Hội thảo Định hướng phát triển văn học, nghệ thuật trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Thế Kỷ, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nêu rõ: Với những thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử đã đạt được trong 40 năm đất nước tiến hành công cuộc đổi mới, đến nay, đất nước ta đã hội đủ các điều kiện cần thiết để bước vào “kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Thông điệp quan trọng này của Đảng được Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định đã truyền cảm hứng và niềm tin mãnh liệt đến toàn Đảng, toàn dân, toàn quân.

Kỷ nguyên vươn mình là kỷ nguyên đột phá, phát triển tăng tốc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đưa quốc gia, dân tộc lên một tầm cao mới, tiến cùng thời đại. Cùng với những đổi mới và chuyển động quyết liệt, mạnh mẽ trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, sự phát triển của văn học, nghệ thuật có vai trò to lớn trong việc khơi dậy cảm hứng và ý chí tự lực tự cường, kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, đặc biệt là phát huy sức mạnh văn hóa Việt Nam, con người Việt Nam khi bước vào kỷ nguyên mới - đưa đất nước đi tới hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc, tất cả vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh: Hội thảo này là diễn đàn học thuật dân chủ, sáng tạo, trách nhiệm, hữu ích của các nhà khoa học, các văn nghệ sĩ, các nhà quản lý văn hóa, văn nghệ nhằm trao đổi, hiến kế, đưa ra các giải pháp. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 10 (khoá XIII) họp từ ngày 18/9 đến ngày 20/9/2024 tại Hà Nội đã thống nhất thông qua Việt Nam bước vào “kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đây không chỉ là cách nói biểu tượng mà còn là một khái niệm có nội hàm cụ thể, thể hiện tầm nhìn, mục tiêu, chiến lược của Đảng về sự phát triển mang tính đột phá của dân tộc trong thời kỳ mới. Những định hướng đúng đắn, khoa học, giàu tính lý luận và thực tiễn, giàu tinh thần khai phóng, từ đó góp phần tháo gỡ những “điểm nghẽn” về nhận thức, tư duy, cơ chế, chính sách, mở ra hệ sinh thái sáng tạo rộng mở, phát huy cao độ trách nhiệm của các cơ quan văn hóa, văn nghệ và tài năng của đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà trước con đường tươi sáng của dân tộc.

Các tham luận, ý kiến phát biểu trao đổi tại Hội thảo tập trung làm rõ các nhóm vấn đề cơ bản như: Tăng cường nhận thức về vai trò quan trọng của văn học, nghệ thuật trong chiến lược phát triển bền vững của đất nước; tăng cường sự gắn bó chặt chẽ, máu thịt giữa phát triển văn học, nghệ thuật với thực tiễn phát triển của đất nước giàu mạnh, phồn vinh, hạnh phúc; chăm lo phát triển đội ngũ, xây dựng môi trường thuận lợi nhằm phát huy cao nhất tài năng của nghệ sĩ; Phát triển thị trường văn học, nghệ thuật; xây dựng công nghiệp văn hoá và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong sáng tạo và phổ biến văn học, nghệ thuật; coi trọng bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn học, nghệ thuật dân tộc đồng thời với việc mở rộng hội nhập và đối thoại văn hoá quốc tế.

Tham luận với chủ đề “Văn học nghệ thuật trong kỷ nguyên vươn mình của  dân tộc, cơ hội và thách thức”, Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Đăng Điệp, Chủ tịch Hội đồng lý luận phê bình - Hội Nhà văn Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Văn học cho rằng: Sau bốn thập kỷ đổi mới đất nước, Việt Nam đã giành được nhiều thành tựu to lớn để vững bước tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. ... Là nhân tố quan trọng tạo nên sức mạnh mềm văn hóa, động lực phát triển kinh tế, xã hội, văn học, nghệ thuật có sứ mệnh đồng hành với sự nghiệp cách mạng của nhân dân, miêu tả sâu sắc thực tiễn đương đại, góp phần xác lập vị thế văn hoá và bản sắc dân tộc trong thời đại mới.

Bên cạnh đó, Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Đăng Điệp cũng chỉ ra những thách thức với nền văn học nghệ thuật Việt Nam như việc chưa nhận thức thật sâu sắc, đầy đủ vai trò của văn học, nghệ thuật trong kiến tạo văn hoá và động lực phát triển kinh tế, xã hội; xu hướng thương mại hoá nghệ thuật, quá đề cao chức năng giải trí, xem nhẹ chức năng giáo dục văn hoá, tư tưởng, chạy theo thị hiếu tầm thường khá phổ biến...

Bên cạnh những điều kiện thuận lợi, trong bối cảnh mới văn học, nghệ thuật phải đối mặt với nhiều thách thức, thậm chí thách thức nằm ngay trong cơ hội, đan xen cơ hội. Việc nhận rõ đâu là cơ hội, đâu là thách thức sẽ giúp chúng ta có cơ sở khoa học vững chắc để xây dựng chiến lược phát triển văn học, nghệ thuật đúng đắn, kiến tạo hệ sinh thái sáng tạo văn học, nghệ thuật rộng mở, tạo điều kiện sản sinh nhiều tác phẩm nghệ thuật ưu tú, đáp ứng tốt nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng cao của nhân dân đồng thời nâng tầm vị thế văn hoá, con người Việt Nam trên trường quốc tế -  Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Đăng Điệp nhấn mạnh.

Thạc sĩ Bùi Thanh Tâm, Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa văn nghệ (Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) cho rằng: Đồng hành suốt chiều dài phát triển đất nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là tinh thần trách nhiệm và khát vọng cống hiến của đội ngũ văn nghệ sĩ, nền văn học, nghệ thuật nước nhà đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Về thể chế chính sách và quản lý nhà nước ngày càng được quan tâm và có nhiều chuyển biến tích cực. Các hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật ngày càng sôi động, phong phú về nội dung, đa dạng về phương thức thể hiện. Quyền tự do, dân chủ trong sáng tạo được tôn trọng và phát huy. Trên tất cả các lĩnh vực đều có những kết quả đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, theo Thạc sĩ Bùi Thanh Tâm, để đời sống văn học nghệ thuật có nhiều tác phẩm đỉnh cao, xứng tấm thời đại và lay động đồng người, phản ánh được hơi thở của cuộc sống trong kỷ nguyên mới cần tập trung vào một số giải pháp như:  cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, phương thức lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về văn học, nghệ thuật; coi trọng xây dựng, phát triển đội ngũ văn nghệ sĩ cả về số lượng và chất lượng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, gắn bó máu thịt với vận mệnh của dân tộc, sẵn sàng dấn thân, lăn lộn với thực tiễn cuộc sống và hơn hết là khát vọng cống hiến, sự say mê với nghề nghiệp; quan tâm phát triển công nghiệp văn hóa, trong đó ưu tiên phát triển công nghiệp văn hóa ở các ngành văn học, nghệ thuật có tiềm năng thương mại, sức lan tỏa và phù hợp với trình độ công nghệ - thị trường...