Bác sĩ thăm khám cho bệnh nhân mắc viêm gan B.
Cả gia đình mắc bệnh vì lây cho nhau
Gặp chị N.H.L (35 tuổi, ở Sơn La) khi chị từ quê xuống tái khám, lấy thuốc định kỳ điều trị viêm gan B tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương.
Thân hình gầy guộc, già hơn tuổi, chị cho biết đã phát hiện mắc viêm gan B và được điều trị 17 năm nay.
“Tôi tình cờ được phát hiện mắc viêm gan B vào năm 2010, khi đi khám sức khỏe nhập học. Lúc được bác sĩ thông báo mắc viêm gan B, tôi chưa biết bệnh này như thế nào nhưng cũng khá sốc vì lúc đó tôi chưa lập gia đình, tôi sợ sẽ không dám sinh con sau này, sợ lây cho mọi người”, chị H.L chia sẻ.
Nhưng chị L. còn may mắn khi được phát hiện bệnh sớm và điều trị nên bệnh được kiểm soát, sau này cả chồng và con chị đều an toàn, không ai bị lây nhiễm.
Còn gia đình chị thì lần lượt các thành viên cũng đi khám sau đó và được chẩn đoán cùng mắc căn bệnh này. Bố chị L. mắc đồng thời cả viêm gan B và C, mẹ bị L. bị viêm gan B mạn tính; cả 5 người con trong gia cũng lần lượt phát hiện dương tính với bệnh. Hiện cả gia đình đều phải uống thuốc điều trị duy trì.
“Sau này tôi mới biết, bệnh viêm gan B truyền từ đời bố mẹ sang con cái, rồi có thể lại tiếp tục lây truyền cho thế hệ sau, chỉ nghĩ đến các cháu tôi cũng vô tình mắc bệnh, tôi rất lo lắng”, chị L. chia sẻ.
Theo chị N.H.L, gia đình chị sinh sống ở vùng cao Sơn La, không có nhiều điều kiện để tiếp cận y tế, chỉ khi đau ốm mới đi bệnh viện nên không ai được phát hiện bệnh sớm. Các chị em trong nhà chị L. đa số phát hiện bệnh muộn, sau khi đã lập gia đình, nên chồng và con cũng bị lây nhiễm bệnh. Bệnh âm thầm sống chung với gia đình trong nhiều năm mà không ai hay biết.
Tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương cũng điều trị cho nhiều bệnh nhân mắc viêm B, thậm chí đã diến biến nặng tới suy gan, ung thư gan... Nhiều người phát hiện khi bệnh đã nặng, nhiều trường hợp cũng đã để lây sang người thân của mình mà không hay biết.
BS. Đới Ngọc Anh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết: “Bệnh viêm gan B là bệnh lây truyền qua đường máu, qua quan hệ tình dục… có thể bị lây nhiễm virus. Bệnh có thể diễn tiến âm thầm trong nhiều năm mà người bệnh không hề hay biết. Chỉ đến khi có những triệu chứng nặng hoặc đi khám sức khỏe định kỳ, họ mới được phát hiện. Đặc biệt, khi người mẹ mang virus viêm gan B trong máu, nguy cơ truyền cho con trong quá trình mang thai và sinh nở là rất cao. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ viêm gan B bẩm sinh ở trẻ em vẫn còn tồn tại”.
Bệnh âm thầm, cần được tầm soát và tiêm phòng
Theo BS. Đới Ngọc Anh, bệnh viêm gan B lây truyền chủ yếu qua đường máu. Với phụ nữ mang thai mắc bệnh, virus viêm gan B có thể lây ngay cho trẻ khi em bé tiếp xúc trực tiếp với máu của người mẹ; kể cả trong sinh thường hay sinh mổ, nguy cơ này vẫn cao.
“Nếu trong máu người mẹ có tải lượng virus càng cao thì nguy cơ lây cho con càng lớn. Các nghiên cứu cho thấy,có tới trên 90% trẻ sinh ra từ những bà mẹ mang HBeAg dương tính (chỉ số xét nghiệm phát hiện bệnh viêm gan B) sẽ nhiễm virus nếu không được can thiệp dự phòng,” BS. Đới Ngọc Anh cảnh báo.
Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp nhiễm viêm gan B ở người trưởng thành đều có thể khẳng định chắc chắn nguồn lây từ mẹ. Ngoài đường lây truyền dọc trong quá trình sinh nở, người trưởng thành còn có thể bị lây qua quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm, hoặc qua những tổn thương, xây xát tiếp xúc với máu.Vì vậy, để xác định chính xác nguồn lây, cần căn cứ vào nhiều yếu tố, trong đó việc phát hiện sớm ở trẻ sơ sinh đóng vai trò quan trọng.
Theo BS. Đới Ngọc Anh, để giảm thiểu nguy cơ lây truyền virus viêm gan B từ mẹ sang con, hiện có ba nhóm biện pháp dự phòng chính gồm: Can thiệp thuốc kháng virus cho mẹ trong thai kỳ, tiêm kháng huyết thanh cho trẻ sau sinh và tiêm vaccine viêm gan B đúng thời điểm. Nếu thai phụ có tải lượng virus trong máu cao, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị dự phòng bằng thuốc kháng virus. Mục tiêu của biện pháp này không phải để chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B, mà nhằm ức chế sự nhân lên của virus, đưa nồng độ xuống mức thấp nhất, từ đó giảm nguy cơ lây nhiễm cho con trong cuộc đẻ.
Về điều trị viêm gan B, bác sĩ thường khuyến cáo người mẹ bắt đầu dùng thuốc từ khoảng tuần thai thứ 24–28, kéo dài cho tới sau sinh. Thuốc kháng virus cần thời gian tối thiểu 10–12 tuần để phát huy tác dụng, do đó việc tầm soát và theo dõi thai kỳ là hết sức cần thiết.
Đặc biệt, ngay sau khi chào đời, trong vòng 24 giờ đầu, trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm viêm gan B cần được tiêm kháng huyết thanh (HBIG). Đây là chế phẩm chứa kháng thể đặc hiệu, có tác dụng trung hòa virus nếu chẳng may đã xâm nhập vào cơ thể bé trong quá trình sinh nở; song song với đó, trẻ cũng cần được tiêm mũi vaccine viêm gan B sơ sinh để phòng bệnh cho sau này.
Sau mũi tiêm đầu tiên, trẻ cần được hoàn thiện đầy đủ phác đồ 3 mũi cơ bản trong 6 tháng đầu đời. Việc tiêm đúng lịch và đủ liều là điều kiện then chốt để ngăn ngừa nguy cơ viêm gan B bẩm sinh.
“Bệnh viện gan B cần được phát hiện sớm và điều trị. Vì vậy, tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm viêm gan B ngay từ lần khám thai đầu tiên. Khi đã biết tình trạng của mình, thai phụ sẽ được tư vấn phác đồ theo dõi và điều trị dự phòng phù hợp. Đây là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ lẫn con”, BS. Đới Ngọc Anh khuyến cáo.