Trận động đất thế kỷ ở Maroc: Đòn giáng vào điểm sáng của Bắc Phi

Khi thành phố du lịch hàng đầu Marrekech của Maroc rung chuyển trong trận động đất kinh hoàng nhất thế kỷ, anh Hicham Aamran và gia đình đã bỏ chạy đến một quảng trường gần đó.

Kể từ đó, họ ngủ ở quảng trường ngoài trời. Họ lo ngại các cơn dư chấn có thể khiến tòa nhà chung cư đổ sụp nên không dám trở về nhà. Ít ngày sau khi thảm họa xảy ra khiến trên 2.000 người thiệt mạng, quốc gia Bắc Phi này bắt đầu thống kê thiệt hại về kinh tế và xã hội.

Hãng Bloomberg đưa tin thảm họa động đất xảy ra đêm 8/9 theo giờ địa phương đã giáng một đòn mạnh vào đất nước Maroc 37 triệu dân, vốn được đánh giá là nơi ổn định hàng đầu ở Bắc Phi cũng như là điểm sáng cho các nhà đầu tư trong khu vực. 

Thành phố cổ Marrakech nổi tiếng với những khu chợ sầm uất, những ngôi nhà có sân vườn trang trí kỳ công cùng các sườn dốc trượt tuyết gần đó. Nơi đây sẽ chào đón hàng nghìn quan chức đến tham dự cuộc họp thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) vào tháng 10 tới. 

Anh Hicham Aamran, trợ lý giám đốc tại một công ty cho thuê ô tô, cho biết: “Sức mạnh của trận động đất quá khủng khiếp nên không thể ở trong nhà”. Anh chia sẻ bản thân đang lo lắng cho người thân ở thị trấn Imintanout, cách Marrakech khoảng 120 km và ngay gần tâm chấn động đất: “Họ cần nhân viên cứu hộ và bánh mì”.

Cơn địa chấn mạnh nhất trong vòng 120 năm ở Maroc đã tấn công vùng núi Atlas vào cuối ngày 8/9, xé toạc hai khu vực al-Haouz và Taroudant nghèo đói, đồng thời san phẳng các ngôi làng đắp bằng bùn đất, cũng như chặn đứng những con đường quanh co quan trọng với hoạt động cứu hộ.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết 300.000 người ở Marrakech và khu vực xa hơn đã bị ảnh hưởng. Một quan chức của Tổ chức Trăng lưỡi liềm Đỏ cảnh báo rằng việc ứng phó sẽ mất vài tháng, nếu không muốn nói là nhiều năm.

Ngành du lịch bị ảnh hưởng

Nhiều khu vực được UNESCO công nhận là di sản lịch sử ở Marrakech đã bị hư hỏng nghiêm trọng. Gạch vữa đổ đè lên những chiếc ô tô đang đỗ và một số lối hẻm bị vỡ sập. Một video được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội cho thấy nhà thờ Hồi giáo Kutubiyya từ thế kỷ 12 rung chuyển khi những tiếng la hét vang vọng bầu trời đêm.

Khoảng 10,9 triệu khách du lịch đã đến Maroc vào năm ngoái. Đây là động lực quan trọng của nền kinh tế nước này bên cạnh hợp tác nông nghiệp và thương mại với Liên minh châu Âu (EU). Ngành du lịch đã giúp Maroc xây dựng lại chất lượng tín dụng. 

Các nhà quan sát cho rằng hậu quả động đất sẽ gây tác động ngắn hạn đến nền kinh tế của quốc gia Bắc Phi này. Bởi lẽ, quy mô và sự đa đạng của các điểm du lịch của Maroc vẫn sẽ thu hút du khách. 

Để so sánh, hoạt động du lịch ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi chịu ảnh hưởng bởi trận động đất thảm khốc vào đầu năm nay, đã phục hồi phần lớn nhờ lượng khách đến bờ biển Địa Trung Hải và Istanbul vào mùa hè tăng mạnh.

Các chuyến bay từ các hãng hàng không lớn của châu Âu vẫn đến Marrakech vào ngày 10/9. 

Ông Rachid Aourraz, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của tổ chức cố vấn MIPA, nhận định cơn địa chấn sẽ không tác động đến toàn bộ nền kinh tế Maroc, nhưng nó sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế địa phương, đặc biệt là nhiều ngôi làng sống nhờ du lịch ở Marrakech.

Bất bình đẳng thu nhập

Các sự kiện mới đây cũng cho thấy chênh lệch về thu nhập và phát triển giữa các khu vực của Maroc. Trong khi Marrakech từ lâu đã là điểm đến yêu thích của các chính khách, người nổi tiếng và tỷ phú, thì cách đó một quãng đường lái xe ngắn là những khu dân cư có dịch vụ cơ bản kém.

Trên dãy núi Atlas, doanh nhân và nhà từ thiện nổi tiếng Karim Tazi cho biết tình hình rất nghiêm trọng, đặc biệt là đối với hàng chục ngôi làng nhỏ, khi chính quyền đua nhau dọn đường và kêu gọi hiến máu cho các bệnh viện địa phương. “Thật không may, một số lượng lớn người vẫn đang mắc kẹt ở dưới đống đổ nát”, ông Tazi nói. 

Đối với nhân viên khách sạn Youssef Barakat tại khách sạn Kasbah Angour trên núi Atlas, trận động đất “như thể bầu trời sụp đổ”. Nhiều phòng khách sạn cần được sửa chữa, buộc phải đóng cửa ít nhất hai tuần.

Anh Barakat cho biết: “Tòa nhà của chúng tôi hiện đại, nhưng phần lớn các ngôi nhà và khách sạn nhỏ trong khu vực lại không được như vậy. Có quá nhiều ngôi làng bị phá hủy và có rất nhiều người chết”.

Áp lực kinh tế

Vẫn chưa có ước tính về tổng thiệt hại sau trận động đất chết chóc nhất tấn công Maroc kể từ năm 1960.

Bất kỳ hoạt động tái thiết quy mô lớn nào cũng sẽ gây thêm áp lực lên nền kinh tế vốn lao đao vì hai năm hạn hán liên tiếp. Chính phủ Maroc đầu năm nay phải tăng cường nỗ lực cải thiện tài chính của đất nước, giúp quốc gia này quay trở lại thị trường trái phiếu quốc tế vào đầu tháng 3.

Trước trận động đất mới đây, các nhà chức trách đã đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 3,4% trong năm nay và lên kế hoạch cắt giảm thâm hụt ngân sách ở mức tương đương 4,5% tổng sản phẩm quốc nội xuống còn 4% vào năm 2024. Những người nghèo khó nhất sẽ được nâng cao khả năng tiếp cận nguồn trợ cấp thông qua chương trình viện trợ trực tiếp.

May mắn cho Maroc là nước này có nhiều đồng minh. Mỹ, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ và Anh nằm trong số nhiều quốc gia cam kết hỗ trợ, gửi lực lượng cứu hộ và chó nghiệp vụ. Israel cũng cam kết tương tự. Israel và Maroc đã tạo dựng được thỏa thuận hòa bình mang tính bước ngoặt vào năm 2020. Tiếp đến là Algeria, nước đối địch lâu năm song cho biết họ sẽ mở không phận cho các nỗ lực viện trợ. Vua Mohammed VI đã cảm ơn những lời đề nghị giúp đỡ trên.

Cuộc họp của IMF

WB đã gửi lời chia buồn sâu sắc nhất cùng với cam kết hỗ trợ đầy đủ cho Maroc. “Trọng tâm duy nhất của chúng tôi trong giai đoạn này là người dân và chính quyền Maroc đang phải đối phó với thảm kịch này”, WB cho biết, song không đề cập đến cuộc họp quan trọng dự kiến bắt đầu sau chưa đầy một tháng nữa.

Các sự kiện do WB và IMF tổ chức ở Maroc là lần đầu tiên diễn ra trên lục địa châu Phi trong nửa thế kỷ, được dự báo thu hút hàng nghìn du khách có mức chi tiêu cao đến Marrakech.

Các cuộc họp ban đầu được lên kế hoạch vào năm 2021 nhưng đã bị lùi lại hai năm do đại dịch COVID-19. Không có thông tin gì về việc liệu trận động đất có ảnh hưởng đến các kế hoạch hay không, mặc dù phần lớn Marrakech vẫn bình yên vô sự.

Không chỉ những người nghèo nhất Maroc mới có thể bị ảnh hưởng. Hậu quả tài chính của trận động đất sẽ trở nên rõ ràng hơn theo thời gian. Theo nhà nghiên cứu Aourraz, nhiều người trong số nạn nhân bị ảnh hưởng nặng nề bởi thảm họa động đất sống dựa vào hoạt động nông nghiệp quy mô nhỏ hoặc các công việc lương thấp khác. Họ không đủ khả năng xây dựng lại nhà cửa.

Trận động đất có độ lớn 6,8 xảy ra tối 8/9 đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 2.122 người, khiến trên 2.400 người bị thương và san phẳng toàn bộ những ngôi làng trên các ngọn đồi của dãy núi Atlas. Theo truyền thông Maroc, hơn 18.000 hộ gia đình đã bị ảnh hưởng.