Công trình được thực hiện bởi Giáo sư Stephen Levine, Trường Y tế công cộng của Đại học Haifa, phối hợp cùng Giáo sư Arad Kodesh thuộc Khoa Sức khỏe Tâm thần Cộng đồng (Đại học Haifa, Tổ chức Dịch vụ Y tế Meuhedet) và Giáo sư Abraham Reichenberg của Bệnh viện Mount Sinai (New York, Mỹ). Kết quả được công bố trên tạp chí Schizophrenia Bulletin do nhà xuất bản Đại học Oxford phát hành.
Theo nhóm nghiên cứu, qua phân tích dữ liệu y tế của hơn 99.000 người Israel trong độ tuổi từ 51 - 71 là thành viên của tổ chức Meuhedet Health Services và chưa từng có tiền sử mắc bệnh tiểu đường hoặc tâm thần phân liệt. Quá trình theo dõi diễn ra trong 15 năm, từ tháng 1/2005 - 2/2020. Kết quả cho thấy những người được chẩn đoán mắc tiểu đường tuýp 2 có nguy cơ phát triển bệnh tâm thần phân liệt cao hơn 50% so với người không mắc bệnh. Nguy cơ này ở phụ nữ cao hơn 64%, còn ở nam giới là 39%.
Theo Giáo sư Levine, điều này cho thấy bệnh tiểu đường – vốn đã được biết là yếu tố nguy cơ của bệnh tim, sa sút trí tuệ và nhiều rối loạn mạn tính khác – cũng có thể liên quan đến rối loạn tâm thần khởi phát muộn.
Giải thích về nguyên nhân, các nhà nghiên cứu cho rằng hai bệnh có thể chia sẻ yếu tố di truyền chung. Một trong những gen liên quan đến tiểu đường - TCF7L2 - có vai trò kiểm soát quá trình tiết insulin và điều hòa đường huyết, đồng thời cũng làm tăng nguy cơ rối loạn tâm thần. Ngoài ra, người mắc tiểu đường thường gặp khó khăn trong việc duy trì lối sống lành mạnh do ăn uống không điều độ, ít vận động, mất ngủ, khiến sức khỏe tổng thể suy giảm và dễ phát sinh các vấn đề tâm thần.
Một số bằng chứng cũng cho thấy phản ứng sinh lý của cơ thể trước căng thẳng có thể là yếu tố chung dẫn đến cả tiểu đường tuýp 2 và tâm thần phân liệt. Đặc biệt, ở phụ nữ, sự sụt giảm hormone estrogen sau tuổi mãn kinh có thể làm tăng khả năng mắc bệnh tâm thần phân liệt ở giai đoạn sau của cuộc đời.
Giáo sư Mark Weiser - Trưởng khoa Tâm thần tại Trung tâm Y tế Sheba (Israel), người có nhiều nghiên cứu về tâm thần phân liệt và dịch tễ học - cho biết phát hiện này “đi ngược lại quan điểm truyền thống”. Trước đây, giới y khoa cho rằng bệnh tiểu đường ở bệnh nhân tâm thần phân liệt chủ yếu là hệ quả của thuốc điều trị loạn thần, vốn có thể gây rối loạn chuyển hóa và tăng đường huyết. Tuy nhiên, nghiên cứu mới của Đại học Haifa cho thấy mối quan hệ có thể diễn ra theo chiều ngược lại: chính bệnh tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ rối loạn tâm thần.
Giáo sư Levine - người đã có hơn 20 năm nghiên cứu về tâm thần phân liệt, trong đó có các đề tài liên quan đến người sống sót sau thảm họa Holocaust - cho biết: “Chúng tôi nhận thấy có rất nhiều bằng chứng về việc bệnh nhân tâm thần phân liệt dễ mắc tiểu đường. Vậy thì, không có lý do gì để loại trừ khả năng diễn biến theo chiều ngược lại. Và quả thật, chưa ai nghiên cứu điều đó trước đây”.
Theo Giáo sư Levine, kết quả này có ý nghĩa lớn trong công tác phòng ngừa và điều trị sớm. Việc bổ sung kiểm tra tâm lý định kỳ cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn loạn thần, giảm đau khổ cho người bệnh và gánh nặng cho gia đình. Ông Levine nói: “Chỉ cần thêm một vài câu hỏi trong quy trình khám bệnh định kỳ cũng có thể giúp bác sĩ nhận diện sớm các biểu hiện bất thường”.
Về mặt y tế cộng đồng, các chuyên gia cảnh báo tỷ lệ mắc tiểu đường đang tăng nhanh trên toàn cầu. Theo Liên đoàn Tiểu đường Quốc tế (IDF), năm 2024 có gần 600 triệu người mắc bệnh tiểu đường và dự kiến sẽ vượt 850 triệu vào năm 2050, với mức cao nhất tại khu vực Trung Đông và Bắc Phi. Tại Israel, tỷ lệ bệnh nhân tiểu đường tăng từ 6,6% dân số năm 2012 lên 7,4% năm 2023, theo số liệu mới nhất của Bộ Y tế Israel.
Giáo sư Levine nhấn mạnh: “Điều đáng lo ngại nhất là các yếu tố góp phần gây bệnh đều có thể phòng ngừa được, phần lớn liên quan đến chế độ ăn uống, thói quen vận động và kiểm soát căng thẳng”. Ông cũng cho rằng việc nhận thức sớm mối liên hệ giữa bệnh chuyển hóa và bệnh tâm thần sẽ giúp giới y khoa có cái nhìn toàn diện hơn trong điều trị bệnh nhân mạn tính. Ông kết luận: “Nếu phát hiện sớm các triệu chứng loạn thần ở người trưởng thành mắc tiểu đường, chúng ta có thể giảm bớt gánh nặng xã hội mà hai căn bệnh này gây ra”.