Định hướng nghiên cứu, giáo dục và bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên mới

Hội thảo có ý nghĩa chính trị - xã hội đặc biệt khi diễn ra trong thời điểm toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang tích cực tham gia đóng góp ý kiến vào các dự thảo văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; đặc biệt, mới đây Việt Nam lần thứ ba được Đại hội đồng Liên hợp quốc bầu làm thành viên Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2026 - 2028, với số phiếu kỷ lục 180/190 - thuộc nhóm các quốc gia có tỷ lệ tín nhiệm cao nhất.

Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng khẳng định, vấn đề phát huy nhân tố con người, lấy con người là trung tâm, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân tiếp tục được khẳng định với vị thế cốt lõi, là trung tâm của mọi chiến lược phát triển quốc gia, là nguyên tắc, mục tiêu tối thượng và là động lực nội sinh mạnh mẽ nhất của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cho biết, sự tín nhiệm rất cao của cộng đồng quốc tế không chỉ là một thắng lợi đối ngoại nổi bật, mà còn là sự khẳng định mạnh mẽ vị thế, uy tín quốc tế và những cam kết nhất quán, mạnh mẽ của Nhà nước Việt Nam trong việc thúc đẩy và bảo vệ các giá trị nhân quyền. Thành công này là minh chứng sinh động cho hiệu quả của đường lối đối nội nhân văn, dân chủ, sáng tạo, phát triển bao trùm, bền vững mà Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã kiên định kế thừa, bổ sung và phát triển trong suốt chặng đường đổi mới đất nước.

Theo đồng chí Nguyễn Xuân Thắng: "Song song với dấu ấn quốc tế đậm nét đó, ở trong nước, sau gần 8 năm triển khai bền bỉ Đề án “Đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân”, chúng ta đã và đang gặt hái nhiều kết quả tích cực, đánh dấu một bước tiến mới, mang tính đột phá trong việc nâng cao nhận thức và hình thành văn hóa nhân quyền, văn minh nhân quyền thông qua con đường giáo dục. Trong bối cảnh hiện nay, những thách thức toàn cầu mang tính phi truyền thống đang định hình lại khái niệm và phạm vi của quyền con người. Giờ đây, chúng ta không chỉ nói về quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc và quyền phát triển, mà còn phải đối mặt với những quyền mới, rất đặc trưng của kỷ nguyên số, như quyền về dữ liệu cá nhân, quyền được lãng quên, quyền tiếp cận công nghệ một cách công bằng, quyền được bảo vệ khỏi sự thao túng thông tin giả. Đây là những vấn đề cốt lõi mà nhân loại hiện đại đang phải đối mặt với một quy mô và tính phức tạp chưa từng có".

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cho biết, sau gần 40 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu vĩ đại, có ý nghĩa lịch sử. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao rõ rệt, các quyền con người và quyền công dân không ngừng được mở rộng và thực thi một cách thực chất hơn. Tuy nhiên, trong tiến trình phát triển nhanh, bền vững đất nước và hội nhập quốc tế sâu rộng, những thách thức mới về công bằng xã hội, chênh lệch vùng miền, già hóa dân số, an ninh mạng, an sinh xã hội và chất lượng thể chế đang tiếp tục đặt ra nhiều yêu cầu mới, đòi hỏi có giải đáp thực chất và hiệu quả hơn. Đặc biệt, mô hình chính quyền địa phương hai cấp theo phương châm liêm chính, kiến tạo, phục vụ người dân và doanh nghiệp, xây dựng và hoàn thiện chính quyền địa phương vì dân, gần dân, sát cơ sở được triển khai đang mở ra nhiều cơ hội nhưng đặt ra yêu cầu rất cao đối với việc bảo đảm quyền con người ngay từ cấp cơ sở. Xây dựng một chính quyền liêm chính, phục vụ người dân không chỉ đơn thuần là cải cách hành chính mà chính là một hình thức hiện thực hóa và bảo đảm cao nhất, thực chất nhất về quyền con người trong đời sống hàng ngày, một biểu hiện sinh động của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.

Hội thảo đã tập trung làm rõ ba nhóm vấn đề: Công tác nghiên cứu lý luận về quyền con người; giáo dục về quyền con người; bảo đảm và bảo vệ quyền con người trên thực tiễn. 

Các bài viết, ý kiến thảo luận tại hội thảo đã nhấn mạnh việc thúc đẩy nghiên cứu lý luận về quyền con người phải bắt nguồn từ các giá trị văn hóa, đạo lý “lấy dân làm gốc” của dân tộc; chủ động tiếp thu có chọn lọc và vận dụng sáng tạo các giá trị nhân quyền phổ quát của nhân loại. Trọng tâm là cần làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa quyền con người, quyền công dân với quyền lực nhà nước; giữa dân chủ và nhân quyền; giữa tự do cá nhân và trách nhiệm xã hội, nhằm xác lập sự hài hòa tối ưu giữa lợi ích cá nhân và lợi ích quốc gia, dân tộc. Các nghiên cứu cần tiếp tục khẳng định và làm phong phú nội hàm, bản chất và định hướng xã hội chủ nghĩa của quyền con người Việt Nam (quyền con người xã hội chủ nghĩa); làm sáng tỏ tư duy, nhận thức mới về mô hình phát triển con người mới xã hội chủ nghĩa, bám sát tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Con người, quyền con người là trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước”.

Trong bối cảnh hiện nay, các nghiên cứu cũng cần đón đầu xu hướng chuyển đổi số, nghiên cứu các vấn đề mới như quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng, quyền được bảo vệ khỏi thao túng thông tin, quyền sáng tạo trong môi trường số, quyền thụ hưởng thành quả công nghệ một cách công bằng…

Các ý kiến cũng chỉ rõ giáo dục về quyền con người là con đường nền tảng, căn cơ và bền vững nhất để phổ cập tri thức, hình thành và lan tỏa văn hóa nhân quyền trong toàn xã hội. Đề án 1309/QĐ-TTg là một bước đột phá lịch sử, lần đầu tiên đưa quyền con người tích hợp vào chương trình giáo dục quốc dân một cách hệ thống, bài bản và có lộ trình rõ ràng. Các đại biểu tập trung làm rõ định hướng giáo dục quyền con người trong các cấp học và triển khai chiến lược: Xác định Chương trình giáo dục quyền con người là chương trình chính thức trong hệ thống giáo dục quốc dân; xây dựng môn học quyền con người là môn học độc lập tại các cơ sở giáo dục, đào tạo và hoàn thành việc triển khai đưa nội dung quyền con người vào các cơ sở giáo dục đại học trong năm học 2025-2026. 

Bảo đảm, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là nhiệm vụ xuyên suốt, sứ mệnh cao cả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các tham luận nhấn mạnh trong giai đoạn tới cần tiếp tục tập trung vào một số định hướng chiến lược: Tiếp tục hoàn thiện thể chế và pháp luật; bảo đảm quyền con người trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tăng cường bảo vệ quyền của các nhóm yếu thế; phát huy vai trò của xã hội trong bảo đảm, bảo vệ quyền con người; đẩy mạnh hợp tác quốc tế bảo vệ quyền con người, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, xuyên tạc đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quyền con người ở Việt Nam.

Hội thảo thống nhất và khẳng định lại quan điểm xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta là: Phát triển con người toàn diện là trung tâm của mọi chiến lược phát triển quốc gia; tôn trọng, bảo đảm và bảo vệ quyền con người là nền tảng vững chắc của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; giáo dục quyền con người là con đường tất yếu để xây dựng thành công nền văn hóa chính trị hiện đại, dân chủ và nhân văn.