Để làm rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trao đổi với TS.BS Lê Thị Thu Hương, Trưởng khoa Nội Hô hấp, Bệnh viện Nhân dân Gia Định.
Thưa bác sĩ, vì sao người cao tuổi và bệnh nhân mạn tính lại được coi là nhóm dễ tổn thương nhất trước vi khuẩn phế cầu?
Khi tuổi tác tăng lên, hệ miễn dịch của con người suy giảm dần, khiến khả năng chống chọi với vi khuẩn yếu hơn, chúng tôi gọi đó là hiện tượng suy giảm miễn dịch theo tuổi. Ở người cao tuổi, chỉ một đợt nhiễm trùng hô hấp thông thường cũng có thể trở thành cú sốc lớn đối với sức khỏe.
.jpg)
TS.BS Lê Thị Thu Hương, Trưởng khoa Nội Hô hấp, Bệnh viện Nhân dân Gia Định.
Đặc biệt, nếu họ có bệnh nền như tim mạch, đái tháo đường, hen, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hay ung thư, nguy cơ mắc viêm phổi do phế cầu tăng gấp từ 2 đến 8 lần so với người khỏe mạnh cùng độ tuổi. Không chỉ vậy, khi đã mắc bệnh, tỷ lệ biến chứng nặng, phải nhập viện hồi sức tích cực (ICU) và tử vong cũng cao hơn nhiều. Nghiên cứu ghi nhận tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn huyết từ phế cầu có thể lên tới 20 - 60% ở người cao tuổi. Đây là những con số thực sự đáng báo động.
Những hệ lụy mà bệnh viêm phổi do phế cầu gây ra cho người bệnh và hệ thống y tế là gì, thưa bác sĩ?
Hệ lụy có thể nhìn thấy ngay là gánh nặng nhập viện. Mỗi năm, hàng triệu lượt bệnh nhân phải vào viện vì viêm phổi do phế cầu, gây quá tải giường bệnh. Với những người có bệnh mạn tính, viêm phổi có thể làm bùng phát hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh nền, ví dụ: một cơn hen cấp, một đợt suy tim hay biến chứng tim mạch nghiêm trọng.
Thứ hai, chi phí điều trị là gánh nặng lớn. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, chi phí điều trị cho một ca viêm phổi nặng do phế cầu có thể lên tới 27.661 USD, tương đương khoảng 711 triệu đồng. Con số này vượt xa khả năng chi trả của nhiều gia đình, đặc biệt trong bối cảnh phần lớn bệnh nhân cao tuổi đã không còn nguồn thu nhập ổn định.
Một ca viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể 'ngốn' hơn 700 triệu đồng. Ảnh minh hoạ
Ngoài ra, vi khuẩn phế cầu ngày càng kháng kháng sinh, khiến việc điều trị khó khăn, kéo dài thời gian nằm viện và giảm chất lượng sống sau điều trị. Rất nhiều bệnh nhân sau khi qua giai đoạn nguy kịch vẫn còn để lại di chứng hô hấp hoặc suy giảm sức khỏe lâu dài.
Vậy chúng ta giải pháp nào giúp giảm gánh nặng bệnh tật do phế cầu ở người cao tuổi và bệnh nhân mạn tính?
Chúng tôi cho rằng, không thể chỉ tập trung vào điều trị mà phải chuyển hướng sang phòng ngừa. Ở Bệnh viện Nhân dân Gia Định, chúng tôi đã triển khai mô hình phối hợp chủ động 4T: Tầm soát - Tư vấn - Thực hiện - Theo dõi. Mô hình này cho phép bác sĩ sàng lọc sớm người có nguy cơ cao, đưa ra khuyến nghị phù hợp, triển khai tiêm chủng thuận tiện và theo dõi lâu dài.
Trong đó, tiêm vaccine phòng phế cầu đóng vai trò then chốt. Đây là biện pháp đã được chứng minh giúp giảm tỷ lệ mắc, giảm nhập viện, giảm tử vong và cả chi phí điều trị. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần tuân thủ lối sống lành mạnh: bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thường xuyên để tăng sức đề kháng.
Điều quan trọng nữa là cần nâng cao nhận thức cộng đồng. Nhiều người vẫn xem nhẹ viêm phổi, cho rằng chỉ là bệnh thường gặp. Thực tế, với người cao tuổi và bệnh nhân mạn tính, mỗi đợt viêm phổi đều có thể là bước ngoặt đẩy họ vào nguy kịch. Chúng ta cần truyền thông mạnh mẽ hơn để thay đổi nhận thức, khuyến khích phòng ngừa chủ động, thay vì để đến khi nhập viện mới ứng phó.
Người dân cần làm gì để chủ động phòng ngừa viêm phổi do phế cầu khuẩn?
Khuyến nghị quan trọng nhất là người dân, đặc biệt là người cao tuổi và bệnh nhân có bệnh nền, cần được tư vấn về nguy cơ mắc viêm phổi do phế cầu và chủ động tiêm vaccine theo chỉ định của bác sĩ. Đây là biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp giảm nguy cơ nhập viện và tử vong.
Người cao tuổi và bệnh nhân có bệnh nền cần được tư vấn và chủ động tiêm vaccine theo chỉ định bác sĩ. Ảnh minh hoạ
Bên cạnh đó, mỗi người có thể tự bảo vệ mình bằng những thói quen đơn giản nhưng thiết thực: giữ vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và tuyệt đối không hút thuốc lá. Với người có bệnh mạn tính, cần tuân thủ điều trị ổn định để hạn chế nguy cơ biến chứng khi mắc thêm viêm phổi.
Điều quan trọng là không nên coi viêm phổi do phế cầu là “bệnh thường gặp” mà phải nhìn nhận đúng mức độ nguy hiểm của nó. Khi có triệu chứng hô hấp bất thường, cần đi khám sớm để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Chủ động phòng ngừa sẽ giúp giảm gánh nặng bệnh tật cho cả gia đình và hệ thống y tế.
Xin trân trọng cảm ơn bà!