Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp Thủ tướng Italy Giuseppe Conte trong chương trình tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) mở rộng và thăm Canada, ngày 9/6/2018, tại thành phố Charlevoix, Canada. Ảnh: TTXVN
Kể từ ngày thiết lập quan hệ ngoại giao và sau hơn 5 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược, quan hệ Việt Nam - Italy tiếp tục trên đà phát triển tích cực, ngày càng sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, văn hóa giáo dục và hợp tác địa phương.
Quan hệ Việt Nam - Italy phát triển tích cực
Việt Nam và Italy chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 23/3/1973. Quan hệ chính trị giữa hai nước từ đầu những năm 90 được củng cố và phát triển, Italy là nước Tây Âu đầu tiên tích cực ủng hộ việc tăng cường hợp tác giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu, trên các diễn đàn quốc tế lớn, cũng như việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và các tổ chức tài chính, thương mại, tiền tệ quốc tế.
Trong các cuộc tiếp xúc, Lãnh đạo cấp cao Italy khẳng định quyết tâm thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam, coi Việt Nam là nước ưu tiên phát triển quan hệ ở khu vực Đông Nam Á.
Hai nước thường xuyên trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là cấp cao. Tiêu biểu là các chuyến thăm Italy của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng năm 2013, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng năm 2014, Chủ tịch nước Trần Đại Quang năm 2016, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình năm 2018; các chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Italy Matteo Renzi năm 2014, Tổng thống Sergio Mattarella năm 2015…
Năm 2013, nhân chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Việt Nam và Italy đã ký Tuyên bố chung về thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược.
Hai bên đã xây dựng được nhiều cơ chế phối hợp như Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Ngoại giao, Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng, Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế, phối hợp chặt chẽ trên các diễn đàn quốc tế và đa phương như Liên hợp quốc, Diễn đàn hợp tác Á-Âu (ASEM), Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU)...
Thông qua cơ chế Đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, lãnh đạo Italy bày tỏ mong muốn thúc đẩy hợp tác quốc phong với Việt Nam, khẳng định sẵn sàng hợp tác nghiên cứu chế tạo, chuyển giao công nghệ sản xuất tàu quân sự và dân sự, hợp tác đào tạo và chia sẻ kinh nghiệm tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; mong muốn mở rộng hợp tác trong lĩnh vực tương trợ tư pháp thông qua việc ký kết các hiệp định dẫn độ tội phạm, chuyển giao người bị kết án… Hai nước đang đàm phán ký kết một số hiệp định như: Hiệp định dẫn độ, Hiệp định chuyển giao người bị kết án phạt tù, Hiệp định tương trợ tư pháp hình sự giữa Việt Nam và Italy…
Ưu tiên hợp tác thương mại và đầu tư
Italy là một trong những nước Tây Âu đầu tiên nối lại và phát triển các quan hệ hợp tác với Việt Nam sau thời kỳ ngưng đọng (những năm 1979 - 1989). Kim ngạch thương mại hai chiều tăng đều trong những năm qua, năm 2016 đạt 4,7 tỷ USD; năm 2017 đạt 4,4 tỷ USD; năm 2018 đạt 4,67 tỷ USD. Riêng 3 tháng đầu năm 2019, xuất khẩu của Việt Nam vào Italy đạt 918 triệu USD.
Hiện Italy là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam trong Liên minh châu Âu và Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Italy trong ASEAN. Tính đến hết năm 2017, Italy đứng thứ 32/128 quốc gia và lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam với 86 dự án đầu tư, tổng số vốn là 388 triệu USD. Đầu tư của Italy tại Việt Nam chủ yếu trong các ngành: Công nghiệp chế biến, chế tạo, giày da, xây dựng, thiết bị vệ sinh, bình nóng lạnh, chế biến thép.
Chính phủ Italy đưa Việt Nam vào danh sách 10 thị trường mới nổi ưu tiên phát triển quan hệ thương mại và đầu tư. Hai bên đã thành lập Ủy ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế và đã họp phiên đầu tiên tại Hà Nội vào tháng 10/2014, lần thứ hai vào tháng 10/2015, lần 3 vào tháng 11/2016, lần 4 vào tháng 11/2017 và lần 5 tổ chức vào tháng 12/2018 tại Roma, Italy.
Vào những năm 1980, Italy bắt đầu cung cấp ODA cho Việt Nam trong các lĩnh vực hợp tác ưu tiên gồm: Cấp thoát nước, bảo vệ môi trường, phát triển nguồn nhân lực, y tế, hỗ trợ thể chế... Hiện nay, Chính phủ Italy hỗ trợ Việt Nam trong 11 dự án đang triển khai và 6 dự án khác trong giai đoạn chuẩn bị, với tổng số vốn cam kết hơn 100 triệu Euro. Các lĩnh vực chủ yếu mà Italy hỗ trợ Việt Nam bao gồm: Quản lý nguồn nước, phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, y tế. Một số dự án đã được Italy cam kết tài trợ gồm: Dự án nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, dự án “Hỗ trợ tạo việc làm và hòa nhập xã hội tại các trường dạy nghề Việt Nam”...
Giao lưu nhân dân ngày càng sôi động, nhất là qua hợp tác giữa các địa phương. Ngày càng nhiều địa phương hai nước trao đổi, kết nối đối tác, hợp tác như Bình Dương với Vùng Emilia Romagna, Bà Rịa - Vũng Tàu với Vùng Veneto, Hà Nội với Lazio... Ngoài ra, các tỉnh Quảng Ngãi, Phú Yên, Yên Bái, Phú Thọ, thành phố Cần Thơ cũng đang xúc tiến ký thỏa thuận hợp tác với các địa phương của Italy.
Nhiều lĩnh vực hợp tác sâu rộng
Hợp tác văn hóa, giáo dục, du lịch diễn ra sôi động. Số lượng sinh viên Việt Nam du học ở Italy tăng nhanh, khoa tiếng Italy của Đại học Hà Nội ngày càng thu hút được nhiều sinh viên Việt Nam. Việt Nam và Italy đã ký kết, hợp tác 72 dự án giáo dục, đào tạo. Hàng năm, Bộ Ngoại giao Italy dành cho Việt Nam một số học bổng cho các khóa học tiếng Italy và cao học, mở các khóa học tiếng Italy tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.
Năm 2018, số lượng du khách Italy đến Việt Nam lần đầu tiên đã đạt mốc 65.000 lượt khách. Hai bên thường xuyên tổ chức các tuần lễ/tháng văn hóa tại Italy và Việt Nam. Hai nước đã tổ chức thành công Năm Việt Nam tại Italy và Năm Italy tại Việt Nam, nhân dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1973-2013). Việt Nam đã tham dự tích cực tại Triển lãm Toàn cầu Expo 2015 được tổ chức tại Milan (1/5 - 31/10/2015), có Nhà triển lãm được đánh giá là một trong những nhà trưng bày đẹp nhất tại Expo.
Từ năm 2003 đến 2013, Chính phủ Italy phối hợp với UNESCO giúp đỡ Việt Nam trùng tu khu di tích Mỹ Sơn với tổng kinh phí 1,5 triệu USD. Tháng 10/2018, hai bên đã ký Chương trình hợp tác văn hóa 2018 - 2021 và đang chuẩn bị ký kết Chương trình hợp tác giáo dục giai đoạn 2018 - 2021, Hiệp định công nhận văn bằng tương đương Việt Nam - Italy.
Hai bên triển khai tích cực Chương trình hợp tác về khoa học - công nghệ theo giai đoạn. Thông qua 5 chương trình từ 1998 đến nay, 80 dự án hợp tác nghiên cứu chung đã được ký kết, triển khai trong các lĩnh vực: Bảo tồn, phục chế di tích cổ, công nghệ sinh học và nông nghiệp, nghiên cứu cơ bản và công nghệ thông tin. Chương trình giai đoạn 2017-2019 được ký kết vào tháng 11/2016.
Trong bối cảnh mối quan hệ chính trị tốt đẹp cùng chính sách thu hút du lịch của Việt Nam những năm qua, Việt Nam đang nổi lên là một trong những địa điểm du lịch chính tại châu Á, thu hút du khách Italy và Italy cũng luôn là một trong những điểm đến hàng đầu của du khách Việt Nam khi tham quan châu Âu.
Chuyến thăm chính thức Việt Nam lần này của Thủ tướng Italy Giuseppe Conte nhằm thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Italy trên các lĩnh vực chính trị, ngoại giao, quốc phòng, an ninh, kinh tế, thương mại, đầu tư, hợp tác phát triển, ứng phó với biến đổi khí hậu và quản lý nước, nông nghiệp, năng lượng, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ và du lịch; thúc đẩy phối hợp và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương, trao đổi các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.