyện, kiểm tra đầu vào, hoặc không chuẩn bị đầy đủ thiết bị cứu hộ, định vị. Thậm chí, có trường hợp cho du khách tự do khám phá mà thiếu giám sát.

Thứ ba là từ cách quản trị điểm đến. Nhiều khu rừng, ngọn núi, hang động có tiềm năng nhưng chưa được số hóa bản đồ, chưa có biển cảnh báo, chưa xây dựng kịch bản ứng cứu. Khi sự cố xảy ra, việc phát hiện và xử lý thường chậm, làm tăng rủi ro.

Vì vậy, khi tham gia tour trekking hoặc leo núi, kể cả tour ngắn, du khách cần chuẩn bị kỹ trang bị. Tối thiểu phải có giày leo núi chuyên dụng, áo khoác nhẹ chống thấm, mũ, găng tay, đèn pin, thực phẩm khô, thuốc cơ bản, bản đồ hoặc la bàn, còi báo hiệu và điện thoại kèm pin dự phòng.

Kỹ năng cơ bản cũng rất quan trọng. Người tham gia cần biết định hướng, kiểm soát nhịp thở và sức bền, phản ứng khi bị lạc hoặc chấn thương. Đặc biệt, phải học cách phát tín hiệu cầu cứu. Ngoài ra, có nguyên tắc “vàng” là không tách đoàn, không vượt hướng dẫn viên.

Tôi cho rằng, các tour trekking cần có bộ tiêu chí tối thiểu bắt buộc, huấn luyện kỹ năng nhanh, kiểm tra thể lực sơ bộ trước khi khởi hành. Nếu du khách không đạt yêu cầu thì nên tư vấn chọn hành trình dễ hơn, tránh rủi ro đáng tiếc.

Với các địa phương có địa hình rừng núi, chúng ta cần cải thiện biện pháp gì để tăng tính an toàn?

Các địa phương cần xây dựng hệ thống quản trị an toàn nhiều lớp. Trước hết, rà soát toàn bộ các tuyến trekking, phân loại theo mức độ khó đến dễ, rủi ro cao đến thấp, từ đó đưa ra quy định phù hợp cho từng nhóm đối tượng. Mỗi tuyến nên được số hóa bản đồ, tích hợp GPS các điểm quan trọng. Cụ thể, vùng nguy hiểm, nơi có sóng điện thoại, trạm nghỉ. Du khách trước khi đi phải đăng ký hành trình bắt buộc, khai báo số lượng thành viên, lịch trình, người dẫn đoàn, thời gian dự kiến…

Bên cạnh đó, cần đào tạo và cấp phép riêng cho hướng dẫn viên trekking, yêu cầu có kỹ năng sơ cứu, cứu hộ. Các địa phương nên xây dựng đội phản ứng nhanh liên ngành gồm kiểm lâm, công an, y tế, sẵn sàng can thiệp khi có sự cố. Cuối cùng là đầu tư công nghệ như hệ thống biển báo, thiết bị định vị chia sẻ, ứng dụng cảnh báo khẩn cấp. Phòng ngừa phải đi trước, thay vì chỉ phản ứng sau khi tai nạn xảy ra.

Ông có lời khuyên gì dành cho du khách, đặc biệt là các bạn trẻ, khi chọn loại hình này?

Du lịch trải nghiệm không phải là “chơi liều” hay “sống ảo”. Nó là hành trình rèn luyện bản thân nhưng có kiểm soát. Vì thế, trước chuyến đi, hãy tự đánh giá thể lực, tiền sử bệnh nền và kinh nghiệm cá nhân. Nếu chưa từng tham gia, hãy bắt đầu từ hành trình dễ hơn và đi cùng đơn vị uy tín. Tuyệt đối không mang giày sneaker trơn trượt, không vác balô quá nặng, không lạm dụng điện thoại thay cho kỹ năng định hướng thủ công. Luôn giữ liên lạc với đoàn, không tách nhóm và nhớ thông báo lịch trình cho người thân. Quan trọng nhất là thay đổi tư duy, không phải điểm đến nào cũng “chạm tới” được. Biết giới hạn, chủ động rút lui khi cần mới là du lịch có trách nhiệm.

Ngay cả với những tour trekking hoặc leo núi ngắn, việc chuẩn bị kỹ năng và trang thiết bị tối thiểu là điều bắt buộc để đảm bảo an toàn. Du khách cần mang theo giày leo núi chuyên dụng, áo khoác nhẹ chống thấm, mũ, găng tay, đèn pin, thực phẩm dự phòng, thuốc cơ bản, bản đồ hoặc la bàn, còi báo hiệu và điện thoại có pin dự phòng.

Muốn bền vững, du lịch trải nghiệm phải dựa trên ba trụ cột: An toàn – giáo dục – bảo tồn. Trong đó, an toàn không chỉ để giảm tai nạn mà còn để kiểm soát việc tiếp cận điểm đến. Cần có khung pháp lý rõ ràng cho loại hình mạo hiểm, phân cấp tuyến, quy định kiểm tra sức khỏe, năng lực và thiết bị trước khi tham gia. Ngoài ra, các tour du lịch nên lồng ghép nội dung giáo dục môi trường, kỹ năng sinh tồn, giúp du khách vừa tận hưởng, vừa học cách ứng xử với thiên nhiên. Cuối cùng, du khách phải kiểm soát sức chứa ở từng tuyến, tránh khai thác quá mức.

Xin trân trọng cảm ơn ông!